قدیمی‌ترین محله اصفهان آثار تاریخی ارزشمند و گاه مقدس در خود جای داده است. وجود نخستین مسجد شهر اصفهان و امامزادگان بسیار در این محل حال و هوای مذهبی به آن داده است.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سيما، درحاشیه شرقی خیابان هاتف که می‌توان آن را قدیمی‌ترین قسمت شهر اصفهان خواند، مجموعهای نفیس از معماری و تزئینات عهد سلجوقی و صفوی را می‌توان مشاهده کرد. مجموعهای به نام "امامزاده اسماعیل" که یک مسجد بسیار قدیمی بنام مسجد شعیا و مقبره امامزاده اسماعیل و رواق و سردر و صحن آن و یک گنبد بزرگ زیبای آجری از نوع گنبدهای چهارسو‌های اصفهان را در خود جای داده و مردم بسیار را برای زیارت و مشاهده آین آثار باستانی به سمت خود می‌خواند.
امامزاده اسماعیل از نوادگان امام حسن مجتبی (عج) است که در جوار خود مقبره شعیای نبی از پیامبران بنی‌اسرائیل را دارد. مقبره شعیا در زمان خلافت امام علی(ع) تبدیل به مسجدی شد که جامع خوشینان و بعدها مسجد شعیا نام گرفت. این مسجد نخستین مسجد شهر اصفهان بوده‌است.
ساختمان اصلی بنا را به دوران قبل از اسلام نسبت می‌دهند، اما مناره و قسمتی از ساختمان کنونی متعلق به دوران سلجوقی است. آثاری از دوران صفوی مانند ساختمان بقعه، رواق و صحن بعداً به بنای سلجوقی اضافه شده‌است.
مناره مسجد برروی یکی از دیوارهای پایه بلند و هشت ضلعی قرار گرفته است. ساختمان مناره متعلق به عهد سلجوقیان است و به احتمال زیاد در قرن ششم هجری ساخته شده است. به این مناره مدور در ارتفاع 3.5 متری بعد از پایه گلدسته‌ای اضافه شده است. مناره مسجد شعیا از آجر است و فاقد کتیبه یا تزئینات دیگر است و به لحاظ در برداشتن آجرکاری دوران سلجوقی از اهمیت برخوردار است.
کتیبه سردر رواق امامزاده اسماعیل، اتمام این بنای تاریخی را به دوره شاه صفی نسبت می‌دهد به استناد کتیبه‌ها می‌توان گفت بنای بقعه و گنبد امامزاده در دوره شاه عباس شروع و در دوره صفویه به پایان رسیده است.
نمای خارجی گنبد امامزاده اسماعیل کاشیکاری شده است و به احتمال قوی این اقدام در دوره شاه اسماعیل اول صورت گرفته است، این کتیبه به خطی بنائی ساده لاجوردی بر زمینه آجری نوشته شده است.
از مجموعه مطالعاتی که درباره این مجموعه به عمل آمده چنین استنباط می‌شود که در کنار این مجموعه مرکز محله به صورت چهارسوق و بازارچه وجود داشته است. در کاوش‌هائی که در سال‌های اخیر انجام شده در زیر اتاق‌های طلبه خانه دور صحن آثاری نمایان شده که به دوران صفویه تعلق دارد.
قسمت‌های مختلف امامزاده اسماعیل با سبک‌های مختلف نقاشی به صورت لایه چینی و قاب‌بندی و کتیبه‌های خطی و ستاره‌ای برجسته و خطوط ثلث و نستعلیق تزئین شده است. مجموعه امامزاده اسماعیل به دلیل در برداشتن ویژگی‌های معماری دوران سلجوقی و تزئینات و الواح دوران صفوی از بناهای بسیار جالب شهر اصفهان است که پژوهشگران بسیاری درباره آن مطالعات و بررسی‌هایی انجام داده‌اند.
در حیاط امامزاده دو سنگاب وجود دارد که در دو نبش شرقی و غربی حوض قرار گرفته‌اند. سنگاب شرقی، کتیبه‌ای که شامل صلوات به چهارده معصوم است به صورت برجسته و به خط ثلث بر اطراف لبه این سنگاب تراشیده شده است و بقیه بدنه حاوی نقوش گل و بته برجسته است. پایه سنگاب چهارگوش است.
پایه سنگاب غربی، همانند سنگاب شرقی است. بر روی بدنه خارجی سنگاب کتیبه صلوات بر چهارده معصوم به خط ثلث، و در زیر آن نقشه‌های تزئینی برجسته در سه ردیف مشخص وجود دارد. پنج کنده‌کاری دایره‌ای شکل که محل قرارگرفتن کاسه‌های آبخوری بوده‌است در لبه سنگاب به چشم می‌خورد.
امامزاده اسماعیل، اساس تمام ساختمان‌های دیگر متصل به مرقد شعیا و ساختمان چهار سو و تزئینات فراوان نقاشی و کاشیکاری و گچ بری عهد صفویه مدفن امامزاده اسماعیل است که نسب او در اطراف یک پنجره چوبی که حرم امامزاده را با ایوان غربی و چنار کهنسال واقع در این قسمت مربوط می‌کند اینگونه ذکر شده است.
به گواهی سنگ نوشته‌ها، دختر شاه اسماعیل سوم صفوی به نام «زینت‌نساء بیگم» که در پای درب مقبره به قبرستان جنوبی آن واقع شده و محمدهادی میر‌لوحی از علمای پس از علامه مجلسی از سرشناسانی هستند که در جوار آن آرمیده‌اند.
و اما این امامزاده عجایب زیادی به خود دیده است و انسان‌های بزرگی را در خود جای داده است، مردانی که روزگاری از بزرگان دنیا و امروز از بزرگان امامزاده محسوب می‌شوند. از جمله حاج عباسعلی عارفچه که روزگاری میوه موز ایران را تامین می‌کرده، فعال در اقتصاد ایران بوده و سال‌ها در جوار امامزاده اسماعیل به جستجوی آرامش و به مدیریت دارالقران این امامزاده پرداخته است.
وی تا پایان عمر، زندگی را در این امامزاده سپری کرد. به گفته فرزندانش تمام زندگی خود را وقف امامزاده می‌کند و با نصب کتیبه‌ای لاجوردی بر دیوار امامزاده تنها یک خواسته و توصیه دارد:"خدا را فراموش نکن."