سوزن دوزی هنری است با قدمت و سابقه‌ای به بلندای تاریخ که به آن بلوچی دوزی هم می‌گویند. این هنر در تار و پود زندگی عشیره‌ای منطقه، ریشه دوانیده و با ذوق و خلاقیت زنان در آئینه‌ی نقوش و طرحهای زیبا، جاودانه شده است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز سیستان و بلوچستان ، بازار، مکانی پرهیاهو که انتظار در آنجا، بیشتر از هر چیزی به چشم می‌آید. اما گاهی انگار برخی از اجناس هستند که به علت اصالت و قدمتی که دارند نظر هر رهگذری را به خود جلب می‌کنند.
طرح و نقوشی زیبا و برگرفته از طبیعت که روی پارچه‌های رنگارنگ به شکلی خاص کار شده و چشم هر بیننده‌ای را به سمت خود می‌کشد.
سوزن دوزی هنری اصیل و قدیمی است که زنان بلوچ از دیرباز آن را سینه به سینه حفظ کردند و اکنون برخی از این زنان غیور از طریق این هنر زیبا و چشم نواز امرار معاش می‌کنند.
سیستان و بلوچستان مهد سوزن دوزی کشور
سوزن دوزی را می‌توان عصاره‌ی درد دل‌های زنان بلوچ و بازتاب خاطرات تلخ و شیرین قومی در طول تاریخ برشمرد.
سوزن دوزی هنری است با قدمت و سابقه‌ای به بلندای تاریخ که به آن بلوچی دوزی هم می‌گویند. این هنر در تار و پود زندگی عشیره‌ای منطقه، ریشه دوانیده و با ذوق و خلاقیت زنان در آئینه‌ی نقوش و طرحهای زیبا، جاودانه شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، جلالزایی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه این هنر در شهرستان ایرانشهر قدمت 3 هزار ساله دارد، می‌گوید: غنای سوزن دوزی در شهرستان ایرانشهر، این شهرستان را به کانون ملی این هنر تبدیل کرده است.
کارشناسان صنایع دستی می‌گویند: ثبت ملی ایرانشهر به عنوان شهر سوزن دوزی کشور، نشان دهنده اهمیت و ارزش این هنر در بین زنان بلوچ است.
تلاش مسئولان برای معرفی این هنر اصیل
تقاضای این هنر در بازارهای داخل و خارج را می‌توان بهترین میزان و معیار برای توجه بیشتر مسئولان به این هنر اصیل و ماندگار دانست.
بانوان سیستانی و بلوچستانی می توانند با سرمایه‌ای اندک این هنر را خلق کنند و کمک خرج خانواده خودشان شوند. این هنر علاوه بر عرضه در داخل کشور به کشورهای همسایه از جمله امارات عربی، پاکستان و ترکیه و نیز به کشورهای اروپایی از جمله اتریش و سوئد صادر می‌شود.
خانم توحدی مدیرکل توسعه و ترویج هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی کشور می‌گوید: تلاش ما بر این است که ایرانشهر را به عنوان شهر جهانی سوزن دوزی در دنیا معرفی کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان، برگزاری نمایشگاه‌های استانی و کشوری را قابلیتی ویژه برای معرفی هنر سوزن دوزی به هموطنان و مردم دنیا بیان می‌کند و می‌گوید: برای برگزاری یک نمایشگاه دایمی هنر سوزن دوزی در استان، برنامه ریزی لازم انجام شده است که إن‌شاء‌الله بزودی محقق می‌شود.
جلالزایی می‌افزاید: حضور هنرمندان ایرانشهری و هنرمندان سایر نقاط استان در نمایشگاه‌های استانی و کشوری، این هنر را بیشتر به مردم معرفی می‌کند.
وی با اشاره به تقاضای این هنر در بازارهای داخلی و خارجی می‌گوید: ایجاد تنوع در نقش و رنگ سوزن دوزی برای معرفی بهتر این هنر در بازارهای جهانی از اهداف بعدی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان است.
تلفیق هنر و صنعت برای حمایت از سوزن دوزی
گروه صنعتی ایران خودرو برای حمایت و معرفی هنر دست زنان بلوچ به هموطنان سال گذشته یک قرارداد با هنرمندان صنایع دستی سیستان و بلوچستان بست.
براساس این توافق قرار شد هنرمندان سوزن دوز این خطه، 400 هزار جلد قرآن سوزن دوزی شده را برای محصولات ایران خودرو آماده کنند تا این هنر زیبا به کشور معرفی شود.
با توجه به کیفیت بالای آثار تولیدی زنان سوزن دوز، امید است که این هنر در سال‌های آینده نیز از جانب سایر گروه‌های صنعتی کشور حمایت شود.
توسعه سوزن دوزی
این روزها این هنر کُهن به عنوان نماد لطافت و ذوق بانوان منطقه، علاوه بر کارآفرینی، زمینه‌ی رونق تولید و شکوفایی اقتصادی در جوامع روستایی و عشایری را نیز به دنبال دارد.
در حال حاضر 20 تعاونی سوزن دوزی با بیش از 140 نفر عضو در ایرانشهر برای توسعه این هنر فعال است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در خصوص توسعه این هنر می‌گوید: با هدف ساماندهی و بازاریابی بزودی بازار فروش صنایع دستی در منطقه تنگه سرحه ایرانشهر بعنوان شهر سوزن دوزی ایجاد می‌شود هرچند که بسیاری از طرحهای زیبای سوزن دوزی بلوچستان برخاسته از مناطق ایرندگان و قاسم‌آباد بمپور است.
جلالزایی می‌افزاید: اکنون بیش از 40 هزار نفر از بانوان خوش ذوق و خلاق سیستان و بلوچستان مشغول فعالیت در این صنعت اشتغال آفرین و سودآور هستند.
اکنون این هنر در شمال سیستان و بلوچستان هم رواج دارد و از جمله تفاوت‌های سوزن‌دوزی این دو منطقه باید به رنگ‌های تیره‌تر و نقوش ریز و پرتر مناطق جنوبی استان در مقابل رنگ‌های روشن با نقوش ساده‌‌تر در سوزن دوزی‌های مناطق شمال استان اشاره کرد.
صدور مجوز برای کارگاه‌های سوزن دوزی
برای توسعه بیشتر سوزن دوزی و ساماندهی هنرمندان سوزن دوز قرار است برای هزار کارگاه سوزن‌دوزی در سیستان و بلوچستان مجوز صادر شود و شرکت ردای حریر آمیتیس با همکاری بسیج سازندگی سپاه سلمان، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، منطقه آزاد و تعاونی توسعه پایدار سواحل جنوب سیستان و بلوچستان این هزار کارگاه را شناسایی، ساماندهی و بیمه کنند.
پیشنهادهایی برای توسعه بیشتر این هنر اصیل
برای توسعه این صنعت، برگزاری سالانه‌ی مسابقات و جشنواره‌های ملی و جهانی برای هنرمندان سوزن دوز، پیشنهاد شده که مشوقی بسیار قوی برای بانوان خواهد بود اما طرح اصلی، تشکیل یک واحد اقتصادی «رابط» است.
برای این واحد رابط ویژگی‌هایی نیز در نظر گرفته شده است:
1ـ این واحد اقتصادی از طریق وزارت میراث فرهنگی نظارت شود و در سیستان و بلوچستان یا هر استان دیگری نیز زیر مجموعه‌ی اداره کل میراث فرهنگی قرار گیرد.
2ـ این واحد به عنوان یک رابط بین فروشندگان یا سرمایه گذاران (داخلی و خارجی) و هنرمندان سوزن دوز فعالیت کند.
3ـ فروشندگان و سرمایه گذاران هنر سوزن دوزی بتواند از طریق این واحد اقتصادی به هنرمندان فعال سفارشات خود را بدهند و هنر دست این هنرمندان را پیش خرید کنند و در هر نقطه‌ای از کشور یا جهان که بخواهند به فروش برسانند.
4ـ وزارت میراث فرهنگی بتواند با طراحی یک سامانه به نام این واحد اقتصادی همه صنایع دستی کشور را به همین شکل و با یک قیمت گذاری کارشناسی نظارت کند و موجب رونق اقتصادی و اشتغالزایی آن صنایع شود.
مزایای تشکیل این واحد اقتصادی:
1ـ تشکیل این واحد اقتصادی، هزینه‌ی گزاف ساخت یک کارگاه و مجتمع تولیدی را از روی دوش سرمایه گذاران رشته‌های هنری برمی‌دارد و سرمایه گذار می‌تواند این هزینه را صرف هزینه‌های در گردش و جاری کند.
2ـ این طرح باعث رونق اقتصادی بین هنرمندان روستایی کشور می‌شود و از مهاجرت روستاییان به شهر جلوگیری می‌کند.
و چند پیشنهاد دیگر
1ـ ارائه تسهیلات دولتی برای کارآفرینان این رشته هنری همراه با برندسازی
هنرمندان کارآفرین سوزن دوز می‌توانند با تولید برخی از کالاها مصرفی که با این هنر آمیخته شده مثل کیف زنانه و مردانه و عروسک‌های تلفیقی (بومی و مدرن) با طرحی نو، این هنر را در بازارهای ملی و جهانی معرفی و مطرح کنند.
2ـ ایجاد بازارچه‌های فروش برای آثار این هنرمندان
برخی از نهادها، ادارات و سازمان‌های دولتی می‌توانند با دادن مجوز برپایی بازاچه‌های فروش به هنرمندان سوزن دوز، امکان ارائه این کالای نفیس را برای علاقمندان این هنر فراهم کنند.
3ـ هدایت این هنر به سمت تولید کالای همه پسند، بطوری که این هنر فقط ویژه‌ی یک منطقه‌ی خاص از کشور نباشد.
هنرمندان این رشته زیبا می‌توانند با تولید آثاری که بر روی دسته‌ی مبل‌های راحتی و تزیینی نسب می‌شود این هنر را به همه خانه‌های ایرانی ببرند.
نویسنده: محمد ایرانمنش زرندی