کهگیلویه و بویراحمد؛
گزارش مکتوب:چراغ نظارت بر ساخت‌وساز خاموش است
این روز‌ها مردم از غیراستاندارد بودن مصالح ساختمانی به ویژه شن و ماسه به شدت گلایه‌مند هستند.
مهدی. م که در شهر یاسوج مشغول ساخت و ساز است میگوید: عمر مفید ساختمان‌ها در کهگیلویه و بویراحمد پایین است و همین که حدود ۱۰ سال از عمر ساختمان می‌گذرد ظاهر ساختمان کاملا پیر نشان می‌دهد این در حالی است که، یکی از دلایل کم بودن عمر مفید ساختمان‌ها در کهگیلویه و بویراحمد، پایین بودن کیفیت و عدم مرغوبیت مصالح ساختمانی عنوان شده است. حسین احسانفر پیمانکاری که سالهاست در انبوه سازی واحد‌های مسکونی مشغول است با ابراز نگرانی از کیفیت مصالح ساختمانی به ویژه شن و ماسه میگوید: سالهاست مصالح غیر استاندارد به خاطر ارزان بودن، کیفیت پایین و مستعجل بودن مشتری، به راحتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که موجب ضرر‌های جبران ناپذیری به صاحبان ساختمان و ثروت ملی می‌شود. وی با بیان اینکه هر تن ماسه بیش از شصت هزار تومان خریداری می‌شود میگوید: ما هم مجبوریم از همین شن و ماسه موجود در استان برای ساخت و ساز استفاده کنیم و نباید توقع دیگری از ما داشت چرا که ما مجبوریم. عبدالعزیز علوی مهندس عمرانی نیز میگوید: از مهمترین دلایل پایین بودن کیفیت مصالح
ساختمانی در کهگیلویه و و بویراحمد می‌توان به پایین بودن سطح فناوری تولید در بسیاری از واحد‌ها و کنترل نشدن آن‌ها در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی، پیش از ورود به بازار مصرف اشاره کرد. لزوم استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد به صورت جدی از سال ۸۴ در کشور و به تبع آن در کهگیلویه و بویراحمد دستور کار دولت قرار گرفت و در این سال هیات دولت مصوبه‌ای درخصوص ساماندهی تولید، توزیع و مصرف مصالح ساختمانی گذراند که براساس آن در تمامی ساخت وساز‌ها باید مصالح ساختمانی استاندارد به کار گرفته می‌شد. اگرچه در این مصوبه فرصت دوساله به تولیدکنندگان برای استانداردسازی مصالح ساختمانی داده شد و سازندگان نیز ملزم به استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد شدند، اما با وجود پایان مهلت قانونی برای استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد، این مصوبه شکل اجرایی به خود نگرفت. محمد بنام کارشناس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی میگوید: سالانه میلیون‌ها تن شن و ماسه توسط کارخانه‌های شنگ شن در استان تولید و روانه بازار می‌شود و این میزان شن و ماسه در بافت ساختمان‌ها و تولید سایر مصالح ساختمانی به کار می‌رود. تخلفات و عبور از قانون توسط این واحد‌ها باعث شد در نشست شورای فنی استان کهگیلویه و بویراحمد گزارشی توسط کارشناسان در این شورا ارائه شود مبنی بر این که بیشتر محصولات واحد‌های تولیدی شن و ماسه در استان غیر استاندارد است. در این نشست چنین اعلام شد که از تعداد ۱۵ کارخانه استان نمونه‌هایی به آزمایشگاه آب و خاک استان دادیم که از این تعداد دانه‌بندی کارخانه از محدوده استاندارد خارج بود. برای مثال در شن درشت و دانه ریز با آزمایش‌های انجام شده از ۱۴ کارخانه ۸۰ درصد خارج از استاندارد بوده است. همچنین از برخی واحد‌های تولید بتن بازدید به عمل آمده بود و محصول آن‌ها به آزمایشگاه فرستاده شده بود معلوم شد اصولا به دانه‌بندی توجهی نمی‌شود که از ۱۱ واحد تولید بتن دانه بندی همه این واحد‌ها خارج از ریل استاندارد بود. محصول ۳۵ کارخانه شن و ماسه در استان غیر استاندار است مدیرکل دفتر فنی استانداری گفت: بر اساس اساسنامه‌ای که ششم دی ماه امسال اداره کل استاندارد برای دفتر فنی استاندار ارسال شد تعداد ۱۰۸ واحد تولیدی دارای پروانه استاندارد در استان وجود دارد و از این تعداد ۳۵ واحد شن و ماسه استان را تولید می‌کنند. از ۳۵ کارخانه سنگ شکن تولید شن و ماسه ۹ واحد در بویراحمد و کهگیلویه و گچساران هر کدام ۱۰ واحد، بهمئی یک واحد، چرام سه واحد و دو کارخانه نیز در باشت قرار دارند همچنین ۱۹ کارخانه تولید بتن، هشت کارگاه تولید بتن و ۵۲ کارگاه بلوک زنی، شش واحد تولید تیرچه و خرپا، سه واحد تولید موزاییک، دو کارخانه تولید سیمان (سیمان مارگون و یاسوج) و یک کارخانه تولید آجر در استان وجود دارد. بیژن حسن پور با بیان اینکه بر اساس اعلام اداره کل استاندارد استان ۸۵ درصد واحد‌های تولید شن و ماسه در استان پروانه استاندارد دارند افزود: طبق بازدید‌های میدانی کارشناسان محصول ماسه شسته کارخانه‌های سنگ شکن در استان غیراستاندارد است. در حالی که حسن پور مدیرکل دفتی فنی استانداری محصول ماسه شسته تولیدی را غیر استاندار معرفی می‌کند این صحبت به مذاق مدیر کل استاندارد استان خوش نیامد و آن را کذب دانست و گفت: ۸۰ درصد واحد‌های مصالح ساختمانی استان دارای پروانه استاندارد و کاربرد علامت استاندار هستند. انتظام سهمگین دبیر شورای فنی استاندارد صرف داشتن گواهی استاندارد را تضمین کننده کیفیت مصالح نمی‌داند و میگوید: در نمونه برداری بیستم آبان امسال از ۱۳ کارخانه تولید شن و ماسه صد درصد محصول این تعداد کارخانه غیر استاندارد بود و از شاخص‌های کیفی لازم برخوردار نبودند. محمدی نماینده استاندارد در کمیته فنی استان این ارزیابی را قبول ندارد و میگوید: نحوه نمونه برداری کمیته فنی کاملا اشتباه است. به همین دلیل خبرنگار صدا و سیما برای راستی آزمایی و برطرف کردن این تناقضات به نمونه برداری به شیوه و آیین نامه اداره کل استاندارد و با حضور نماینده اداره کل استاندار از کارخانه‌های تولید شن و ماسه در استان که دارای پروانه استاندارد هم بودند اقدام کرد و نمونه‌ها را به دو آزمایشگاه همکار در یاسوج انتقال دادیم. دو روز بعد بر اساس نتایج به دست آمده از آزمایشگاه مکانیک خاک استان ماسه تولیدی یا نمونه‌های مورد ازمایش خارج از رنج استاندار شناخته شد، ولی کارشناسان و مسئولان آزمایشگاه اداره کل استاندار نتیجه آزمایش را اعلام نکرد و اطلاعات آزمایشگاه رقیب را هم قبول نداشته و می‌گویند: آزمونی که در آزمایشگاه مکانیک خاک انجام گرفته بر اساس ضوابط و شاخص‌های‌ای اس دی آمریکا بی اس انگلیس است. آزمایشگاه مکانیک خاک واستاندارد ملی ایران به شماره ۱۱۲۶۵ دارای پارامتر‌های یکسان هستند یعنی نمونه برداری می‌شود، نمونه معرفی شده دریافت می‌شود و بعد از خشک کردن الک می‌شود. (در حین مشاهده نوع الک هر دو آزمایشگاه هم یکسان است.) مهرداد حسینی مسئول آزمایشگاه مکانیک خاک استان هم میگوید: اچ دو و استاندارد ملی و اس دی ام نوع و شاخص‌های این دو آزمایشگاه یکی است و استاندر‌های ملی ایران هم برگرفته از استاندارد‌های بین المللی است. حسن پور مدیرکل دفتر فنی استانداری با با تاکید بر اینکه برخی‌ها می‌گویند شاخص‌های استاندارد مربوط به کشور‌های توسعه یافته است و مربوط به ایران نیست گفت: این بهانه است و آزمایشگاه خاک نباید اجازه دهد با این توجیح‌ها واحد‌های تولیدی شن و ماسه محصول بی کیفیت به مردم ارائه دهند. وی افزود: بر اساس آزمایش‌های انجام شده ماسه تولیدی در کهگیلویه و بویراحمد خارج از رنج استاندارد است و نمی‌دانم چرام کارخانه داران و مسئولان اداره کل استاندارد نمی‌خواهند این را بپذیرند. تناقض در میان اظهار نظر‌های کارشناسان و مسئولان ما را بر آن داشت تا به سمت مرجعی دانشگاهی و بی طرف برویم و از او نظر بخواهیم. پاک نژادی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در این خصوص با بیان اینکه سه ویژگی مهمی که در هر ساختمان و صنف ساخت و ساز باید مدر نظر قرار گیرد اول مقاومت و استحکام است دوم پایداری و ماندگاری و سوم زیبایی است. وی افزود: زمانی ما به این سه مقوله دست می‌یابیم که از مصالح با کیفیت و استاندارد رد ساخت و ساز استفاده کنیم. وی با بیان اینکه این سه موضوع در کاهش خسارت‌های احتمالی در برابر زلزله و سایر بالای طبیعی بسیار موثر است گفت: در قالب پایان نامه‌های دانشجویی و پژوهش‌های موردی که در خصوص کیفیت و استاندارد بودن مصالح ساختمانی استان انجام شده به این نتیجه رسیدیم که بیش از ۶۰ درصد مصالح ساختمانی تولید شده در کهگیلویه و بویراحمد استاندارد لازم را ندارند. حال ما ماندیم و سه ادعا ۱ ـ اداره کل استاندارد میگوید شن و ماسه تولید شده در استان استاندارد است، چون پروانه استاندارد دارند. ۲ ـ شورای فنی مصالح ساختمانی عنوان می‌کند که شن و ماسه و سایر مصالح ساختمانی تولیدی در استان غیر استاندارد است ۳ ـ مراجع علمی و دانشگاهی نیز می‌گویند شن و ماسه تولید شده در استان استاندارد لازم را ندارند. با این اوضاع و احوال روزانه هزاران تن شن و ماسه غیر استاندرد به شکل‌های مختلف در پیکره ساختمان و تاسیسات مهم جای می‌گیرد. دبیر شورای فنی استانداری گفت: یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در عمر یک ساختمان، مصالح ساختمانی مرغوب و با کیفیت است و باید ساز و کاری تعریف شود تا فرآیند تولید تا مصرف مصالح استاندارد باشد. آقای سهمگین استاندارد سازی مصالح ساختمانی به ویژه شن و ماسه را در راستای بهبود کیفیت ساخت و ساز در استان ضروری دانست و گفت: با اعطای امتیاز‌های تشویقی به تولید کنندگان شن و ماسه استاندارد و با کیفیت، می‌توان سایر تولید کنندگان را به سمت تولید مصالح استاندارد نیز تشویق کرد. وی با بیان اینکه نحوه استخراج ماسه و شن در استان به شکل کاملا غیراستاندارد است گفت: این مشکل به دلیل این است که آزمایشات متعدد بر روی مصالح ساختمانی به ویژه آزمایشات مربوط به ژئوتکنیک خاک و ماسه در سطح استان نمی‌شود. سهمگین افزود: استفاده از تکنیک‌های نوین ساخت مصالح جدید و بهینه‌سازی روش‌های اجرا، علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه زمان و انرژی، زیان‌های ناشی از حوادث طبیعی مانند زلزله را کاهش داده و صدمه‌های ناشی از وزن زیاد ساختمان را به حداقل می‌رساند. مدیرکل دفتر فنی استانداری با بیان اینکه برای جلوگیری از تولید شن و ماسه غیر استاندارد در استان کمیته‌ای زیر مجموعه شورای فنی تشکیل شد گفت: اعضای این کمیته متشکل از کارشناسان نهاد‌های اجرایی دخیل در ساخت و ساز، اداره کل استاندارد و آزمایشگاه خاک است و ناگفته نماند که آزمایشگاه خاک در راس این کمیته قرار دارد. بیژن حسن پور افزود: بر اساس مصوبه این شورا در شهرستان‌های بویراحمد و دنا به صورت دوره‌ای از کارخانجات تولید شن و ماسه و سایر مصالح ساختمانی بازدید می‌شود. وی گفت: در شورای فنی نظارت سه مصوبه به تصویب رسید که اولا به صورت ادواری از کارخانه‌های تولید مصالح ساختمانی به ویژه دو محصول شن و ماسه بازدید شود دوم اینکه استاندارد لیست واحد‌های تولیدی که محصول استاندارد تولید می‌کند را به همه دستگاه‌های اجرایی و مردم ابلاغ کند و سوم اینکه به کارخانه‌هایی که محصول استاندارد تولید نمی‌کنند هم یک ماه فرصت داده شود تا محصول خود را بر اساس استاندارد‌ها تولید کنند در غیر این صورت کارخانه تولیدی آن‌ها پلمپ می‌شود. تولید توزیع و مصرف مصالح ساختمانی در فرایند ساخت و ساز در کهگیلویه و بویراحمد از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ آن هم در استانی مانند کهگیلویهو
بویراحمد که همواره سایه سنگین زلزله در آن احساس می‌شود و توان مصالح ساختمانی در هدیه دادن امنیت به مردم، هر روز در حال آزمایش است و اگر با بالا گرفتن تب بساز و بفروش در استان کمیت‌ها اوج گرفته‌اند نباید کیفیت را فراموش کنیم. نگاهی گذرا به اخباری که در این نوشتار به آن‌ها اشاره شد این نکته را کاملاً روشن می‌کند که آنچه خبرگزاری‌ها و مردم در باره کارخانه‌های سنگ شکن مطرح می‌کنند در واقع موضوع تازه‌ای نیست و به تناوب و در جلسات مختلف به تهدید واحد‌های تولیدی غیراستاندارد به تعطیلی و پلمب و اقدام می‌کنند، اما ظاهراً این تهدید‌ها از سوی واحد‌های متخلف تنها در حد سخنرانی دیده شده چرا که آمار واحد‌های متخلف فعال در این حوزه که مسئولان به آن‌ها اشاره کردند گواهی بر این مدعا است. بنابر آنچه در این گزارش آمد باید گفت توصیه‌ها (بخوانید دستورات موکد مسئولان) به عوامل اجرایی در حوزه ساخت و ساز‌ها در سطح استان برای نظارت بر رعایت استاندارد‌های کیفی در مصالح ساختمانی و همچنین رعایت معیار‌های فنی در بخش ساخت و ساز به ویژه تولید شن و ماسه، زمانی مفید خواهد بود که اراده کافی برای پیگیری مستمر تا اجرای به موقع و کامل آن‌ها در مسئولان اجرایی وجود داشته باشد در غیر این صورت، این قبیل اظهارات فاقد پشتوانه اجرایی لازم که نوعی انشاء‌خوانی مسئولان در جلسات بی‌روح و تکراری است و نه تنها در ارتقای کیفیت ساخت و ساز‌ها مثمر ثمر نخواهند بود بلکه بالعکس سبب جری‌تر شدن آن دسته از عوامل سودجو و مسئولیت‌ناپذیری خواهد شد که خلافکاری عادت مألوف آن‌ها بوده و به دلیل عدم وجود عوامل بازدارنده بر تداوم شیوه ناصواب خود اصرار می‌ورزند. نویسنده: محمدجعفر درزاده و سعید مرتضی پور