وقتی حنای هندی ، در بازارهای بین المللی هفت دلار و حنای ایران هفتاد سنت به فروش می رسد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما یزد، کمتر کسی است در یزد که با نام مازاری آشنایی نداشته باشد. مازاری از ریشه ماز به معنای چرخ و نورد گرفته شده و مازاری‌ها در حقیقت کارخانه کارخانه و یا آسیابی هستند که در آن‌ها چیزی می‌ساییدند.
گر چه محله‌ای در یزد نام مازاری را با خود یدک میکشد، اما باید گفت این نام عاریتی است و در اصل به مراکز حناسابی اطلاق می‌شود که با بهره گیری از سنگ‌های خاص و شیوه‌ای سنتی برگ‌های حنا را به گردی معطر و دارای خواص بسیار تبدیل می‌کند.مسرت از محققان و پژوهشگران برجسته میراث فرهنگی استان یزد قدمت این صنعت را بیش از یکصد سال می‌داند و می‌گوید: به رغم اینکه گیاه حنا در مناطق گرم و شرجی کشور رویش دارد، اما برگ حنا به واسطه گرمای خشک کویر به یزد انتقال می‌یابد و در آسیاب‌های سنتی مازاری با روشی خاص نرم می‌شود.این پژوهشگر می‌گوید شیوه سنتی تولید حنا در مازاری‌ها و ویژگی‌های خاص ساختمان‌های این مراکز باعث شده است امروز کوچه مازاری‌ها به عنوان گذر فرهنگ و هنر به عنوان مرکز گردشگری مهمی در یزد مطرح باشد.
حنا با هزار و یک خاصیت
حنا به واسطه خواص بسیارش از قدیم الایام تا کنون طرفداران بسیار دارد. اولین کاربرد حنا این است که از آن برای رنگ کردن مو استفاده می‌کنند.
به گفته مسرت برخی از مطالعات ثابت کرده اند حنا حاوی ویژگی‌های شگفت انگیز برای مراقبت از مو و پوست هستند و می‌تواند از ریزش مو، شوره سر، و خارش پوست سر جلوگیری کند.
این پژوهشگر تاکید می‌کند حنا اثرات ضد میکروبی / ضد ویروسی / ضد پیری و آنتی اکسیدانی دارد و برای درمان بسیاری از زخم‌های باز و از بین تب و رفع سر درد کاربرد موثر دارد.
حنای یزد دیگر رنگی ندارد
مازاری‌های یزد که بیش از یک صد سال قدمت دارند امروز بنا بر اظهار صاحبان آن دیگر رونق گذشته را ندارند.
رییس اتحادیه عطاران و حناسابی‌های یزد معتقده در حالی که حدود ۳۰ سال قبل تعداد حناسابی‌های یزد بالاتر از ۵۰ واحد می‌رسید حالا این تعداد کمتر از ۲۵ واحد است.
حناساب می‌گوید: کاهش تعداد واحد‌های تولیدی حنا در یزد به گونه ایست که امروز از حالت یک اتحادیه مستقل خارج شده و جزیی از اتحادیه عطاران قرار گرفته.
مسرت پژوهشگر میراث فرهنگی یزد معتقده امروز جنبه گردشگری این صنعت منحصر به فرد بیشتر از جنبه اقتصادی آن است به طوریکه کوچه مازاری‌ها امروز بیشتر جنبه فرهنگی دارد و ساختمان‌های حناسابی آن بسیاری از آن‌ها به کتابخانه / رستوران و غذاخوری‌های سنتی تبدیل شده اند
این پژوهشگر می‌گوید همان مراکزی که هنوز هم آسیاب آن‌ها فعال است برای اینکه کار و بار آن‌ها بچرخد مواد دیگری نیز مثل زردچوبه و ... را نیز آسیاب کرده و می‌فروشند.
هند رقیبی کهنه کار در بازار حنا
برخی تولید به روش سنتی رو عامل اصلی بی رونقی بازار حنا می‌دونند. فخر از مازار‌های پیشکسوت معتقده حنای یزد سال هاست به همین روش سنتی تولید بسته بندی و روانه بازار می‌شه.
این تولید کنند پیش کسوت می‌گوید هندی‌ها توانسته اند با تنوع در تولید و تغییر تاثیرات رنگ پذیری حنا البته به صورت شیمیایی و نیز شکیل‌تر کردن و تنوع در رنگ بازار جهان از جمله بازار یزد رو در اختیار بگیرند.
هر چند برخی از مردم هم به عنوان مصرف کنندگان حنا اذعان داشتند حنای یزد رو برای مصرف بهتر می‌پسندند، اما سرعت رنگ پذیری و تنوع در رنگ رو عامل اصلی استفاده از حنای هندی عنوان می‌کردند
توزیع و فروش حنای هند غیر قانونی است
حناساب رییس اتحادیه عطاران و حناسابان یزد، اما با تاکید بر اینکه حنای تولیدی هند شیمیایی و بسیار خطرناکه معتقده فروش این حنا در کشور غیر قانونی است و فروش آن قاچاق محسوب می‌شه.
برای بررسی موضوع روانه بازار یزد شدیم، اما مخفیانه.
عطاری‌ها بدون هیچ دغدغه‌ای فروش حنای هند رو در دستور کار خود داشتند. یکی از این عطاری‌ها گفت ما حنای هند رو مستقیم نمی‌فروشیم بلکه برخی از کارخانجات داخل کشور حنای هند رو فله‌ای خریداری می‌کنند و پس از بسته بندی با نام برند داخلی به فروش می‌رسانند .
صاحب این عطاری می‌گفت به رغم شیمیایی بودن همچنان فروش این حنا در این عطاری بیشتر از حنای یزدی است.
اصولی نبودن تولید گیاه حنا عامل بی رونقی حنا
به رغم اینکه حنای هند شیمیایی است و استفاده آن خطرناک و توزیع آن در کشور غیر قانونی، اما تاثیر آن بر بی رونقی حنای یزد هویدا و آشکار بود.
از آنجا که هدف ما از تهییه این گزارش بررسی تمامی ابعاد بی رونقی حنای یزد بود بحث حنای هند رو کنار گذشتیم و به ابعاد دیگر بی رونقی حنا پرداختیم
برخی از کارشناسان، اما بی رنگی حنای یزد رو متاثر در مزرعه می‌دانستند. شاهینی نماینده مراکز استاندارد معتقده بروز مشکلات ناشی از تولید گیاه حنا در سه مرحله کاشت / داشت و برداشت باعث شده خریداران حنای یزد روی خوشی به این حنا نداشته باشند.
جوشن از تولید کنندگان حنا در یزد معتقده برگ‌های حنا که از مزارع به مازاری‌ها انتقال می‌یابد متاسفانه مخلوطی بسیار دارد و این مهم باعث شده کیفیت حنای تولیدی ما پایین بیاید
وی تاکید دارد مخلوطی‌ها به حدی است که خریدارن پس از آزمایش حنا کیفیت لازم و استاندارد رو از حنای یزد به دست نمی‌آورند
جنوب کرمان مهمترین مرکز تولید برگ حنای کشور
به منظور بررسی بهتر هزار کیلومتر دور‌تر از یزد به جنوبی‌ترین نقطه استان کرمان یعنی قلعه گنج سفر کردیم
سفر ما در مرداد ماه صورت گرفت که هم فصل برداشت بود و هم اوجگرمای تابستان.
برخوری رییس جهاد کشاورزی جنوب کرمان گفت این منطقه بزرگترین مرکز تولید برگ حنای کشور است
برخوری گفت رودان و قلعه گنج مهمتریم مرکز تولید برگ حنای این منطقه محسوب می‌شوند
در مزرعه، اما در حالی با کشاورزان دیدار کردیم که در حال برداشت محصول بودند. نحوه غیر اصولی برداشت محصول به گونه‌ای بود که دیگرنیازی به بررسی وضعیت کاشت و داشت نبود.
حناکاران بی کیفیتی برگ حنای تولید خود را ناشی از نبود سرمایه کافی برای سرمایه گذاری دانستند.
کشاورزی می‌گفت اینجا حناکاری دلال بازیه، حنا رو باید در این گرما بکاری و برداشت کنی با کیلویی سه هزار تومان.
کشاورزی دیگر می‌گفت سه هزار توان به ازای هر کیلو پول کارگر برای جمع آوریش هم نمیشه
کشاورزی دیگر با در دست داشتند آفات حنا می‌گفت ما سرتاسر کرمان رو گشتیم، اما سمی برای از بین بردن این آفات نبود
این کشاور معتقد بود اگر این آفات نبود هم کیفیت محصولم بیشتر می‌شد هم میزان آن.
در مزرعه، اما شواهد نشان می‌داد کشاورزان هیچ آموزشی در زمینه کاشت و داشت و برداشت محصول ندیده بودند و این مهم باعث می‌شد برگ حنا بدون کیفیت با مخلوطی فراوان به مراکز تولید حنا روانه شوند
و البته این موضوع کاهش تولید برگ حنا رو نیز در پی داشت و انگیزه برای توسعه کشت حنا در این منطقه را کم می‌کرد.
ایجاد مرکز حنا راهی برای احیاء این محصول با ارزش
کار، اما اینجا تمام نشد. گروهی، اما جوان در قالب یک شرکت دانش بنیان برای احیاء این محصول باارزش دست به کار شدند.
پور شمس مدیر مرکز توسعه فناوری و نو آوری روستایی کشور گفت در این مرکز بخش راه اندازی کرده ایم به نام مرکز احیاء حنا که بر روی چگونگی احیاء این محصول کار می‌کند
دهقان رییس بخش احیای حنا هم گفت کار ما گروهی است و سعی داریم با جلب سرمایه گذار علاوه بر آموزش کشاورزان و رفع مشکلات تولید برگ حنا در مزرعه در سه بخش کاشت / داشت و برداشت ابتدا برگی خالص و با کیفیت از حنا در مزرعه تولید و روانه واحد‌های تولیدی کنیم.
خانم دهقان نظارت بر روند تولید حنا در مراکز تولیدی و نیز ایجاد زمینه تنوع در تولید و افزایش کیفیت حنای تولیدی و تغییر در شیوه بسته بندی و از مهمتر کسب استاندراد‌های بین المللی در خصوص حنا این محصول رو در بازارهای جهانی بیش از پیش رونق دهیم
وی تاکید کرد پیش بینی می‌کنیم با احیاء حنا در یزد فاصله قیمت حنای هندی در بازار جهانی که میزان آن ده دلار است با میزان قیمت حنای ایران که ۷۰ سنت هست کمتر شود و چنانچه بتوانیم حتی سی سنت به قیمت حنای یزد بیافزاییم رونق خوبی در این زمینه در کشور ایجاد خواهیم کرد.
عواملی که باعث می شود هم پیشه نیاکانمان دوباره جان بگیرد و هم تولید و اشتغال رونق یابد.
حتی می توان راه بازارهای جهانی را برای فروش حیا هموار کرد و بازار این محصول را در کشورهای مختلف کرد.
نویسنده :عباس سلطانی