قلعه سنگ بست زواره به دست ابوعلی دهدار زوارهای در زمینی به وسعت یک هزار و ۵۰۰ متر مربع در دوره سلجوقیان و در دو طبقه بنا شده است.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سيما؛ ابوعلی دهدار زوارهای که از مقربان حسن صباح بشمار میآمد، از مشاهیر قرن پنجم هجری که در طب، نجوم و هیات، مهارتی تام و تمام داشته، در این قلعه سکونت داشته است.
در قلعه تاریخی زواره که در آن دوران یک ساختمان حکومتی محسوب میشد؛ عرفا و علما و شعرای زیادی از جمله "مولانا سپهری زواره ای" شاعر نامدار و اهل عرفان و مقامات معنوی و از مقربان حسن صباح که در این قلعه سکونت داشته اند.
سقف این بنای با ارزش تاریخی کشور در سال ۱۳۹۶ توسط میراث فرهنگی مرمت و بهسازی و از تخریب این بنا جلوگیری شد، در خصوص مرمت دیوارهای بیرون و داخل آن بی مهریهایی صورت گرفته و اقدامی نشده است.
قلعه سنگ بست زواره، از بزرگترین و مستحکمترین قلعههای کشور پس از قلعه الموت قزوین است که در قرن پنجم هجری قمری بنا گردیده است.
این قلعه شامل اصطبل، انبار، قسمتهای مسکونی، اتاق ها، قراولخانه و برجهای دیدبانی است. ارتفاع قلعه زواره به ۱۲ متر میرسد و خشت خام، گل و خاک از عناصر بنیادین بکار رفته در این بنا است و در قسمت زیرین آن نیز از سنگ استفاده شده و عدهای معتقدند آن بنای زیرین دارای قدمت بیشتری است.
این قلعه به صورت مکعبی شکل بنا شده و در زوایای آن، چهار برج استوانهای شکل بچشم میخورد و بر فراز آن جایگاه دیده بانی بوده که نیروها دورتا دور حصار شهر را تحت مراقبت و کنترل داشته اند و فضای درونی این قلعه در دو طبقه به صورت چهار صفهای است که اخیرا مرمت شده است.
در اوایل قرن هفتم هجری، یکی از اهداف هجوم مغولان به شهر زواره، تخریب این قلعه نظامی مستحکم بود.
هم اکنون این بنا مالک شخصی دارد و بايد مرمت شود
این قلعه دفاعی سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۱۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.