برفی که زود آب شد و شالیزارهایی که نباید تشنه بمانند

سمانه نگاه می‌گوید: در ۵ ماه گذشته نسبت به میانگین بلندمدتِ هرماه، بارش‌ها در نواحی جلگه‌ای ۲۲ درصد و در مناطق کوهستانی گیلان هم ۲۵ درصد کاهش داشته است و دما هم با وزش باد گرم به طور میانگین تا ۳ درجه سانتی گراد نسبت به زمستان‌های قبل، افزایش داشت.
این دارنده مدرک دکترای هواشناسی از برف انباشته شده در کوهستان‌ها به عنوان برج‌های آب شیرین یاد می‌کند که با گرم شدن هوا و ذوب شدن تدریجی در بهار، دبی ورودی آب رودخانه‌ها و سد‌ها را تنظیم و آب زراعی را تامین می‌کند.
سمانه نگاه با بیان اینکه از نیمه‌های دی تا پایان بهمن امسال ۷ موج بادگرم به گیلان آمده افزود: این امر باعث شد، بخش زیادی از پوشش برف کوهستان‌های گیلان که چشمه‌ها، آب بندان‌ها و رودخانه‌های محلی از آن سرچشمه می‌گیرند، ذوب و بخار شود.
وی می‌گوید: پای باد گرم و این افزایش دما، به خارج از گیلان هم باز شده است و باعث شده حجم ذخیره برف کوهستان‌هایی که سفید رود از آن‌ها سرچشمه می‌گیرد هم ۶۰ درصد نسبت به پارسال کاهش یابد؛ ذخیره‌ای که هر سال در بهار به تدریج ذوب و دبی ورودی تنها سد مخزنی گیلان، سپیدرود که آب ۱۷۲ هزار هکتار شالیزار گیلان را تامین می‌کند، تنظیم می‌کرد؛ و این یعنی ممکن است، آورد آب سد سفیدرود در اوج کشت و کار برنج و در بهار، به طور قابل توجهی کاهش یابد.
این کارشناس هواشناسی البته یک خبر امید بخش هم داشت.
سمانه نگاه می‌گوید: براساس پیش بینی‌های اقلیمی در اسفند امسال و فرودین سال هزار و چهارصد ۱۰ تا ۲۰ درصد بیشتر از نرمال در گیلان باران خواهیم داشت؛ البته این بارش‌ها به درد سد سفید رود نمی‌خورد و ذخیره اش از جای دیگر در کردستان آب می‌خورد.

سراغ مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان می‌روم.
وحید خرمی با بیان اینکه بر اساس آمار‌های رسیده بارش‌های زمستان امسال، در کشور ۴۰ درصد نسبت به پارسال کاهش یافته است گفت: افزایش دمای هوا، وزش باد گرم و بهاری شدن هوای زمستان امسال، باعث بخار شدن زودهنگام برف در مناطق کوهستانی که سفید رود از آن‌ها سرچشمه می‌گیرد، شده است؛ به طوری که تقریبا تمام پوشش برفی این مناطق از بین رفته و فقط به صورت لکه‌ای است.
او با بیان اینکه ذخیره سازی آب سد سفیدرود را به گونه‌ای مدیریت کردیم که در حال حاضر ذخیره کافی معادل ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب، پشت این سد وجود دارد افزود:، اما این به این معنا نیست که این مقدار آب، تامین کننده آب در تمام فصل زراعی است چراکه برف حوزه سد سفید رود به طور تدریجی ذوب و ذخیره این سد را تامین می‌کرد که امسال اینگونه نیست.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان می‌گوید: برای جبران این مقدار کاهش دبی ورودی آب، امسال باید نوبت بندی آب را از همان ابتدای فصل کشت و کار شروع کنیم تا در خرداد و تیر با کمبود آب شالیزار‌ها مواجه نشویم.
وحید خرمی افزود: در کمیته مصارف آب سد سفیدرود امسال به طور جدی و مستمر باید موضوع مدیریت آب در دستور کار قرار بگیرد.
وی رعایت تقویم زراعی، جلوگیری از هدر رفت ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب با لایروبی انهار کشاورزی، آبگیری هرچه سریعتر آب بندان‌های استان با استفاده از آب حاصل از بارش‌های پیش بینی شده دو ماه پیش رو و نیز احیای تشکل‌های آب بران برای مدیریت بهتر توزیع آب شالیزار‌ها را از مهم‌ترین راهکار‌های مقابله با کم آبی احتمالی سال زراعی که ذوب شدن و بخار شدن زودهنگام برف کوهستان‌ها با خود می‌آورد، دانست.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان می‌گوید: در صورت نیاز در خصوص استفاده از ۴۲ هزار حلقه چاه آب کشاورزی هم تصمیم گیری خواهد شد.

اگرچه شرکت آب منطقه‌ای متولی امور آب بندان هاست، اما براساس تفاهم نامه‌ای که بین سازمان برنامه و بودجه و جهاد کشاورزی واستانداران ۳ استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان، منعقد شده، لایروبی و تعمیق آب بندان‌های شمال کشور، به سازمان‌های جهاد کشاورزی واگذار شده است.
البته برخی کارشناسان معتقدند؛ احیای آب بندان‌ها در قالب تخلیه آب موجود و عملیات لایروبی، امسال با تاخیر انجام شده و این تاخیر هم باعث می‌شود، این پهنه‌های آبی به موقع آبگیری نشوند و فرصت ذخیره بارش‌های فراوان پیش بینی شده و در پی آن، آورد‌های آب رودخانه‌های محلی را از دست بدهیم.
این کارشناسان می‌گویند؛ جهاد کشاورزی باید زودتر احیای این آب بندان‌ها را آغاز و در پاییز تمام می‌کرد تا از اول زمستان آماده آبگیری شوند؛ به ویژه که امسال با کاهش دبی ورودی آب سد سفید رود در بهار و تابستان به علت بخار شدن برف کوهستان‌های حوزه این سد مواجهیم.
سراغ مدیر آب، خاک و امور فنی- مهندسی سازمان جهاد کشاورزی گیلان می‌روم تا ببینم این سازمان برای تامین آب زراعی ۲۳۸ هزار هکتار شالیزارِ دومین تولیدکننده برنج ایران، در شرایط فعلی چه برنامه‌هایی دارد.
مجتبی شاه نظری نیاز آب کشاورزی گیلان را یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت: آب ۱۷۲ هزار هکتار از شالیزار‌های استان از سد سفیدرود و ۳۹ هزار هکتار شالیزار استان هم با استفاده از ذخیره آبی آب بندان‌ها تامین می‌شود.
آنطور که او می‌گوید: ۲۷ هکتار از شالیزار‌های گیلان هم آبخور رودخانه‌های محلی و چشمه‌های آب استان هستند؛ منابعی آبی که به گفته کارشناسان، می‌تواند فرصت ذخیره و انتقال آب حاصل از بارش‌های خوب اسفند و فروردین را فراهم کند.
این دارنده مدرک دکترای آبیاری با بیان اینکه براساس برنامه باید ۲ هزارو ۵۷۰ هکتار از آب بندان‌های گیلان در سال‌های ۹۸ و ۹۹ لایروبی می‌شدند افزود: اگرچه پارسال و در سال اول اجرای این طرح، با لایروبی و احیای هزار و ۶۰۰ هکتار آب بندان، از برنامه سالانه جلو بودیم، اما امسال به علت ابلاغ دیرهنگام موافقت نامه در یک ماه پیش و تخصیص تدریجی و کم اعتبارات از برنامه عقبیم.
مدیر آب، خاک و امور فنی- مهندسی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه پس از لایروبی آب بندان ها، توان ذخیرهآب در این پهنه‌های آبی تا ۲ برابر افزایش می‌یابد می‌گوید: در صورت تخصیص یافتن اعتبارات امسال، احیای ۲۰۰ هکتار دیگر از آب بندان‌های گیلان را که در دست اجرا داریم، به سرانجام می‌رسانیم و با احیای این سطح، ۲۰ میلیون مترمکعب به ظرفیت ذخیره آبی آب بندان‌های استان افزوده خواهد شد.
مجتبی شاه نظری پیش بینی می‌کند، کار احیای ۲۰۰ هکتار آب بندان گیلان، تاپایان اسفند به پایان برسد؛ درست زمانی که به عقیده کارشناسان هواشناسی، بخش اعظمی از بارش‌های استان را از دست می‌دهیم.
اگرچه این مقام مسئول معتقد است حتی اگر پایان اسفند، لایروبی‌ها تمام شود، آب بندان‌ها از طریق زهکش ها، آب رودخانه‌ها و چشمه‌ها را جذب و ذخیره می‌کنند، اما در عین حال اذعان دارد که اگر احیای آب بندان‌ها زود‌تر شروع شود، فرصت ذخیره آب حاصل از بارش‌های پاییزی و زمستانی از دست نمی‌رود و این پهنه‌های آبی، ذخیره بیشتری برای فصل زراعی در خود نگه می‌دارند؛ امری که او معتقد است با ابلاغ زودتر موافقت نامه‌ها و اختصاص اعتبار ممکن است.
مدیر آب، خاک و امور فنی- مهندسی سازمان جهاد کشاورزی گیلان برگزاری نشست با مسئولان آب منطقه‌ای برای برنامه ریزی جهت مرمت ایستگاه‌های پمپاژ و خطوط انتقال آب را از اولویت‌های این سازمان دانست و انتقال آب از طریق لوله گذاری با کمک تسهیلات محل طرح سامانه‌های نوین آبیاری و نیز ایجاد تشکل‌های مردم نهاد مدیریت بهره برداری آب، با کمک شرکت آب منطقه‌ای را هم از برنامه‌های دیگر امسال برای مدیریت مصرف آب زراعی عنوان کرد.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان هم از کاهش درصد شخم زمستانه شالیزار‌ها و عقب افتادن این کار به علت وزش باد گرم، تبخیر آب‌های موجود در شالیزار‌ها و کاهش بارش‌ها خبر می‌دهد.
ابراهیم اکبرزاده می‌گوید: در حالی که پارسال در این مدت ۳۵ درصد شالیزاره شخم اول زده شده بود؛ امسال فقط ۲۵ درصد شخم زده شده است.
او افزود: برای انیکه شالیکاران از فرصت بارش‌های پیش بینی شده بهره ببرند، تقویم زراعی برنج متناسب با اقلیم امسال را تدوین کرده ایم وهفته آینده آن را به واحد ترویج و ادارات جهاد کشاورزی ۱۷ شهرستان استان ارسال خواهیم کرد.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان می‌گوید: با کمک رسانه‌ها شالیکاران را به استفاده از بارش‌ها برای شخم شالیزار ترغیب می‌کنیم تا آب سد سفید رودبرای کشت و کار ذخیره و در مصرف آب صرفه جویی شود.