به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه گروه علمی و فرهنگی هنری
خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی فرهنگستان علوم؛ مقاله آقای دکتر مهدی زارع به این شرح است:
با جمعیت حدود سی و هشت میلیون نفر، تعداد چاه‌های غیرمجاز و مجاز ایران در سال ۵۷، ۶۰ هزار حلقه بود، در سال ۹۹ با بیش از ۹۳ میلیون نفر جمعیت تعداد چاه‌های کشور حدود ۸۰۰ هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد که ۴۸ درصد از آن‌ها غیر مجازند (حدود ۳۸۰ هزار حلقه چاه کشاورزی غیرمجاز) این چاه‌های غیر مجاز سالانه بین ۵ تا از ۱۰ میلیارد مترمکعب آب زیر زمینی ایران را مصرف میکنند. میزان برداشت سالانه آب از چاه‌های ایران حدود ۴۵ میلیارد متر مکعب است.. این اعداد با احتساب کاهش چشمگیر نزولات آسمانی حاکیست که وضعیت آب‌های زیرزمینی طی این ۴۰ سال به شدت افت کرده و این روند در دهه گذشته به دلیل افزایش خشکسالی‌ها بیشتر شده است.
از سال ۱۳۹۴ فرآیند اجرای "طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور" آغاز شد. این طرح طبق برنامه پیش نرفته و با کندی مواجه است. در خصوص یکی از بخش‌های مهم تحقق این برنامه که مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز است، مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو اظهار داشت: "از ابتدای اجرای طرح احیا در سال ۱۳۹۴ تا نیمه اول سال ۹۹، در مجموع ۴۴ هزار و ۵۷۲ حلقه چاه غیرمجاز با حجم برداشت معادل ۲ میلیارد و ۲۵۷ میلیون مترمکعب مسدود شده است". این مقدار در مقایسه با حجم برداشت سالانه ۵ تا ۱۰ میلیارد مترمکعب آب به صورت غیر مجاز از منابع زیرزمینی کشور توسط چاه‌های غیرمجاز، نمایانگر سرعت ناکافی این طرح در جلوگیری از غارت منابع ملی ایران است. براساس قانون برنامه ششم توسعه می‌بایست ۱۱ میلیارد مترمکعب از برداشت سفره‌های زیرزمینی کاهش یابد. مجری طرح احیاء و تعادل بخشی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: ۸۵۸ حلقه چاه غیرمجاز در استان تهران از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا نیمه آذر ماه مسدود شد.
جمعیت تهران در سال ۹۹، حدود ۹ میلیون نفر ۳۰۰ هزار نفر برآورد شد و این در حالی است که بدون در نظر گرفتن جمعیت استان البرز، شهرستان‌های واقع در شمال، شرق؛ جنوب و غرب تهران (در فاصله کمتر از ۶۰ کیلومتر از تهران) جمعیتی حدود ۴ میلیون و دویست هزار نفر شامل می‌شود. توجه شود که رشد جمعیت در غرب تهران ۴ برابر رشد جمعیت در شهر تهران است: ۴% در غرب تهران و یک درصد در تهران. رشد جمعیت در حومه جنوب تهران ۳% و در حومه جنوب شرق تهران ۲% در سال برآورد می‌شود.
حدود ۲۰ درصد مساحت ایران بیابان مطلق است. متوسط درازمدت بارندگی سالانه کشور ۲۴۳ میلیمتر عنوان شده است. طوری که ۲۵درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ۴۰درصد در مناطق خشک و ۲۵درصد در مناطق نیمه خشک قرار دارد. منابع آبی در حدود یک سوم از مساحت کشور قرار گرفته و باید از این مناطق به دو سوم مساحت ایران که جزو مناطق کم آب هستند، منتقل شود
بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و مخصوصا حفر چاه‌های غیر مجاز نه تنها مشکل کم آبی کشور را تشدید کرده، بلکه عواقبی نظیر فرو نشست دشت‌ها و آلودگی منابع آب‌های زیرزمینی را نیز به همراه داشته است. سالانه ۲ متر سطح آب‌های زیرزمینی ۶۰ دشت اصلی در مرکز ایران افت می‌کند. آمار‌ها نشان می‌دهد که متوسط بارندگی سالانه در کل کشور حدود ۳۵ درصد متوسط بارندگی آسیا (۶۴۵ میلی متر) و ۳۰ درصد متوسط بارندگی جهان (۷۵۰ میلی متر) است. به این مسأله، توزیع ناهمگن بارش در سطح کشور را نیز باید افزود.
۵۶ درصد از مجموع بارندگی سالانه ایران، تنها در ۳۰ درصد از پهنه کشور می‌بارد. اگر جمعیت ایران در پایان سال ۱۳۹۹، ۹۳ میلیون نفر درنظر بگیریم، سرانه آب کشور به ۱۳۰۰ متر مکعب در سال می‌رسد که در مقایسه با جهان که برابر ۷۶۰۰ متر مکعب است. هنگامی که این رقم کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب باشد، کشور با تنش آبی (هنگامی که عرضه و مصرف آب سر به سر باشد و امکان ذخیره سازی آب وجود نداشته باشد) مواجه است. به‌طور متوسط سرانه آب استان تهران از میانگین کشوری پایین‌تر است، میزان حجم آب تجدید شونده در استان تهران به ازای هر نفر ۳۵۰ مترمکعب آب در سال است. چنان‌چه میزان حجم آب تجدیدشونده بین ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ مترمکعب باشد در مرحله تنش آبی است؛ و اگر کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب باشد در مرحله بحران آبی مزمن و چنان‌چه زیر ۵۰۰ مترمکعب آب در مرحله بحران مطلق آبی است. هم اکنون استان تهران در مرحله بحران مطلق آبی است. از ابتدای سال آبی ۹۸-۹۹ تا پایان بهار ۹۹ مقدار ۳۲۱ میلیون مترمکعب آب در شهر تهران مصرف شد که در مقایسه با سال آبی قبل از آن (۹۷-۹۸) ۱۱ درصد افزایش داشت، چه بسا بخشی از این افزایش به همه گیری کرونا در ابتدای سال ۱۳۹۹ مربوط بوده است.
با افزایش جمعیت به طور طبیعی میزان سرانه آب کاهش می‌یابد؛ درحالی که منابع تجدیدشونده ما ثابت بوده و ممکن است در نهایت با انجام طرح‌های نمک زدایی آب دریا، یک تا دو میلیارد به منابع آبی کشور اضافه شود. اگر کشوری در شرایط اقلیمی ایران حداکثر ۴۰ درصد از منابع آب را استفاده کند، در وضعیت عادی است و استفاده بیش از آن ما را وارد مرحله تنش آبی می‌کند. به طور طبیعی، ۶۰ درصد باقی مانده منابع آب تجدیدپذیر سهم محیط زیست و اکوسیستم‌ها است و باید در اختیار طبیعت برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی، حیات تالاب‌ها و رودخانه‌ها قرار گیرد. در شرایط کنونی، ما به جای ۴۰ درصد، حدود ۸۳ درصد از منابع آب تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم. اگر میزان مصرف آب تجدیدپذیر را با قبول برخی ریسک‌ها به دلیل قرار گرفتن کشور در منطقه خشک و نیمه خشک بین ۵۰ تا ۵۵ درصد بپذیریم، اکنون دست کم ۲۸ درصد بیش از میزان معقول بر منابع آبی کشور بارگذاری می‌کننند. ۵۱۷ شهر بزرگ و کوچک کشور با بحران کمبود آب شرب مواجه است که دلایل آن کاهش نزولات جوی و برداشت بیش از حد منابع آب سطحی و زیرزمینی است از سوی دیگر سرانه آب تجدیدشونده در ایران از سال ۱۳۳۵ تا سال ۱۳۹۲، بیش از ۵ برابر کاهش یافت. در کنار این موارد رشد جمعیت، افزایش رفاه در اثر توسعه و در نتیجه افزایش مصرف آب شهری و صنعتی، توسعه نامتقارن سامانه‌های تامین و توزیع به ویژه سامانه‌های ذخیره‌سازی در شبکه و پایین بودن تعرفه آب از جمله عوامل تشدیدکننده کم‌آبی در کشور است.