آتش سوزی جنگلها می‌تواند خوب باشد؟
آتش سوزی جنگلها پدیده‌ای عجیب است که بخش‌های گوناگون زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گزارش گروه وب گردی
خبرگزاری صدا و سیما؛ آتش سوزی جنگلها پدیده‌ای عجیب است که بخش‌های گوناگون زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر سال بخش‌های مختلف استرالیا درگیر این پدیده طبیعی می‌شود و انسان‌ها و طبیعت به طور مستقیم تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند، از جمله آتش سوزی‌های بزرگی که هم اکنون در ایالت وسترن استرالیا و در نزدیکی شهر پرت در جریان است.
این رخداد اگرچه بسیار بزرگ و مبهوت کننده است، اما پدیده جدیدی نیست. آتش سوزی جنگلها چنان قدیمی است که بخشی از فرآیند تکامل سیاره ماست. چرخه حیات بر اساس این آتش سوزی‌ها شکل گرفته و خود را با آن تطابق داده است. پس چرا ما از آتش سوزی جنگلها می‌هراسیم و از آن می‌گریزیم؟ آیا می‌توان بعضی از آتش سوزی‌ها را، آتش «خوب» نامید؟
دکتر جان گرنت، مدرس دانشگاه ساترن کراس و متخصص حوزه «خاک» است. او در این باره به اس بی اس فارسی گفت: «چرخه مواد مغذی و آبی که برای محافظت از گیاهان و جانوران یک منطقه ایجاد شده، معمولا نیازمند یک الگوی آتش سوزی خاص برای تدوام بقای آنهاست. آتش سوزی اگرچه چیزی به مواد مغذی خاک اضافه نمی‌کند، اما می‌تواند مواد غذایی موجود را قابل استفاده‌تر کند. در واقع، مواد موجود در بافت پیچیده خاک می‌تواند به شکل محلول در آمده و توسط گیاهان جذب شود».
دکتر گرنت اضافه کرد که تغییر الگوی آتش سوزی‌ها قطعا بر میزان کربن و همچنین قابل استفاده بودن بعضی از مواد مغذی - به ویژه نیتروژن - تاثیرگذار بوده است. البته گستردگی این تغییرات هنوز به طور کامل به ثبت نرسیده است.
اما این تاثیر مثبت آتش سوزی‌ها تنها زمانی روی می‌دهد که آتش در زمان و مکان مناسب و با شدتی مطلوب رخ دهد. اگر این اتفاق نیفتد، آتش سوزی می‌تواند با از بین بردن پوشش گیاهی، خاک را به شدت در معرض فرسایش قرار دهد و علاوه بر از بین رفتن خاک و مواد غذایی برای گیاهان، به طور مستقیم بر کیفیت زندگی حیوانات بومی تاثیر بگذارد.
دکتر کریس براک، مدرس دانشگاه ملی استرالیا و متخصص در حوزه جنگلها و منابع طبیعی در این باره به اس بی اس فارسی گفت: «بسیاری از گونه‌های درختی، منبع غذایی برای پرندگان و پستانداران هستند. این بوته‌ها در برابر آتش بسیار آسیب پذیرند و برای احیاء، بعد از آتش سوزی، به ذخایر بذرهایشان در خاک متکی هستند. اگر تناوب آتش سوزی‌ها بیش از حد باشد، این ذخایر بذر‌ها پیش از اینکه گیاهان بتوانند آن‌ها را جایگزین کنند، از بین می‌روند و این مساله می‌تواند باعث گرسنگی حیوانات شود».
دکتر براک اضافه کرد: «از بین رفتن بوته‌ها و چمن‌ها به معنی از دست رفتن فضای پنهان شدن بسیاری از حیوانات بومی است و حیوانات شکارچی [غیر بومی]- از جمله گربه‌های وحشی - از این مساله سود می‌برند و طعمه‌های ضعیف شده‌ای را که نمی‌توانند پنهان شوند، شکار می‌کنند».
دکتر گرنت هم گفت: «آتش سوزی روی مواد آلی موجود در خاک هم تاثیر می‌گذارد و آن‌ها را کاهش می‌دهد. این مواد در چرخه غذا، حمایت از زیست بوم و همچنین ورود و خروج کربن در فضا نقش مهمی ایفاء می‌کنند. یعنی زنجیره‌ای از تغییرات نامطلوب روی خاک و زیست بوم ایجاد می‌شود».
او توضیح داد که این مساله می‌تواند باعث پدیده «آب هراسی خاک» شود؛ به این معنی که خاک نفوذپذیری خود را در برابر بارندگی‌ها از دست می‌دهد.
علاوه بر آنچه گفته شد، آتش سوزی‌های عظیم جنگلها – مانند آن چه که در اوایل سال گذشته در شرق استرالیا رخ داد - کیفیت هوا در سرتاسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهند و منابع آبی را آلوده می‌کنند. اما این تاثیرات چقدر می‌تواند چالشی جهانی برای محیط زیست به حساب آید؟
دکتر گرنت معتقد است که گاز‌های وارد شده به جو زمین نهایتا بر کیفیت خاک در نقاط مختلف جهان تاثیر می‌گذارد. مثلا گوگرد که یک ماده بسیار مهم مغذی در خاک است، با آتش سوزی‌ها و سوزاندن هیدروکربن‌ها به طور بیش از حد وارد جو زمین شده و باعث ایجاد باران‌های اسیدی می‌شود و این مساله می‌تواند تاثیرات مخربی بر خاک، جنگلها و آبراه‌ها بر جا گذارد.
پروفسور براک هم به مساله تولید حجم زیادی دی اکسید کربن اشاره می‌کند که بسیار بیشتر از مقدار تعیین شده توسط پیمان‌های جهانی است و این مساله می‌تواند به گرمایش زمین و تاثیرات مخرب آن دامن زند.
به نظر می‌رسد، آتش سوزی جنگلها را مثل سیل، برف و هر پدیده طبیعی دیگری باید پذیرفت؛ از منافع آن بهره برد و تاثیرات مخرب آن را مدیریت کرد. استفاده از فناوری‌های نو، شامل تحلیل داده‌ها و پیش بینی زمان و محل دقیق وقوع آتش سوزی‌ها و نیز فناوری‌های جدید مهار آتش، بخشی از ابزار‌های لازم برای مدیریت این پدیده است.
طراحی بهینه شهرها و مزارع و نیز برنامه‌های جامع پیشگیری از وقوع آتش سوزی در نزدیکی شهرها، از جمله انجام آتش سوزی پیشگیرانه در زمستان، از دیگر اقداماتی است که می‌توان برای کنترل این پدیده طبیعی انجام داد.