ضرورت فرآوری سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز همدان، سنگ‌های زیبایی که هر کدام به رنگی هستند سفید، سبز، قرمز، بنفش و هزاران رنگ دیگر که از آنان به عنوان سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی یاد می‌شود، سنگ‌هایی که با داشتن برخی ویژگی‌ها از سایر سنگ‌های دیگرمتمایز شده اند.

از این سنگ‌های قیمتی که تعداد شان کم نیست انواع مختلفی از انگشتر، دستبند، گوشواره و گردنبند ساخته می‌شوند. عقیق، کهربا، آمتیست، آکوامارین و سنگ دلربا از جمله سنگ‌های قیمتی هستند که به دست سنگ تراشان به شکل‌های مختلفی در می‌آیند.‌

می‌توان گفت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی علاوه برمصارف زیبایی و تزیینی در زمینه‌های گوهر درمانی بخش صنعت مانند ساینده‌های بادی، برش با فشار آب، فیلتر کردن، چاه‌های نفت و موارد استفاده دارویی و دارو سازی نیز کاربرد دارند.

اهمیت سنگ‌های قیمتی در جهان

امروزه، حدود۱۰۰کانی در شمار سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی قرار می‌گیرند و تجارت این سنگ‌ها یکی از پرسودترین تجارت‌ها در دنیا به شمار می‌آید.

کارشناسان اقتصادی می‌گویند ارزش‌افزوده حاصل از فرآوری گوهرها، بسیار زیاد است؛ ارزش تولید و تجارت جهانی سنگ‌های قیمتی براساس اطلاعات منابع خارجی به بیش از هزارمیلیارد دلار می‌رسد. کشور‌های تایلند، برزیل و هندوستان از جمله کشور‌هایی هستند که در میان بازار سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی از شهرت بسیاری برخوردار هستند.

براساس اطلاعات نشریه" Mining "انگلستان؛ تایلند با ۲۰ میلیارد دلار و هند با ۱۲میلیارد دلار بالاترین سهم را در زمینه ارزش تولید و تجارت سنگ‌های قیمتی به خود اختصاص داده‌اند.

سنگ‌های قیمتی در ایران

آنچه از منابع تاریخی و کاوش‌های باستان شناسان بر می‌آید آنست که استفاده از بدلیجات تاریخچه‌ای به وسعت شهر نشینی دارد به طوری که باید آغاز گرایش ایرانیان به استفاده از سنگ‌ها و جواهرات را به پنج هزار سال پیش نسبت داد؛ امروزه می‌توان آثار مختلفی از تراش بر روی سنگ‌های مختلف تزیینی را در "شهر سوخته جیرفت "و یا "دامنه‌های البرز" و همچنین"استان گیلان" مشاهده کرد.

• استان‌های قم، خراسان، کرمان، همدان، اصفهان، سمنان و کردستان از مهم‌ترین مناطق دارای معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در کشور به شمار می‌روند که در این نقاط می‌توان سنگ‌های فیروزه، عقیق، روزکوارتز، آمیتیست، آندوزیت، تیانیت، کریزکلات، دُر، باباقوری، چشم گربه‌ای، چشم ببری، گارنت و اپیدوت را یافت.

کارشناسان حوزه معدن می‌گویند ۴ میلیارد تن ذخیره سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در کشور شناسایی شده که می‌توان گفت ایران از نظر میزان ذخایر و کیفیت در میان ۱۰ کشور مطرح دنیا قرار دارد.

گوهرسنگ‌ها و۵۵۰ هزار شغل

پیامد فعال‌سازی بخش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی افزایش اشتغال و درآمدزایی جدید برای بخش معدن به شمار می‌رود و در واقع به منزله اتفاق بزرگی در توسعه گوهرسنگ‌هاست.

"خداداد غریب‌پور" معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت می‌گوید:" سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران "ایمیدرو" در زمینه توسعه صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به دنبال آن است که در بخش مشاغل خانگی این حوزه تا سال ۱۴۰۵، حدود ۵۵۰ هزار شغل ایجاد کند.

وضعیت سنگ‌های قیمتی در همدان

استان همدان نیز به عنوان یک استان کوهستانی که در آن دو رشته کوه الوند و زاگرس وجود دارد یکی از نقاط زر خیز کشور از نظر سنگ‌های معدنی به شمار می‌آید که هم اکنون ۲۷۱ معدن فعال در آن وجود دارد که شامل معادن سیلیس، فلدسپات، معادن غنی لاشه آهکی، سنگ آهن، پگماتیت، میکا، گارنت، انواع گرانیت‌ها، پوزولان، سیلیس، پوکه معدنی، دولومیت، تراورتن و تالک است.

اشتغال با سنگ‌های قیمتی

یقینا فرآوری صحیح بر روی این گونه سنگ‌ها و جلوگیری از خام فروشی موجب ارزش‌افزوده بسیاری می‌شود و علاوه‌بر آن می‌تواند نقش اساسی در ایجاد اشتغال نیز ایفا کند.

باید توجه داشت که ایجاد اشتغال در این بخش نیازمند فضای بسیاری نیست بلکه می‌تواند در فضای کوچک و حتی در منزل نیز به این شغل پرداخت.

کارشناسان اقتصادی هم می‌گویند نرخ سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار کمتر از بخش‌های دیگر صنعتی است و سرمایه زیادی برای کار نمی‌خواهد.

این سنگ‌های قیمتی علاوه بر آنکه توانسته اند در بخش معدن دو هزارو ۶۰۰ نفر اشتغال ایجاد کند در بخش‌های دیگر هم، چون تراش سنگ‌های قیمتی هم بیش از دو هزارو ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرده است.

به گفته" رحیم مرتضایی" معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان تاکنون ۲۳ میلیارد و۴۰۰ میلیون تومان از سوی بخش خصوصی در معادن استان سرمایه گذاری شده که در نوع خود کم سابقه است.

همچنین معادن جدیدی نیز در حال اضافه شدن به استان هستند که با اکتشاف آن‌ها نوید کشف استعداد‌های جدید معدنی مس و طلا را می‌تواند برای استان به همراه داشته باشد.

ارزآوری بالای سنگ‌های قیمتی

آقای کاشانی، یکی از دست اندرکار حوزه سنگ‌های جواهرات استان همدان می‌گوید:" برخی صنایع مرتبط با سنگ‌های قیمتی علاوه بر ارزآوری در حوزه جذب گردشگر هم بسیار فعال هستند و می‌توانند گردشگران را برای بازدید از روند فرآوری جذب خود کنند".

وی با بیان اینکه"۴۰ درصد گردشگران برای خرید سنگ قیمتی به تایلند سفر می‌کنند" ادامه می‌دهد: کشور ما با وجود داشتن ظرفیت‌های بسیار در حال حاضر واردکننده سنگ‌های قیمتی هستیم. "

وجود دو معدن سنگی‌های قیمتی و نیمه قیمتی در همدان

براساس آمار‌های رسمی در استان همدان دو معدن "کوارتز صورتی" و همچنین "یاقوت" به عنوان معادن سنگ‌های نیمه قیمتی و قیمتی شناسایی شده است. اما پای صحبت آقای روزبهانی از کارشناسان بخش معدن که نشستیم گفت همدان دارای معادن سنگ‌های قیمتی دیگری نیز هست که هنوز یا به طور دقیق شناسایی نشده اند و یا به علت پیچ و خم‌های اداری و همکاری نکردن مسئولان استان با بخش خصوصی بسیاری از این معادن بدون استفاده و شناسایی باقی مانده اند.

اما با همه این صحبت‌ها متاسفانه استان همدان نتوانسته آن چنان که شایسته آن است از این پتانسیل برای توسعه خود استفاده کند.

دست و پنجه نرم کردن با مشکلات

"قاسم ترک" یکی از معدن کاران استان همدان می‌گوید:"مسئله کمبود نقدینگی و فقدان حمایت مالی نظام بانکی از بخش معدن و فشار‌های ناشی از این مسئله، امکان پویایی معدن برای هماهنگ کردن خود با تحولات اقتصادی را از معدن گرفته است. "

وی می‌گوید:" معادن استان به علت مشکلات فراوان نتوانسته اند به خوبی فعالیت کنند. "

عدم بهره برداری مناسب از معادن

رحیم مرتضایی" معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان هم با اشاره "به نبود صادرات سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در ایران و بویژه استان همدان "می گوید: "نبود صادرات در سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی همدان ناشی از عدم بهره برداری از معادن سنگ‌های قیمتی است. "

وی با اشاره به اینکه رز کوارتز جزء سنگ‌های نیمه قیمتی است که گواهی کشف گرفته بیان می‌کند:"سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند چرا که نتوانسته‌ایم در این زمینه تولیدات مناسبی داشته باشیم. "

او معتقد است: برای بهره‌برداری از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی نیازمند کارخانه‌های عظیمی هستیم که این امر مستلزم سرمایه گذاری‌های فراوانی است.

خام فروشی سنگ‌های قیمتی

فرآوری سنگ‌های قیمتی دارای ارزش افزوده بسیار بالایی است. به گفته برخی کارشناسان گاهی این ارزش افزوده در مقابل خام فروشی چیزی در حدود صد‌ها برابر است. به طور نمونه گفته می‌شود که یک کیلو سنگ یاقوت کبود حدود ۸ میلیون تومان قیمت دارد در حالی که اگر این سنگ فرآوری شود هر عدد نگین چند سانتی این یاقوت تا حدود یک میلیون تومان قیمت می‌یابد، این در حالی است که از یک کیلو سنگ یاقوت می‌توان چند ده تا نگین یاقوت تهیه کرد.

معدن "رز کوارتز" و "یاقوت کبود" دو معدن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی هستند که در استان همدان وجود دارد و این معادن متعلق به شرکت "پرشین یاقوت" است.

این شرکت قرار است با استفاده از این معادن هم ارزآوری خوبی ایجاد کند و هم موجب اشتغال افراد بسیاری در استان و کشور شود. متاسفانه تاکنون این معادن در استان بدون استفاده باقی مانده است تا جایی که افراد محلی اقدام به خام فروشی از این معادن می‌کنند.

"پرشین یاقوت"، رویای همدانی‌ها

در افسانه‌های کهن آمده سنگ یاقوت موجب می‌شود دارنده آن در چشم مردم باشکوه جلوه‌گر شود.

شاید به همین علت بود که وقتی سرمایه‌گذارانی شروع به اجرای پروژه بزرگی در دامنه الوند کردند تا مجموعه‌ای بزرگ برای نمایش، تراش و فروش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی راه‌اندازی کنند، نام "پرشین یاقوت" را بر آن نهاده اند. اما تا به امروز این رویا که با هدف فرآوریو کسب و کار و اشتغال ایجاد شده در این شهر جواهرات محقق نشده است.

عملیات ساخت مجتمع تفریحی و توریستی پرشین یاقوت در" شهر جواهرات" در منطقه حیدره از سال ۱۳۸۷ هجری شمسی آغاز شده و امروز پس از گذشت ۱۲ سال هنوز به نتیجه نرسیده است. این مجتمع قرار است در زمینی به مساحت ۱۱ هزارو ۴۰۰ متر مربع ایجاد شود. تاکنون برای این طرح بیش از ۷۰ میلیارد تومان هزینه شده است.

۱۱۴ کارگاه تراش در این مجتمع با هدف ایجاد اشتغال در مرحله نخست برای ۸۰۰ نفر در این پروژه در نظر گرفته شده است. صاحبان این مجتمع می‌گویند با راه‌اندازی مرحله نخست "پرشین یاقوت"می‌توان جلوی واردات و قاچاق سنگ‌های قیمتی به میزان یک میلیارد دلار در سال را گرفت و نیز سالیانه میلیون‌ها دلار درآمد صادراتی برای کشور ایجاد کرد.

ایجاد هتل پنج ستاره، رستوران، مرکز آموزش تراش سنگ‌های قیمتی، کارگاه‌های تولید صنایع دستی، فروشگاه و بازارچه فروش صنایع‌دستی از جمله مواردی است که مدیران آن می‌گویند قصد دارند در این مجتمع بزرگ ایجاد کنند.

این مجتمع اقتصادی در ابتدا دارای ۱۱ سرمایه گذار بود که به علت به نتیجه نرسیدن پروژه و اختلافات منصرف شدند و جایشان را به ۵ سرمایه گذار جدید دارند.

تعدد سرمایه گذاران چالش اصلی "پرشین یاقوت"

"گلزاری""یکی از سرمایه‌گذاران جدید پروژه گردشگری پرشین یاقوت " می‌گوید:" ۱۱ نفر سهامدار در این پروژه حضور داشتند که با سوء مدیریت پیش آمده پروژه معطل مانده است. "

لزوم واگذاری سند مجموعه پرشین یاقوت

پروژه مجموعه شهر جواهرات در یکی از بهترین فضا‌های گردشگری و طبیعی شهر زیبای همدان مکان یابی شده تا با توجه به ظرفیت‌های معدنی استان این مکان گذرگاهی برای ورود به بازار جواهرات ایران و جهان باشد.

"ناصر روزبهانی"، مدیر اجرایی پروژه "پرشین‌یاقوت" با بیان اینکه سال‌ها بود این پروژه شرایط سختی را تجربه می‌کرد می‌گوید:" هم اکنون بدهی‌های پروژه به‌صورت کامل پرداخت شده است. "

وی با اشاره به اینکه" بهمن‌ماه سال گذشته استاندار، مدیرکل اطلاعات و مدیرکل بازرسی استان در جلسه مصوب کردند که سند مجموعه واگذار شود، می‌گوید:" کار از سوی گروه جدید سرمایه‌گذار آغاز شد، اما با مرور زمان دستگاه‌ها ادامه کار را برای سرمایه‌گذار سخت کرده‌اند. "

او می‌افزاید:" به علت نبود سند پروژه ما نمی‌توانیم کار زیادی انجام دهیم و تاکنون سرمایه گذاران بسیاری از کشور‌های هلند، حاشیه خلیج فارس و عراق برای سرمایه گذاری به این پروژه آمده اند که به علت نداشتن سند از سرمایه گذاری در این پروژه منصرف شده اند. "

" فواد حسینی" از سهامداران شرکت و پیمانکار فاز نخست پروژه پرشین یاقوت در خصوص انجام عملیات عمرانی این مجتمع می گوید:" به علت عدم همکاری ادارات در خصوص مجوزهای لازم و افزایش بی رویه چند برابری قیمت ها هم اکنون هزینه های ساخت پروژه ۵ برابر شده است ."
وی می افزاید:" این تعلل و عدم همکاری برخی از ادارات همچنین آسیب های بزرگی به سرمایه گذار وارد می‌کند که یا سرمایه گذار را خسته می کند و یا در اتمام پروژه زمان زیادی تلف می شود که رسانه ها نیز با تیترهای چالش عنوان می کنند که شرکت و سرمایه گذار پروژه را به تعطیلی کشانده است.

گشایش‌ها در راه است

به سراغ مسئولان استان رفتیم تا بدانیم گره کور این مجتمع کجاست که تاکنون به بهره برداری نرسیده است.

" داریوش حسینی" مدیرکل راه و شهرسازی استان با بیان اینکه هیچ گونه مشکلی از جانب این نهاد در زمینه صدور سند وجود ندارد می‌گوید:" با توجه به اینکه در گذشته محل احداث این مجتمع جزو منابع طبیعی ملی بوده است، بنابراین منابع طبیعی می‌بایست سند و اقدامات لازم را در راستای واگذاری زمین به راه و شهرسازی انجام دهد تا ما نیز بتوانیم هرچه سریعتر سند را به مجتمع " پرشین یاقوت" واگذار کنیم. "

" اسفندیار خزایی" مدیرکل منابع طبیعی استان نیز می‌گوید:" اقدامات لازم برای واگذاری سند انجام شده است و به محض پرداخت حقوقی عرفی دامداران سند واگذار می‌شود. "

گلزاری" سرمایه گذار این مجموعه با شنیدن این سخنان از بدنه کارشناسی ادارات استان گلایه می‌کند و می‌گوید:" به علت پیچ و خم‌های اداری و کارشکنی‌هایی که صورت می‌گیرد این مجموعه تاکنون به نتیجه نرسیده است. "

این سرمایه گذار تهرانی با بیان اینکه " این شرکت به تازگی صد میلیون تومان جریمه به منابع طبیعی پرداخت کرده است" ادامه می‌دهد:" در ابتدای راه اندازی این مجموعه با ادارات استان رایزنی و آنان قول همکاری دادند، اما هر دفعه با مشکلی مواجه شده ایم. "

بهره برداری از پروژه در بهمن ماه ۹۹

ظاهر پورمجاهد"معاون امور اقتصادی استاندار همدان" نیز با اشاره به اینکه این پروژه بهمن ماه امسال به بهره برداری می‌رسد می‌گوید: "ضروی است دستگاه‌های دولتی در این زمینه همکاری بیشتری داشته باشند. "

کلام پایانی

• با نگاهی اجمالی به ظرفیت‌های همدان می‌توان به طور قطع گفت که این استان از نظر تاریخی، گردشگری، کشاورزی و منابع طبیعی یکی از زرخیز‌ترین نقاط ایران به حساب می‌آید. ظرفیت‌های معدنی بی بدیل استان با سرمایه گذاری بسیار اندک در مقابل بخش صنعت نه تنها می‌تواند موجب ارز آوری بالا برای کشور شود بلکه با رونق گردشگری و تجارت می‌تواند راهکاری برای حل مشکل اشتغال باشد.

با توجه به آنچه گفته شد، باید گفت ضروریست مسئولان استان همکاری بیشتری در راستای بهره برداری هرچه سریعتر پروژه پرشین یاقوت انجام دهند، زیرا در شرابط اقتصادی کنونی راه اندازی این مجموعه با توجه به ارزش افزوده، ارزآوری و اشتغالی که ایجاد می‌کند می‌تواند بسیار راه گشا باشد.

تهیه و تنظیم: لیلا نادعلی فر