در اقلیم چهار فصل شهرستان ایرانشهر گنجی نهفته است که نسخه شفابخش بسیاری از بیماریهاست.
طبیعت سیستان و بلوچستان سرشار از گونه های مختلفی از گیاهان است که بخاطر خواص دارویی فراوان، جز گیاهان کمیاب شناخته می شوند.
سیستان و بلوچستان با حدود هزار و 200گونه گیاهی که حدود 300گونه آن قابلیت مصرف دارویی و صنعتی دارند دومین استان کشور به لحاظ تنوع گیاهی محسوب می‌شود.
سیستان و بلوچستان رویشگاه گیاهان دارویی کمیاب
برخی گونه‌های گیاهی این استان از انواع نادر، منحصر به فرد و گاه اندمیک با خواص بسیار ارزشمند دارویی محسوب می شوند.
به گفته رییس جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان: موقعیت آب و هوایی و اقلیم مناسب، این استان را به رویشگاه گیاهان دارویی کمیاب تبدیل کرده است.
گز روغن، پنیرباد، آنغوزه، بنه، سنا، کُنار، وشاء، بادام کوهی، آلوئه ورا، مریم گلی، برازمبل، کلپوره، گون، پونه، ایشوِرک، استبرق، درخت مسواک، خرزهره، علف مار، مارموتک، ریواس، درمنه، موسیر، زیره سیاه، گُلدِر، هندوانه ابوجهل، خارمریم، خارشتر، گل گندم، خاکشیر، خارخَسَک، گزنه، شاه‌تره، بید، مورد، پنیرک، داتوره، بنگدانه، پونه سا، مشکک، سه پستان، بومادران، پنج انگشت و بارهنگ از جمله گیاهان دارویی خودروی این منطقه هستند.
این در حالی است که گیاهان ارزشمندی همچون حنا، نیل، چای ترش، ارقام مختلف کُنار، سیر، زیره سبز، شنبلیله، پاپایا(خربزه درختی)، جَم، چریش، گلرنگ، زعفران، گل محمدی، عناب، کارلا، رازیانه، زنیان، پنیرک، فلوس، کرچک، اکالیپتوس، به لیمو، استویا و آلوئه ورا به صورت زراعی در مناطق مختلف استان و در سطحی بیش از پنج هزار هکتار مورد کشت قرار می گیرند.
سیستان و بلوچستان از لحاظ سطح زیر کشت و تولید برخی از گیاهان دارویی مانند حنا، نیل، چای ترش و کُنار دارای رتبه نخست کشوری است.
به گفته منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان: ارتفاعات قله تفتان در خاش، ارتفاعات کوه بیرک در سراوان و ارتفاعات بزمان در شهرستان ایرانشهر مهمترین کانونهای رویش گیاهان دارویی در این استان است.
وجود گیاهان متنوع دارویی و زینتی سیستان و بلوچستان زمینه ساز سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
سیستان و بلوچستان یکی از رویشگاههای غنی گیاهان دارویی
سیستان و بلوچستان یکی از رویشگاههای غنی گیاهان دارویی منحصر به فرد است به گونه ای که شرایط آب و هوایی و ژئومورفولوژیکی این استان سبب سازگاری و وجود گونه های مربوط به رویشگاههای خاص این ناحیه شده است.
گیاهان از ابتدای تمدن بشر تاکنون کاربردهای متنوعی داشته اند، گروهی به عنوان ماده غذایی تأمین کننده نیازهای تغذیه ای هستند، گروهی هم خاصیت دارویی داشته و تسکین دهنده بیماری های جسمی هستند.
گیاهان دارویی اگرچه از دیرباز برای آدمیان آشنا و در بسیاری از مواقع مرهم دردهای بشر بوده، اما پیشرفت های علمی و فناوری در دو دهه اخیر، اهمیت و نقش سازنده گیاهان دارویی در تأمین نیازهای بشر به ویژه در حیطه دارو و درمان را دوچندان کرده است.
با توجه به عوارض جانبی ناشی از استفاده داروهای شیمیایی، بیشتر کشورهای دنیا به داروهای گیاهی و گیاه درمانی رو آورده اند، تا جایی که 80درصد داروهای عرضه شده در برخی کشورها منشاء گیاهی و طبیعی دارد
بهره برداری از این گیاهان هنوز آن گونه که در کشورهای توسعه یافته معمول است در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته که علت آن می تواند ناآگاهی مردم از خواص این گیاهان باشد.
شهرکی کارشناس گیاهان دارویی هم با بیان اینکه گیاهان دارویی سرشار از ترکیبات طبیعی و با خاصیت آنتی اکسیدانی بسیار بالا هستند می گوید: وسعت و تنوع آب و هوایی سیستان و بلوچستان موجب بروز تنوع در پوشش گیاهی و غنای منابع طبیعی تجدید شونده شده است.
داروهای گیاهی استان نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح بین المللی نیز جایگاه عمده ای را می تواند به خود اختصاص دهد.
ناحیه رویشی ایرانی و تورانی سیستان و بلوچستان از شهرستانهای زابل، زهک، هیرمند، هامون، نیمروز، زاهدان، خاش و بخشی از سراوان، سوران و مهرستان تشکیل شده که گونه های جنگلی شاخص آن شامل بنه، بادام کوهی، تاغ، گز، اسکنبیل و گونه های دیگری همچون زیتون وحشی، ارژن، انجیر، پده، سنجد و بادامک است.
ناحیه رویشی خلیجی و عمانی استان شامل شهرستانهای چابهار، کنارک، سرباز، نیکشهر، ایرانشهر و دلگان از نظر پوشش گیاهی دارای تنوع و غنای بیشتری است.
کهور ایرانی، کلیر، چگرد، پیر، توج، کنار، استبرق، کهور پاکستانی، داز، گز روغن، حرا، چش کنار و انار شیطان از مهمترین گونه های جنگلی ناحیه خلیجی و عمانی استان است.
نبودن بازار مناسب براي گياهان دارويي و عدم فرآوري گياهان دارويي از مشکلات توسعه صنعت گیاهان دارویی است و بايد به دنبال راهكار براي حل مسائل و مشكلات در حوزه گياهان دارويي باشيم و برای تشكيل و توسعه شركت هاي دانش بنيان در حوزه هاي توليد و فرآوري و بازاريابي گياهان دارويي استان تلاش کنیم.
وجود بیش از 300گونه با ارزش دارویی در این خطه از سرزمین در صورت سرمایه گذاری بخش خصوصی در زمینه توسعه کشت و ایجاد صنایع تبدیلی و بدست آوردن بازار منسجم فروش و صادرات، می تواند نسخه شفا بخشی برای درمان بیماریها، اقتصاد و اشتغال در این استان شود.
در حال حاضر دانشگاه زابل کارشناسی ارشد گیاهان دارویی و دانشگاه سیستان و بلوچستان رشته فیتوشیمی را به منظور بررسی ترکیبات شیمیایی و مواد گیاهی ارائه می دهد که گسترش تحصیلات بر روی گیاهان دارویی استان در حال افزایش است.
مردم سیستان و بلوچستان از دوران کهن برای درمان بسیاری از امراض به سراغ طب سنتی و گیاهی رفته و به علت فراوانی پوشش گیاهی در منطقه از این گیاهان برای درمان خود استفاده می کرده اند.
اگر به این ظرفیت خدادادی توجه بیشتر شود هم می شود جامعه ای سالمتر داشت و هم اقتصادی پویاتر
با توجه به اهمیت بالای گیاهان دارویی در عصر کنونی و توجه همگان به بهره برداری از این ذخایر ارزشمند به نظر می رسد سرمایه گذاری بیشتر و ایجاد صنایع تبدیلی گیاهان دارویی در سیستان و بلوچستان علاوه بر توجیه فراوان اقتصادی می تواند به رونق اشتغال در منطقه کمک کند.
همچنین به نظر می رسد کشت گونه های مستعد گیاهان دارویی در سیستان و بلوچستان علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان نقش موثر در حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی گیاهی منطقه ایفا کند .