معلولیت‌های فردی شامل معلولیت‌های حواسی، قلبی و عروقی، جسمی و حرکتی و روانی می‌شود و تا ۴۵ درجه معلولیت‌ها در ایران جسمی و حرکتی است.
باید فرد دارای معلولیت بتواند یک زندگی مستقل همراه با شان و منزلت اجتماعی در درون جامعه و بستر خانواده داشته باشد و در حال حاضر حدود ۱۰ درصد از جمعیت جوامع را این افراد تشکیل می‌دهند و بزرگترین اقلیت موجود در جهان هستند که توجه به آنها و ایجاد شرایط مناسب یکی از ملاک‌های پیشرفت جوامع در سطح جهان تلقی می‌شود.
۳ دسامبر؛ روز جهانی معلولین
معلولان باید فرصت یابند تا استعداد‌های خلاّق هنری و فکری خود را رشد داده و آن را نه تنها برای منافع خود، بلکه برای غنی سازی جامعه به کار گیرند. به این منظور، باید دسترسی آنان برای مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی تضمین شود.
روز جهانی معلولان
روز جهانی معلولان از سال ۱۹۹۲ که از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شد و هر سال مراسمی در ۳ دسامبر (۱۳ آذر) برگزار می‌شود.
هدف از تعیین این روز ارتقاء رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیت‌های مختلف؛ و افزایش آگاهی‌هایی بوده است که می‌بایست از مساله پیوستن افراد معلول در تمامی جنبه‌های سیاسی؛ اجتماعی؛ اقتصادی و فرهنگی زندگی منتج شود. این وضع به همین منوال طی شد تا در سال ۱۹۹۹ شعاری با مضمون (امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید) برگزیده شد و سرلوحه امور قرار گرفت.
خود افراد دارای معلویت نیاز دارند "درک " کنند که صاحب توانمندی هستند و مردم و جامعه هم به این "ادراک" برسند که قشر معلولان دارای توانمندی برای عبور از محدودیت‌ها هستند، البته بخشی از این جامعه معلولان نیامندی بیشتری دارند و باید بیشتر حمایت شوند.
انسان دارای روح است و جسمی، آن که انسان به او انسان است، روح انسان است، نه جسم او. اگر روح انسان، سالم، آزاد و قوی باشد، چه باک که دست یا پای انسان معلول باشد. (امام خمینی (ره) در جمع معلولین- اسفند ۱۳۵۷)
نسبت معلولان به جمعیت در ایران بیشتر است
بنابراین نگاه‌ها باید تغییر کند تا مسیر زندگی فردی و اجتماعی افراد دارای معلولیت نیز هموار شود.
به گفته دکتر سید مجید اخوان حجازی از کارشناسان و پزشکان حوزه معلولیت؛ نسبت معلولان به جمعیت جهان به کمتر از ۱۰ درصد می‌رسد، اما در ایران بیشتر است، چون علاوه بر معلولیت‌های ارثی و وراثتی مواردی مانند تصادفات و سوانح جاده‌ای و دیگر سوانح مانند حوادث کارگاهی هم باعث شده است آمار معلولان بیشتر شود و بیشتر معلولان حوادث را معلولان نخاعی، سکته‌های قلبی و مغزی نشکیل می‌دهد.
وی افزود: درجهان حدود ۶۰۰ میلیون دچار نوعی معلولیت هستند و خوشبختانه امروز فناوری‌های زیادی برای کمک به این افراد تشکیل شده است و باید علاوه بر توانمندسازی این افراد شرایط محیطی پر نشاط را نیز برای این افراد فراهم کنیم.
پیشگیری همچنان مهمترین درمان است
وحید قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی می‌گوید: امیدواریم روزی در جامعه ما شخصی که دارای معلولیت است، بتواند یک زندگی مستقل همراه با منزلت اجتماعی در بستر خانواده داشته باشد و این مسئله مسلتزم این است که همه افراد جامعه، معلولان را به رسمیت بشناسند.
وی افزود: در جامعه، حدود ۱۰ درصد از جامعه، دارای معلولیت هستند و در واقع بزرگترین اقلیت در کشور محسوب می‌شوند و توجه به آنها یکی از ملاک‌های پیشرفته بودن کشور‌های مختلف در جهان محسوب می‌شود.
قبادی دانا درباره غربالگری ناشنوایی هم می‌گوید: سال ۹۸ با غربالگری شنوایی برای نوزدان، از ایجاد ناشنوایی در بیش از سه هزار نوزداد جلوگیری شد و بیش از ۱ میلیون نفر با پوشش ۹۲ درصدی به مراکز درمانی ارجاع داده شدند و پارسال از نابینایی ۱۶ هزار و ۲۰۰ کودک پیشگیری شد.
مشاوره‌های ژنتیک در ۲۹۰ مرکز در کشور انجام می‌شود و از تولد هزارو ۴۴۴ نوزاد معلول جلوگیری شد.
بیش از ۵۱ هزار نفر از سالمندان، معلولان و بیماران روانی مزمن شرایط لازم برای حضور در خانواده ندارند، گفت: برای هر یک از این افراد ماهانه ۹۲۴ هزار تا یک میلیون تومان به حساب مراکز خیریه نگهداری غیردولتی به صورت یارانه واریز می‌شود؛ همچنین برای ۲۷ هزار خانوار دارای معلول ضایع نخاعی هر ماه ۵۵۴ هزار تومان بابت کمک هزینه حق پرستاری روی کارت بانکی این افراد شارژ می‌شود و تاکنون ۱۲ هزار خانوار دارای معلولان شدید و خیلی شدید که جز این گروه نبودند کمک هزینه حق پرستاری دریافت کردند.
۸ خدمت ستاره‌دار توانبخشی تحت پوشش بیمه سلامت قرار می‌گیرد
رئیس سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در این هفته نیز ۲۰ هزار خانوار دیگر به این افراد اضافه می‌شوند و حق پرستاری نگهداری معلولین شدید و خیلی شدید دریافت خواهند کرد، ادامه داد: در مجموع تعداد این افراد به ۸۴ هزار خانوار افزایش پیدا می‌کند و این آمار از تعداد افرادی که در مراکز نگهداری می‌شوند و یارانه دریافت می‌کنند، پیشی می‌گیرد؛ همچنین در حال حاضر خدمات توانبخشی در یکهزار و ۴۰۰ مرکز روزانه برای ۵۴ هزار نفر از افراد دارای معلولیت انجام می‌شود و حدود ۶۰۰ هزار تومان یارانه بابت هر نفر به مراکز روزانه برای ارائه خدمات توانبخشی پرداخت می‌شود. تلاش کردیم طبق ماده ۶ قانون جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت خدمات توانبخشی تحت پوشش بیمه پایه قرار گیرد و برای اجرای آن مبلغ ۳۰۰ میلیارد تومان در ردیف ۲۴ تبصره ۱۴ بودجه سال ۹۹ قرار داده شده است و براساس تفاهمنامه ۸ خدمت ستاره‌دار توانبخشی همچون کاردرمانی، گفتاردرمانی، تجهیز سمعک و شنوایی‌سنجی تحت پوشش بیمه سلامت قرار خواهد گرفت.
سامانه ۱۴۸۲
۸۰ میلیون ایرانی با سامانه ۱۴۸۲ می‌توانند به عنوان ناظر عملکرد بیش از ۴۰ هزار مرکز تحت پوشش سازمان بهزیستی در سراسر کشور را بررسی کنند و عملکرد بخش‌های مختلف را مورد ارزیابی قرار دهند و انتقادات، پیشنهادات و شکایات خود را به صورت رایگان با ما مطرح کنند تا خدمات بهتری را در سراسر کشور برای بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار فرد دارای معلولیت تحت پوشش بهزیستی ارائه کنیم.
کتاب" آنچه که درباره معلولیت‌ها بدانیم"
کتاب آنچه درباره معلولیت باید بدانیم نوشته عصمت جعفری حقیقی، به مفاهیم معلولیت، معلولیت در روایات، آیین‌نامه‌های توانبخشی، راه‌های ارتقا سلامت معلولان و توانخواهان، قانون جامع حفاظت از معلولان و ... پرداخته است.
معلول مجموعه‌ای از عوامل جسمی، ذهنی، اجتماعی و یا ترکیبی از آنها است که به نحوی در زندگی شخصی فرد، اثر مضر بر جای گذاشته و مانع ادامه زندگی وی به صورت طبیعی می‌گردد، چنین فردی اصطلاحاً معلول نامیده می‌شود و غالباً به دلیل عدم امکان استقلال شخصی و اجتماعی به توانبخشی نیاز دارد.
درک و شناخت معلولیت بر مبنای محدودیت در عملکرد‌ها و فعالیت‌های فرد تعریف می‌شود. در بسیاری از کشور‌ها قوانینی به منظور حمایت از مجروحان و معلولان جنگی و برای تامین خدمات درمانی، توانبخشی، پرداخت مستمری و ... به تصویب می‌رسد.
توانبخشی مجموعه‌ای از اقدامات هدفمند را به منظور قادرسازی شخص معلول در جهت دستیابی به سطح مطلوبی از توانایی و عملکرد جسمی، حسی و حفظ این توانایی‌ها انجام می‌دهد. اثربخشی برنامه‌های توانبخشی مبتنی بر حضور فعال فرد معلول و خانواده وی در برنامه‌های توانبخشی است؛ بنابراین همکاری، همدلی و مشارکت فرد معلول، خانواده و جامعه از ارکان و اصولی است که نقش بسیار پررنگی در توانبخشی ایفا می‌کند.
کتاب آنچه درباره معلولیت باید بدانیم به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟
این کتاب برای افرادی که دچار هر نوعی از معلولیت هستند یا در خانواده یا نزدیکان‌شان فردی معلول وجود دارد، موثر و کاربردی است. همچنین این کتاب به علاقه‌مندان مباحث علوم اجتماعی نیز پیشنهاد می‌شود.
در بخشی از کتاب آنچه درباره معلولیت باید بدانیم می‌خوانیم:
از زمانی که معلولیت یک فرد برای خانواده محرز می‌گردد، نه تنها شخص مبتلا بلکه والدین و سایر اعضای خانواده نیز عملاً وارد حوزه توانبخشی می‌شوند. تأمین سلامت روانی خانواده دارای فرزند معلول مهمترین موضوعی است که در این مرحله از توانبخشی مد نظر روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی قرار دارد؛ زیرا تا زمانی که که والدین آگاهی لازم در خصوص علل زیست محیطی و اجتماعی معلولیت فرزندان خود و شیوه برخورد با آنان نداشته باشند، انگیزه لازم برای مشارکت در فعالیت‌های توانبخشی نخواهند داشت.
اینجاست که روانشناس با استعانت از اصول روانشناسی معلولان و بهره مندی از شیوه‌های مؤثر در زمینه مشاوره خانواده، می‌کوشد تا از خلال بحث و گفتگو با پدران و مادران و با توجه به نوع ارزش‌ها، اعتقادات و میزان دانش و آگاهی آنان، معلولیت فرزندان را برای آنان تشریح نماید. روانشناسان همچنین می‌کوشند تا با بررسی نوع رابطه سایر اعضای خانواده (اعم از خواهران و برادران و دیگر بستگان) با فرد معلول، زمینه ارتباطی مناسبی در محیط منزل ایجاد کنند تا عضو معلول خانواده بتواند در سایه چنین روابطی، خود را برای کسب استقلال در زندگی آینده مهیا کند.
نکته مهم
جامعه آمار معلولان در ایران در مقایسه با میانگین جهانی زیاد است و این روند باید متوقف شود و باید ۱) پیشگیری از معلولیت‌های وراثتی به ۱۰۰ درصد برسد و با لطف خدا هیچ فردی با معلولیت متولد نشود ۲) معلولیت‌های سوانح جاده‌های و کارگاهی باید به حداقل ممکن کاهش یابد ۳) برای آمار‌های موجود هم باید با تقسیم کار همه این عزیزان مشمول خدمات دولتی و اجتماعی در سطح تراز اجتماعی شوند ۴) اشتغال معلولان از حداقل‌های لازم برای این جامعه است و نباید محدود به فرصت اشتغال اداری فکر و تمرکز شود و ۵) شغل‌ها در محیط خانگی در اولویت باشد به ویژه با توجه به رشد فناوری‌ها و قابلیت‌های پشتیبانی از راه دور.
باید "درک" تا " ادراک " توانمندی را برای عبور از محدودیت‌ها باور کنیم.
روز جهانی معلولان را به همه عزیزان و هموطنانی که از جهاتی دارای محدودیت و، اما از لحاظ‌های دیگر دارای توانمندی بیشتری هم هستند؛ تبریک عرض می‌کنیم.
یادداشت: اسماعیل محمدی
دبیر خبر تحریریه گروه اجتماعی خبرگزاری صدا و سیما