بچه‌ها باید از طریق اپلیکیشن شاد درس بخوانند و این یعنی داشتن موبایل هوشمند.
حرف‌های وحید بیشتر شبیه رنج مویه است تا درد دل، او میگوید در این مدت با صحنه‌های مواجه شده ام که واقعا انسان را به گریه وا می‌دارد چرا که روزانه شاهد حضور پدران و مادرانی در این مغازه هستم که گوشی‌های مدل پایین دارند و می‌گویند روی این گوشی اپلکیشن شاد نصب کن.
وحید ادامه می‌دهد: پدرانی که با یک گوشی قدیمی اندروید با ورژن پایین به مغازه می‌آیندکه به دلیل قدیمی بودن نسخه اندروید قادر به نصب شاد (اپلکیشن آموزش از راه دوره آموزش و پرورش) نیستند و ورژن گوشی نیز قابل ارتقا نیست.
مادرانی که با یک گوشی خراب برای تعمیر مراجعه، ولی متاسفانه گوشی قابل استفاده نبوده و حتی در صورت تعمیر هم، بخاطر قدیمی بودن قابلیت نصب برنامه شاد را ندارد و والدین دیگری که همراه فرزند خود برای خرید ارزانترین گوشی اندروید جهت استفاده از برنامه شاد مراجعه می‌کنند که پس از شنیدن قیمت‌ها شرمگین از فرزند خود مغازه را ترک می‌کنند.
در روز‌های اخیر راست یا دروغ برخی خبرگزاری‌ها خبر‌هایی با عنوان خودکشی دانش آموز به دلیل نداشتن گوشی همراه را منتشر کردند در این زمینه برخی والدین می‌گویند می‌ترسیم فرزندانمان نیز به این بلا مبتلا شوند.
مهر علی که ۴۱ سال سن دارد و به همراه همسر و فرزندش به بازار آمدند تا گوشی بخرند میگوید: محمد جواد پسرم کلاس پنجم است و خیلی دانش آموز درس خوان و مودبی است، ولی از روزی که کرونا اومده و آموزش‌ها مجازی شده همش بهونه می‌گیره و میگه همه دوستام گوشی دارند به جز من و این موضوع به شدت ناراحتش می‌کنه و منم تنها کاری که از دستم برمی آید این است که هر طور شده برایش موبایل بخرم؛ و مجبورم طلا‌های همسرم را بفروشم تا برای پسرم گوشی همراه بخرم.
همین موضوع باعث شد تا به حاشیه شهر یاسوج و چند شهر دیگر از جمله دیشموک و لوداب بروم و در مورد وضعیت استفاده دانش آموزان از نرم افزار شاد تحقیق کنم. هر چه از مرکز شهر فاصله گرفتم و به سمت حاشیه‌های شهر رفتم، تبعیض و کمبود امکانات آموزشی هم بیشتر به چشم می‌خورد. انگار که صحبت از عرش تا فرش است. تفاوتی هم ندارد که آموزش حضوری باشد یا مجازی. در هر دو حالت این دانش‌آموزان محروم هستند و رنج و سختی آموزش نابرابر را با تمام وجود احساس می‌کنند. در این روز‌های کرونایی، آموزش مجازی هم برای خیلی از دانش‌آموزان و معلمان مناطق محروم دردسرساز شده است چرا که از جزئی‌ترین و البته مهم‌ترین امکانات تحصیل مجازی هم برخوردار نیستند.
دانش‌آموزان در برخی روستا‌های استان محروم کهگیلویه و بویراحمد، نه گوشی هوشمند و تبلت دارند و نه دسترسی به اینترنت. در چنین شرایطی آموزش مجازی در برخی مناطق محروم به حالت نیمه‌تعطیل درآمده است، اما نکته حائز اهمیت آن است که برخی معلمان نگران افزایش ترک‌تحصیل دانش‌آموزان هستند.
از طرفی قصه پر غصه نابرابری آموزشی، همان داستان همیشگی دارا و ندار است. آن‌هایی که دارند از بهترین آموزش سود می‌برند، اما در مناطق محروم اوضاع طور دیگری است. دانش‌آموزان این مناطق مجبورند هر روز با خواهش و التماس تلفن همراه پدران‌شان را قرض بگیرند و پای پیاده راهی روستا‌های اطراف محل زندگی خود شوند. تا شاید چند روستا آن‌طرف‌تر سرویس‌دهی اینترنت مشکلی نداشته باشد و آن‌ها بتوانند درس‌هایی را که معلم‌شان فرستاده، پیگیری کنند. تعدادی از معلمان مناطق محروم دیشموک و لوداب از کمبود‌ها و مشکلات آموزش مجازی می‌گویند، آن‌ها معتقدند که در شرایط کنونی سختی‌های آموزش مجازی برای دانش‌آموزان این مناطق فقط به قطع و وصل اینترنت مربوط نمی‌شود، بلکه فقر اقتصادی و شکاف طبقاتی که در بین برخی ازمردم دیده می‌شود خیلی آزاردهنده است، البته این فقط مخصوص دانش‌آموزان مناطق محروم نیست. در یاسوج هم معلمان نتوانستند بیشتر از نیمی از شاگردان‌شان را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کنند. آن‌ها می‌گویند در برخی مناطق شهر یاسوج لوازمی مثل تبلت، تلفن همراه هوشمند یا لپ‌تاپ شاید جزو لوازم مدرسه یک دانش‌آموز باشد، اما هر چه به سمت مناطق حاشیه‌ای برویم، از این امکانات خبری نیست.
وزارت آموزش و پروش بعد از مواجهه با تعطیلی طولانی مدت مدارس برای پیشگیری از شیوع کرونا به دنبال روش‌های جایگزین برای ادامه آموزش دانش آموزان رفت؛ گام اول استفاده از ظرفیت تلویزیون برای پخش برنامه‌های آموزشی در پایه‌های مختلف و در ساعات مشخص بود که این کار از دهم اسفند سال گذشته، رسما آغاز شد؛ اقدامی که عملا نمی‌توانست دوازده پایه تحصیلی با بیش از ۲۵۰ درس را تحت پوشش قرار دهد؛ لذا در همان ایام از معلمان خواسته شد به میدان آمده و آموزش از راه دور داشته باشند.
وزارت آموزش و پرورش این بار در گام دوم برای انجام اقدامی هماهنگ و سراسری در کل کشور، با استفاده از بستر اینترنت از سامانه شبکه آموزش دانش آموزان (شاد) در ۲۱ فرودین رونمایی کرد تا تمامی مدارس عضو این سامانه شده و آموزش هماهنگ ادامه پیدا کند.
بنا بر گفته وزیر آموزش و پرورش، این سامانه حدود ۹۰ درصد دانش آموزان را تحت پوشش قرار داده و برای کسانی که دسترسی به اینترنت ندارند، برنامه دیگری در نظر گرفته شده است. البته حاجی میرزایی این وعده را هم داده که مدیران و معلمان، حضوری و با ارائه بسته‌های آموزشی حتی با تماس‌های تلفنی آموزش را پیگیری می‌کنند و اجازه نمی‌دهد دانش‌آموزی از آموزش جا بماند.
علی رغم وعده وزیر آموزش و پرورش خانواده‌ها گلایه‌های بسیاری در استفاده از سامانه شاد دارند، بخشی از آن به کندی اینترنت و بخشی دیگر به نبود تمکن مالی برای تهیه تلفن همراه بر میگردد که با وضعیت اقتصادی فعلی مشکلات خانواده‌ها را دوچندان کرده است.
شبکه «شاد» سامانه جدید آموزشی وزارت آموزش و پرورش امروز به دغدغه‌ای برای خانواده‌های بی بضاعت و روستایی برای عضویت دانش آموزانشان تبدیل شده است.
شبکه «شاد» با وجود چشم انداز خوب برای آموزش از راه دور مشکلاتی برای دانش اموزان، خانواده‌ها و معلمان ایجاد کرده است. نداشتن گوشی‌های هوشمند، عدم بهره مندی از اینترنت مناسب تنها بخشی از دغدغه این روز‌های خانواده‌ها برای پیوستن به شبکه «شاد» است، از سوی دیگر اختلال در نصب و عضو شدن در این شبکه نیز یکی از مشکلاتی است که خانواده‌ها و دانش آموزان با آن مواجه هستند.
خانم جهانبین یک معلم است که به تعدادی از بچه‌های منطقه لوداب که یکی از مناطق کم برخوردار و استان کهگیلویه و بویراحمد است، آموزش می‌دهد میگوید: بسیاری از دانش آموزان در این مناطق گوشی موبایل، لپ‌تاپ، تبلت و... ندارند و با توجه به این مسأله امکان دسترسی آن‌ها به آموزش‌های آنلاین و مجازی غیر ممکن است.
ابوالفضل لاهوتی معلم پایه سوم ابتدایی در دیشموک میگوید: در منطقه‌ای که من درس می‌دهم بیشتر دانش‌آموزان تلفن همراه هوشمند ندارند، آن‌ها از تلفن پدر یا مادرشان استفاده می‌کنند، اما برخی خانواده‌ها هم تلفن همراه معمولی دارند، آن‌هایی هم که تلفن هوشمند دارند مشکل خرید بسته‌های اینترنتی را دارند.
اپلیکیشنی که به گفته مسئولان آموزشی قرار است در تاریخ آموزش کشور به یک پلتفرم اختصاصی تبدیل شود تا معلمان و دانش‌آموزان بتوانند به صورت تعاملی با هم در ارتباط باشند. همین حرف‌ها موجب شد برخی معلمان اعلام کنند که این وزارتخانه چه برنامه‌ای برای اجرا شدن این برنامه درمناطق محروم دارد. عده‌ای هم به نداشتن اینترنت ٣٠ درصد دانش‌آموزان در مناطق مرزی و محروم اشاره می‌کنند.
عادل راهزادی معلم هنرستان درباره این طرح وزارت آموزش و پرورش میگوید: شبکه شاد ایده‌ای برای همه دانش‌آموزان نیست. دانش‌آموزان در مناطق محروم دسترسی به گوشی‌های هوشمند ندارند.
او تأکید می‌کند: پیام‌رسان‌های مختلف داخلی و خارجی در دسترس است و معلم به راحتی می‌تواند از آن استفاده کند، واقعاً سؤال اینجاست که چرا باید وزارت آموزش و پرورش هزینه مالی و انسانی کند تا پیامرسانی مجزا راه‌اندازی شود که تا مدت‌ها هم باید درگیر رفع مشکلات و توسعه آن باشد.
وضعیت مناطق دانش‌آموزان مناطق محروم کهگیلویه و بویراحمد برای نصب شبکه شاد و یا آموزش‌های مجازی بسیار متفاوت‌تر است. رضا رضایی سوق معلم یک مدرسه در لوداب است. او میگوید٢٧ دانش‌آموز کلاس اول دارم که فقط دو خانواده دانش‌آموزانش دسترسی به تلفن هوشمند دارند، البته این فقط قسمت کم‌رنگ مشکلات خانواده‌ها در آموزش مجازی در روستا‌ها است. مسأله اصلی این است که روستا اینترنت ندارد و دانش‌آموزان مجبورند کیلومتر‌ها راه بیایند تا به روستا‌هایی برسند که به شبکه اینترنت وصل هستند.
رضایی سوق ادامه می‌دهد: برای دو خانواده‌ای که گوشی هوشمند دارند چند فایل آموزشی می‌فرستم، برخی فایل‌ها را برای یک خانواده و برخی درس‌ها را هم برای خانواده دیگر ارسال می‌کنم تا آن‌ها هر کدام از یک بسته اینترنتی درهفته استفاده کنند چرا که خانواده‌ها توان خرید بسته اینترنتی را ندارند. دو تا از دانش‌آموزان متن درس را می‌نویسند و به دیگر دانش آموزان تکالیف را می‌دهند، من هم به خانواده دانش‌آموزانی که گوشی معمولی دارند پیامک می‌زنم و می‌گویم که درس‌ها را از کجا تا کجا بخوانند. او درباره شبکه شاد میگوید: پیامک شبکه شاد برای ما هم آمد، اما خیلی از خانواده‌ها در منطقه‌ای که من و همکارانم تدریس می‌کنند تلفن هوشمند ندارند، نمی‌دانم که این بچه‌ها چگونه می‌توانند از این شبکه استفاده کنند.
رامین دانشی هم معلم یکی از روستای‌های اطراف شهر یاسوج است و ١٢ دانش‌آموز دارد. او میگوید: از همین ١٢ شاگرد فقط خانواده سه دانش‌آموزش گوشی هوشمند دارند. تلفن‌ها هم برای پدر خانواده است. دانشی به مشکلات آموزش مجازی در روستا‌ها اشاره می‌کند و میگوید: پدر‌ها کارگرند و به شهر‌های اطراف می‌روند تا کار کنند، بنابراین تلفن‌ها در دسترس دانش‌آموزان نیست، من هم هر چند روز یک‌بار می‌توانم برایشان فایل‌های درسی را ارسال کنم تا دانش‌آموزان بنویسند و دفترشان را در اختیار دیگر دانش‌آموزان قرار دهند. مجبورم هر روز تلفن به دست بگیرم و به خانه تک‌تک دانش‌آموزانم زنگ بزنم.
این معلم میگه: حتی یک بار مشاهده کردم که خانواده‌ای به دلیل نداشتن گوشی هوشمند مجبور به اجاره موبایل همسایه خود شدند، دانشی گفت: این خانواده برای اینکه فرزندشون از بقیه عقب نمونه مجبور شدند گوشی همسایه خود را ساعتی ۱۵ هزار تومان اجاره کنند، چون توانایی خرید موبایل چند میلیونی را ندارند.
وزیر آموزش‌وپرورش اعلام کرد فقط ۶.٩درصد دانش‌آموزان در سراسر ایران اینترنت ندارند که برای حل این مشکل هم قرار شد ازشبکه آموزش استفاده کنند. موضوعی که یکی از معلمان یاسوج به آن اشاره می‌کند و میگوید: بسیاری از خانواده‌ها اصلاً دسترسی به شبکه آموزش را ندارند چند تایی که این دسترسی را دارند هم با من تماس می‌گیرند و می‌گویند دختر یا پسر ما متوجه نشده است اگر ممکن است شما پشت تلفن برایش توضیح دهید.
البته برخی دانش آموزان در کلاس درس حضوری هم دیرآموزهستند و به سختی یاد می‌گیرند، ما چطور می‌توانیم با شبکه آموزش یا مجازی تدریس کنیم. چرا توجهی به دانش آموزان مناطق محروم نمی‌شود، اصلاً خبر ندارند که ما در این مناطق چگونه درس می‌دهیم و آیا توانسته‌ایم با این برنامه‌ها پیش برویم یا خیر؟ خیلی از دانش آموزان دختر در مدرسه ما قصد ترک تحصیل دارند و این واقعا برای منه معلم ناراحت کننده است.
بر اساس آمار وزارت آموزش و پرورش تاکنون ۲۵۰هزار کلاس در شبکه شاد تشکیل شده و بیش از ۲میلیون و۹۰۰هزار کاربر در این شبکه آموزشی ثبت‌نام کردند. رضوانه حکیم زاده معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش راه اندازی این شبکه را یک فرصت می‌داند و البته از تصمیمات وزارت آموزش و پرورش برای دانش آموزان مناطق محروم میگوید: در بند ٦ دستورالعملی که برای شبکه شاد تدوین شده است نگاه ویژه‌ای به دانش آموزان مناطق محروم داشته‌ایم.
رفع مشکلات زیرساختی برنامه شاد برای دانش‌آموزان کهگیلویه و بویراحمدی
هادی زارع‌پور مدیرکل آموزش و پرورش کهگیلویه و بویراحمد گفت: مشکلات زیرساختی برنامه شاد برای آموزش غیرحضوری دانش آموزان در کهگیلویه و بویراحمد در حال رفع شدن است.
مدیرکل آموزش و پرورش استان کهگیلویه و بویراحمد افزود: با استفاده از گزارش‌های اولیاء دانش آموزان و بررسی مسئولان فناوری ادارات آموزش و پرورش بیش از ۳۰ اشکال زیر ساختی و اجرایی برنامه شاد برای آموزش احصا و به وزارت آموزش و پرورش برای برطرف شدن ارائه شد.
زارع‌پور گفت: وزارت آموزش و پرورش نیز با گزارش‌گیری از سراسر کشور در صد رفع مشکلات این برنامه از جمله زیرساخت‌های اینترنتی، برنامه‌ای و اجرایی شبکه آموزش دانش آموزان است.
وی افزود: با وجود اشکالات این برنامه آموزشی متوقف نشده و به صورت مدرسه تلویزیون سراسری-آموزش حضوری و استفاده از شبکه‌های دیگر فضای مجازی در حال انجام است.
مدیرکل آموزش و پرورش استان گفت: تاکنون ۱۸ هزار و ۱۷۳ درسنامه-فایل صوتی وتصویری ونمونه سئوال در قالب محتوای آموزشی برای آموزش‌های غیرحضوری تهیه شده است.
زارع پور با بیان اینکه در نخستین گام راه اندازی این سامانه مدارس ابتدایی در اولویت راه اندازی قرار گرفت، گفت: از مجموع یک هزار و ۶۵۵ مدرسه ابتدایی تاکنون ۳۳۹ مدرسه و با جمعیت دانش اموزشی بیش از ۱۷ هزار نفر در آن عضو شده اند.
وی اضافه کرد: حدود ۸۶ هزار نفر در سطح استان اعم از معلمان، دانش آموزان و والدین نیز تا تاریخ ۲۵ فروردین امسال اقدام به نصب این سامانه در گوشی‌های همراه خود کرده اند.
مدیرکل آموزش و پرورش کهگیلویه وبویراحمد گفت: مدارسی که فعالیت آموزشی خود را در این سامانه آغاز کرده اند به طور عمده مدارس مستقل هستند.
جمعیت دانش آموزشی مشغول تحصیل در سال تحصیلی امسال در کهگیلویه وبویراحمد در تمامی مقاطع حدود ۱۶۱ هزار نفر هستند.
سخن آخر...
ضرورت دارد مسئولان به خصوص مسئولان آموزش و پرورش کهگیلویه و بویراحمد، با نگاهی ویژه به قشر‌های ضعیف، مناطق محروم و روستایی این استان هرچه سریع‌تر زمینه‌های بیشتر عدالت آموزشی را در روستا‌ها ایجاد کنند و موضوع مهم دیگری که مسئولان امر نباید از نظر دور داشته باشند آن است که اگر بخواهیم طرح تدریس آنلاین در کنار تدریس حضوری اجرا شود باید از نظرات علمی کارشناسان مربوط در این حوزه بهره کافی را ببرند.
همچنین لازم است کلیپ‌های آموزشی با محور تدریس آنلاین تولید شود تا دانش آموزان بتوانند خودشان را با تدریس آنلاین وفق دهند و البته که بی تردید این شیوه باید از سنین پایین به کودکان آموزش داده شود تا با فراهم شدن همزمان زیرساخت‌ها به توفیقات لازم در این زمینه که متاسفانه اکنون دست نیافته ایم، دست یابیم. نگاه جدی به شرایط مالی خانواده در شرایط کرونایی موضوع دیگری است که مسئولان امر باید مورد توجه قرار دهند.
نویسنده و پژوهشگر:حدیث درفشی