حکایت یک عمر آزادی بخشی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برای شروع... چند روز پیش وقتی برای رفتن به محل مصاحبه خبری آماده می‌شدم فرصتی پیش آمد تا قبل رفتن به سراغ میهمانی که از قبل برای مصاحبه با او برنامه ریزی کرده بودم، برخی از تصاویری را که برای گزارش هایم آرشیو کرده ام، مرور کنم.
تصاویری از پدر‌هایی که فرزندانشان را در آغوش می‌گرفتند، مادر‌هایی که به خانه برمی گشتند و چهره‌های پیر و جوانی که از شوق، غرق اشک می‌شدند.
این تصاویر از لحظه‌های زندگی برخی زندانیان جرائم غیرعمد ثبت شده است، تصاویری که هرکدام دنیایی از خاطره برای من خبرنگار در این سال‌ها رقم زده است.
اما فکرش را بکنید یکی در این همه سال، بیش از ۱۱ هزار روز از زندگی اش را در این مسیر صرف کرده است، یکی تمام زندگی اش را به آزادی این خانواده‌ها اختصاص داده، هزاران پرونده را پیگیری کرده و در نهایت بیش از ۱۴۰ هزار زندانی را به خانه برگردانده... فکرش را که می‌کنم می‌بینم واقعا اتفاق کوچکی نیست که ۸ دهه از خدا عمر بگیری و فقط ۶۰ سال از زندگی ات صرف خیرخواهی شود.
شاید شما هم متوجه شدید از کدام میهمان خبرگزاری صداو سیما می‌گویم، به دیدار سیداسداله جولایی رفتیم، او متولد سال ۱۳۲۱ است، مردی که در دوران‌های خطیر زندگی اش کار‌های ماندگاری به یادگار گذاشته است.
جوانی اش را در در حزب موتلفه اسلامی و مبارزه‌های انقلابی طی کرده، معلم و عضو کمیته استقبال از امام راحل بوده، سال‌ها در کنار دادستان وقت انقلاب و رئیس زندان‌های کشور خدمت کرده و در نهایت با شکل گیری ستاد دیه کشور در سال ۶۹، همه فکر و ذکرش را به آزادی زندانیان جرائم غیرعمد معطوف می‌کند.

قصه زندگی این مرد بزرگ در حقیقت داستانی با بیش از ۱۴۰ هزار قسمت از زندگی زندانیان جرائم غیر عمد است، پر از پایان‌های خوش... او پدر معنوی این خانواده هاست، خانواده‌هایی که با تلاش جولایی به زندگی برگشتند، گفتگوی ما را بخوانید.

- آقای جولایی! ستاد دیه به عنوان یک نهاد مردمی از کجا شروع شد؟
ستاد دیه، یادگار ارزشمند مرحوم سیداسداله لاجوردی رئیس وقت سازمان زندان‌های کشور است، ایشان در سال ۶۹ در بررسی وضعیت زندانیان متوجه شد برخی زندانیان راننده‌هایی هستند که در اثر تصادف منتهی به فوت یا ضرب و جرح، به زندان افتاده اند، افراد خوبی هستند، اما به علت بدهی زندانی شده اند. مرحوم لاجوردی گفت که بیاییم برای آزادی این راننده‌ها برنامه‌ای طراحی کنیم که منتهی شد به اولین گلریزان ستاد دیه در سال ۶۹ که در اتاق بازرگانی برگزار شد و همان جا با کمک مردم و خیرین حدود ۵۵ میلیون تومان کمک‌های خیرخواهانه و مردمی جمع شد.
رقم خیلی زیادی بود و خدمت مرحوم آیت اله رفسنجانی که رئیس جمهور وقت بود گزارش گلریزان داده شد، ایشان هم گفت هر چقدر مردم کمک کردند ما هم همان مقدار کمک می‌کنیم.
با این که با ۱۱ راننده زندانی این حرکت خیر کلید خورد، اما در استان‌ها بررسی کردیم و زندانیان دیه شناسایی و آزاد شدند.
از آنجایی که قانون بیمه شخص ثالث مصوب سال ۴۷ نواقصی داشت و ناقص هم اجرا می‌شد، مدتی گذشت و ما دیدیم که باز هم برخی راننده‌ها زندانی می‌شوند که در نهایت ستاد دیه را برای کمک به این زندانیان به ثبت رساندیم تا کار کمک به این زندانیان جدی‌تر دنبال شود.

- یکی از کار‌های خوبی که در ستاد دیه کشور دنبال شده، اجباری شدن قانون بیمه شخص ثالث است، از پیگیری این قانون بگویید.
به نکته خوبی اشاره کردید، چون هر وقت هر تصادفی رخ می‌داد راننده زندانی می‌شد و خانواده دو طرف درگیر می‌شدند و ستاد به این مساله واقف شد. از سال ۷۸ شروع کرد به بررسی قانون بیمه شخص ثالث که سال ۴۷ تصویب و با گروهی از حقوقدانان و اصلاحیه‌ای تهیه شد و از دور هفتم مجلس این لایحه وارد کمیسیون اقتصادی شد.
از تاریخ شروع کار تا زمان تصویب ۱۸ سال طول کشید و ستاد بدون وقفه کار را دنبال می‌کرد تا اینکه در روز‌های پایانی مجلس نهم به تصویب رسید و قانون بیمه شخص ثالث اجباری شد.
حوصله کردیم پیگیری کردیم و به نتیجه رسید و در کار خیر نباید کوتاه آمد و من تا پای جان ایستادم تا این قانون تصویب شد و در حال حاضر تعداد افرادی که به علت تصادف زندانی می‌شوند بسیار کم است و حداکثر افرادی که تازه با این مشکل مواجه شده‌اند، ۱۰۰ نفر هستند که نقص بیمه یا نقص گواهینامه دارند و برخی هم که کیفری هستند یعنی خودرو سرقتی بوده است و حالا آمار کمتری از زندانیان راننده داریم.
از آن روز تاکنون به لطف خدا اگر تصادفی منجر به فوت یا ضرب و جرح اتفاق بیفتد بیمه شخص ثالث پاسخگوست و راننده‌ها زندانی نمی‌شوند.
علاوه بر این ما تلاش کردیم تساوی پرداخت دیه در حوادث رانندگی بین زن و مرد برقرار شود و در حال حاضر اگر تصادف منتهی به فوت یک زن باشد دیه به صورت کامل پرداخت می‌شود.
به تدریج برنامه‌های کمک به زندانیان جرائم غیرعمد توسعه پیدا کرد و بدهکاران مالی غیرکلاهبرداری، بدهکاران دیه ناشی از حوادث کارگاهی، خطا‌های منتهی به قتل‌های شبه عمد و غیرعمد، بدهکاران مهریه و نفقه نیز در زمره زندانیان جرایم غیرعمد قرار گرفتند و پرونده‌های آن‌ها بررسی می‌شود تا در نهایت با کمک‌های مردمی این افراد آزاد شوند.

- از سال ۶۹ تا امروز چه تعداد زندانی آزاد شده اند و کدام دسته از زندانیان در زمره زندانیان واجد شرایط آزادی قرار دارند؟

تا امروز بیش از یکصد و چهل هزار نفر از زندان‌ها آزاد شده اند و به لطف خدا امروز در سراسر کشور نمایندگی داریم و با جدیت پرونده زندانیان جرائم غیرعمد پیگیری می‌شود تا افراد واجد شرایط آزادی شناسایی شوند و زمینه آزادی آن‌ها فراهم شود.
سی سال است که گلریزان‌های آزادی زندانیان در سراسر کشور برگزار می‌شود و حتی امسال هم با وجود شرایط ویروس کرونا باز هم از طریق فضای مجازی و صداو سیمای استان‌ها کمک‌های مردمی و خیرخواهانه جذب شده است.

- اما بخشی از پرونده‌های بدهی مالی مربوط به خانم هاست، افرادی که ضمانت می‌کنند یا کارگاه تولیدی می‌زنند و با شکست مواجه می‌شوند، توصیه شما چیست؟
بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده ایم که خانم‌ها دسته چک نگیرند، برخی خانم‌ها بدون داشتن سابقه فعالیت اقتصادی وارد کار تجارت می‌شوند، چک می‌دهند و بعد توان پرداخت بدهی را ندارند و زندانی می‌شوند.
برخی خانم‌ها به توصیه همسرشان دسته چک می‌گیرند که پشتوانه بدهی‌های آن‌ها باشد و باز چک برگشت می‌خورد و گاهی دیده شده است که پدر و مادر هر دو زندانی می‌شوند و بچه‌ها سرگردان.
باز هم تاکید می‌کنم که خانم‌ها دسته چک نگیرند، دلیل ندارد که وقتی توان پرداخت ندارند، چک بدهند ضمن اینکه مردم به این چک‌ها اعتماد می‌کنند و برگشت چک اعتماد را هم از بین می‌برد.

- آقای جولایی! بخشی از بدهکاران مالی بدهکاران مهریه هستند، چه تعداد بدهکار مهریه داریم و علت شکل گیری این پرونده‌ها چیست؟

ضعف اصلی در شکل گیری این پرونده‌ها تلقی اشتباه برخی جوانان درباره پرداخت مهریه است، وقتی از آن‌ها می‌پرسم چه میزان سکه برای مهریه همسرشان تعیین شده می‌گویند مثلا ۳۰۰، ۴۰۰، ۱۰۰۰ و حتی رقم‌های بالاتر. می‌پرسم چقدر حقوق داری مثلا می‌گوید کارگر نانوایی هستم یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان حقوق می‌گیرم. می‌گویم مگر می‌توانی با این حقوق یک سکه بدهی که این همه سکه تقبل کرده ای؟ می‌گوید به من می‌گفتند "مهریه را کی داده و کی گرفته؟ ".
این، تلقی اشتباهی از مهریه است و جوانان باید بدانند که مهریه تعهدی بر گردن آنهاست که باید حتما پرداخت کنند مگر این که همسرشان ببخشد، بنابراین باید حتما زمان تعیین مهریه به توان مالی خود توجه کنند و بعد متعهد شوند.

- حالا که موضوع مهریه مطرح شد، مهریه همسر شما چقدر است و چه زمانی ازدوج کردید؟
سال ۱۳۴۳ ازدواج کردیم مهریه همسرم ۱۲ هزار تومان بود و من همان سال اول ازدواج به اتفاق پدر و مادر خودم و پدر و مادر همسرم مشرف شدیم سفر حج و من مهریه همسرم را همانجا پرداخت کردم.
۶۰ سال زندگی مشترک داریم، دو فرزند دارم و پدربزرگ ۴ نوه هستم، از زندگی ام راضی ام و فرزندانم معلم هستند.
زندگی فرزندانم هم مثل خودمان ساده است و دنبال تجملات نیستیم.
من همیشه می‌گویم که انسان با یک کفن از این دنیا می‌رود و چه بهتر است قبل رفتن با دست خودش خیر ببرد و دست افتادگان را بگیرد.

- همسر شما چه سهمی در موفقیت هایتان داشته اند؟
من همیشه به حاج خانم عزیزم می‌گویم که شما در همه ثواب‌های من شریک هستی، چون با حمایت و همراهی ایشان در این مسیر حرکت کردم و خدا هم توفیق داد.
گاهی اوایل کار حتی یک هفته هم به منزل نمی‌رفتم و همسرم هیچ وقت گلایه نمی‌کرد و بهترین مربی فرزندانم بوده و هست و سهم ارزشمندی در به ثمر نشستن بچه‌ها دارد.

- در نهایت اینکه فکر می‌کنید چقدر دعای خیر بیش از ۱۴۰ هزار نفری که آزاد شده اند، بدرقه زندگی شماست؟
خیلی... بار‌ها و بار‌ها آثار و برکات دعای خیر این خانواده‌ها را دیده ام، بار‌ها در بستر بیماری افتادم، اما با دعای خیر این خانواده‌ها خدا سلامت من را برگرداند تا در خدمت دیگر خانواده‌ها باشم.
من با ۸۰ سال سن باید الان زمین گیر وگوشه گیر در خانه می‌بودم، اما تا این لحظه به لطف خدا سرپا هستم و تا پای جان در این مسیر خواهم بود، ان شاء الله....
اما یک نکته را هم در پایان حرف هایم بگویم اینکه هر چه می‌توانید از کار خیر دریغ نکنید، کاری را بدون منت انجام بدهید و از دل و جان، خدا هم مسیر خیر را برای شما هموار می‌کند.

گفتگوی من با حاج آقا جولایی بیش از دو ساعت، اما دلنشین و جذاب زمان برد، وقت خداحافظی به خانه‌هایی فکر می‌کنم که با تلاش او در این سال‌ها آباد شده و قلب‌های شکسته‌ای که با محبت و عشق به زندگی می‌دهند.

گفتگو: ملیحه پژمان
خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری صداوسیما.