کبد بزرگترین عضو داخلی بدن است که نقش مهمی در فرآیند گوارش و دستگاه هاضمه و متابولیسم مواد غذایی به عهده دارد.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ مهمترین علائم بیماری کبد کدام است؟ چه عواملی در تبدیل کبد به کبد چرب موثر هستند و راه درمان بیماری کبد چیست؟
کبد بزرگترین عضو داخلی بدن است که نقش مهمی در فرآیند گوارش و دستگاه هاضمه و متابولیسم مواد غذایی به عهده دارد و به ذخیره انرژی و تبدیل ریزمغذی‌های حیاتی به اشکال و انواع قابل استفاده برای بدن کمک می‌کند. کبد فواید بسیار زیادی برای سلامت انسان دارد و مسئول عملکرد‌های سوخت و ساز و تبدیل مواد مغذی از رژیم غذایی به بدن است و مواد سمی را از آن خارج می‌کند. کبد صفرا تولید می‌کند، از نمک‌های صفراوی برای هضم و جذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی استفاده می‌شود و بیلی روبین محصول نهایی انهدام گلبول‌های قرمز، در کبد ترکیب شده و از طریق صفرا دفع می‌شود.
انباشته شدن چربی در سلول‌های کبدی به التهاب این سلول‌ها منجر شده و چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب می‌شود. در ۱۰۰ گرم وزن کبد پنج گرم چربی وجود دارد، ولی اگر مقدار چربی بیش از پنج درصد وزن کبد شود، به این حالت «کبد چرب» گفته می‌شود.
هر گونه آسیب دیدگی به کبد می‌تواند باعث ایجاد مشکل در بدن شود. در صورت از بین رفتن کل کبد ادامه‌ی حیات امکان پذیر نیست، اما وجود ۲۰- ۱۰ درصد از کل کبد برای بدن کافی است. راه‌های مختلفی وجود دارد که از طریق آن بفهمید کبد شما دچار آسیب شده است یا خیر.
علایم شایع بیماری‌های کبد
بیماری کبد چرب، علامت خاصی ندارد و اختلال در آنزیم‌های کبد با انجام آزمایشات دوره‌ای و انجام سونوگرافی مشخص می‌شود.
فرد مبتلا به ناراحتی کبدی ممکن است دچار کاهش ذخیره گلبول‌های قرمز در خون و به دنبال آن خستگی و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم شود.
رسوب چربی در کبد نیز موجب ضعف، بی اشتهایی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و بزرگی کبد می‌شود.
از دیگر نشانه‌های عملکرد نامناسب کبد علائمی مانند زرد شدن رنگ پوست، ناخن‌ها و چشم ها، کاهش وزن ناگهانی، خونریزی بینی و لثه‌ها وحالت تهوع، استفراغ است.
اگر کبد آسیب شدید ببیند، بدن خون را از کبد، رد نمی‌کند بلکه دوباره خون را به کبد بازمی گرداند و این امر سبب وارد شدن خون به مری و مجاری گوارشی شده و مدفوع یا استفراغ بیمار خونی می‌شود.
علایم شایع بیماری‌های کبد روی پوست و در بدن
۱. خارش زیاد پوست:
خارش زیاد پوست گاهی اوقات تبدیل به یک بیماری می‌شود که باعث تخریب مایع صفرا خواهد شد که علائم مشهودی دارد. اولین علامت آن خارش شدید پوست است. ممکن است شخص آلرژی داشته باشد، اما اگر این اتفاق به صورت منظم رخ بدهد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید و دلیل آن را متوجه شوید.
۲. زرد شدن چشم و پوست:
ممکن است سفیدی چشم کم کم به زردی گراید و یا ممکن است این زردی روی پوست هم احساس شود که برای شما وحشتناک است. ممکن است نشان دهنده یرقان باشد که به دلیل سطح بالای بیلی روبین در بدن اتفاق می‌افتد که یک رنگدانه متمایل به زرد است که در کبد ساخته می‌شود، اما ممکن است مشکلات کبدی را هم نشان دهد.
۳. اضافه وزن زیاد:
اگر ناگهان وزن شما بالا رفت و از این مورد شرمنده بودید، باید کبد خود را بررسی کنید. زمان‌هایی هستند که بافت سالم کبد دچار آسیب می‌شود و در نتیجه جریان خون را به کبد متوقف می‌کنند و باعث می‌شوند که اندام‌های بدن به درستی کار نکند که عاملی برای اضافه وزن هستند.
۴. کاهش وزن:
اضافه وزن ناگهانی می‌تواند یکی از علائم آسیب دیدگی کبد باشد، اما کاهش وزن هم یک نشانه بسیار مهم است. کاهش زیاد وزن می‌تواند یکی از علائم هپاتیت c باشد و یا می‌تواند نشان دهنده عفونت‌ها و یا التهاب کبد باشد.
۵. قرمز شدن کف دست:
قرمزی ناگهانی برای بعضی از افراد اتفاق می‌افتد و ممکن است نشان دهنده کبد چرب باشد که نشان دهنده چربی زیاد ذخیره شده در سلول‌های کبد است.
۶. به هم ریختن نظم خواب:
چیز‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند الگوی خواب افراد را به هم بریزد. یکی از آن‌ها مشکلات کبد است که باعث می‌شود فرد نتواند استراحت شبانه داشته باشد و در نتیجه تمام احوالات او به هم خواهد ریخت.
۷. ضعیف شدن حافظه:
فراموشکاری و جا گذاشتن کلید ماشین یکی از موارد رایج است، اما اگر اخیرا این فراموشی زیاد شده است، احتمالا مشکل جدی تری وجود دارد. زمانی که نارسایی کبد را تجربه می‌کنید، بدن شما به درستی نمی‌تواند سموم را از خون حذف کند و در نتیجه این سم‌ها در مغز باقی می‌مانند که نتیجه آن از دست دادن حافظه و ضعیف شدن آن است.
۸. خستگی مداوم:
آیا اخیرا احساس خستگی مداوم دارید؟ بیماری کبد ممکن است دلیل این خستگی باشد. یکی از رایج‌ترین علائم بیماری کبد، خستگی مزمن است که می‌تواند تغییراتی را در رشته‌های عصبی مغز ایجاد کند و در نتیجه فرد احساس خستگی مداوم می‌کند.
۹. از دست دادن اشتها:
آیا عادت داشتید آنقدر زیاد غذا بخورید که انگار در یک مسابقه غذا هستید؟ اما اخیرا اصلا گرسنه نمی‌شوید؟ یکی دیگر از علائم رایج آسیب دیدگی کبد، احساس گرسنگی زیاد است.
۱۰. بزرگ شدن سینه‌ها در مردان:
یکی از رایج‌ترین علائم هشدار دهنده کبد چرب، بزرگ شدن سایز سینه‌ها در مردان است. رشد زیاد بافت سینه زمانی اتفاق می‌افتد که هورمون‌های تستوسترون و استروژن تعادل خود را از دست بدهند که علت آن می‌تواند نارسایی کبد باشد.
۱۱. تغییر شخصیت:
تغییر شخصیت می‌تواند وحشتناک باشد. گاهی اوقات نیز دیگران قبل از شما متوجه تغییرات شخصیتی تان می‌شوند. علت آن هم وجود سموم در مغز است که توسط کبد از بین نرفته است و در نتیجه عملکرد ذهنی کاهش پیدا می‌کند و باعث می‌شود که مانند همیشه رفتار نکنید.
۱۲. کبود شدن راحت پوست:
همزمان که سنتان بالاتر می‌رود، بدنتان شروع به لاغر‌تر شدن می‌کند، اما ظاهر لکه‌های تیره نیز روی بدن زیاد می‌شود که کسی علتش را نمی‌داند، اما اگر این لکه‌ها در جوانی وجود دارند و سریع پوستتان کبود می‌شود، احتمالا دچار مشکلاتی مثل عملکرد نامناسب کبد هستید.
۱۳. ورم قوزک و ساق پا:
بیماری کبد می‌تواند بر اثر اقداماتی مثل مصرف بالای الکل یا چاقی ایجاد گردد و یکی از علائم هشدار دهنده است. اگر احساس پف و ورم داشتید، حتما به متخصص مراجعه کنید.
۱۴. احساس سردرگمی:
متاسفانه بیماری کبد می‌تواند عاملی برای ناتوانی در فهم بعضی از چیز‌ها باشد و در نتیجه احساس سردرگمی و گیجی زیادی به فرد غلبه می‌کند و نمی‌تواند به راحتی به حالت عادی برگشت.
۱۵. بدن درد داشتن:
شاید بیش از حد معمول کار نکنید، اما احساس درد را در کل بدن دارید. یکی از علت‌های این مشکل می‌تواند مربوط به نارسایی کبد باشد که معمولا با خارش پوست هم همراه است. این افراد معمولا در ناحیه عضلات، مفصل و استخوان‌ها درد احساس می‌کنند.
۱۶. احساس نفخ:
اگر بعد از یک وعده غذایی سنگین نفخ کردید، اصلا ربطی به کبد ندارد، زیرا ممکن است به دلیل تجمع بالای مایعات در شکمتان باشد، اما ورم دائمی شکم یکی از علائم هشدار دهنده آسیب دیدگی کبد است که حتما باید به پزشک مراجعه شود.
۱۷. تیره بودن ادرار:
ادرار تیره می‌تواند شما را شوک کند، اما می‌تواند یکی از علائم آسیب دیدگی کبد باشد. از آن جایی که بیلی روبین مسئول زردی چشم و پوست است، همچنین می‌تواند رنگ ادرار را نیز تغییر دهد.
۱۸. نداشتن قدرت تمرکز:
بیایید واقع بین باشیم. همه ما گاهی اوقات مشکلات تمرکز داریم. گاهی اوقات انگار که اصلا مغزمان کار نمی‌کند. اگر احساس کردید که مدام تمرکز خود را از دست می‌دهید، احتمالا کبد شما آسیب دیده باشد.
۱۹. همیشه احساس لرز و سرما دارید:
احساس سرمای زیاد حتی با وجود پتو می‌تواند نشانه بیماری کبد باشد و زمانی اتفاق می‌افتد که مایع صفرا کاهش پیدا می‌کند و یا کاملا از دست می‌رود.
۲۰. چشم و دهان خشک:
دلایل مختلفی برای تجربه چشم و دهان خشک وجود دارد که یکی از آن‌ها می‌تواند به دلیل استفاده از دارو‌ها باشد، اما گاهی اوقات باید به مسائل جدی تری فکر کرد. مثلا نارسایی کبد می‌تواند یکی از علل خشکی باشد.
انواع بیماری کبدی
در مطلب قبلی بخش سلامت نمناک هم گفتیم که مشکلات کبدی شامل طیف وسیعی از بیماری‌ها و نارسایی‌هایی هستند که به بافت کبد یا عملکرد آن آسیب می‌رسانند. انواع بسیاری از بیماری‌های کبدی وجود دارد. ویروس‌ها شامل هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C، سرطان، مصرف مواد مخدر، سموم و نوشیدن بیش از حد الکل می‌توانند سبب اختلال در عملکرد کبد شوند. اگر کبد به دلیل بیماری زخم شود، آن را سیروز مینامند.
عوامل مهم در بیماری کبد چرب
استفاده زیاد از دارو‌های مسکن
چاقی
اختلال در چربی‌های خون
بیماری دیابت
مصرف مشروبات الکلی
بدغذایی و سوء تغذیه
مسمومیت با برخی سموم و حلال‌ها
مصرف خوراکی برخی دارو‌ها مثل تتراسیکلین، اسیدوالپروئیک و آمیودارون و مواد کورتون دار
آیا کبد چرب بیماری خطرناکی است؟
این بیماری خطرناک نیست، ولی اگر به موقع درمان نشود، مقادیر زیادی چربی در کبد رسوب می‌کند و موجب بروز التهاب کبدی و ابتلا به سیروز در کبد شود.
سیروز کبدی:
بیماری مزمن کبدی است که به دلیل ابتلا به بیماری‌های کبدی مثل هپاتیت B، بیماری کبد الکلی و بیماری‌های خود ایمنی است که در این بیماری بافت فیبری، افزایش یافته و ساختمان طبیعی کبد نابود می‌شود. سیروز، تظاهرات بالینی متعددی دارد، مانند:
سوء تغذیه
جمع شدن آب در شکم (آسیت)
آنسفالوپاتی کبدی
تغییرات قند خون و…
درمان کبد چرب:
درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، اما موارد زیر می‌تواند به درمان کبد چرب کمک کند:
کاهش وزن
درمان چربی‌های خون
درمان دیابت
قطع نمودن دارو‌های مسبب
استفاده از خواص بعضی گیاهان و عصاره گیری از آن‌ها
رژیم غذایی و چند دستور بهداشتی برای درمان کبد چرب
برای کاهش وزن و حفظ تناسب عمومی بدن در حد مطلوب ورزش کنید.
از رژیم غذایی خود چربی‌های اشباع شده را حذف کنید.
از مصرف شیر و ماست پرچرب خودداری کنید.
از مارگارین یا روغن‌های مایع با چربی‌های اشباع نشده به جای مصرف کره و روغن حیوانی استفاده کنید.
از حداقل مقدار روغن در پختن غذا استفاده کنید.
جگر، مغز، قلوه و کله پاچه، شیرینی جات و تنقلات مصرف نکنید.
میوه جات و سبزیجات بیشتری مصرف کنید.
سس به سالاد خود اضافه نکنیدو آبلیمو بیافزایید.
به جای گوشت قرمز، گوشت ماهی و مرغ استفاده نمایید.