در حال حاضر ۳۱ هزار هکتار باغ انگور در استان قزوین وجود دارد، که با داربستی کردن باغات تولید انگور حدود سه برابر افزایش خواهد یافت.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، کشت انگور در ایران سابقه‌ای دیرینه دارد. امروزه انگور یکی از مهمترین محصولات باغی در ایران به شمار می‌رود. انگور علاوه بر امکان اشتغال‌زایی، یکی از محصولات ارزآور در کشور بوده و می‌تواند در توسعه صادرات غیرنفتی در بخش کشاورزی سهم بسزایی داشته باشد.
شهرستان تاکستان معروف به سرزمین تاک‌ها
همه شهرستان تاکستان را هم با تاک‌های پربار و افتاده آن که استان قزوین را به عنوان قطب تولید انگور در کشور تبدیل کرده است، می‌شناسند.
از جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفری شهرستان تاکستان بیش از ۷۰ درصد مخارج زندگی شان از این تاک‌ها به دست می‌آید، به طوری که تاکداری جزئی از فرهنگ، تاریخ، تمدن و اقتصاد آنان شده است.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین این استان با ۱۷ درصد تولید انگورکشور رتبه نخست تولید این محصول را به خود اختصاص داده است.
برداشت ۴۰۰ هزار تن انگور از باغات استان
فاطمه خمسه رئیس سازمان جهاد کشاورزی می‌گوید: استان قزوین ۳۵ هزار و ۴۹۴ هکتار باغ انگور دارد که از این باغ‌ها سالانه حدود ۴۰۰ هزار تن محصول برداشت میشود.
شهرستان تاکستان هم ۲۵ هزار و ۵۳۰ هکتار باغ انگور دارد و به گفته رحمانی مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان این میزان سطح بیش از ۸۰ درصد باغ‌های انگور استان و ۱۱ و ۲ دهم درصد باغ‌های انگور کشور را شامل میشود.
سه برابر شدن باغات انگور باداربستی کردن
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم می‌گوید: برداشت انگور در گذشته از هر هکتار، ۱۱ تن بود که با بکارگیری روش‌های نوین به ۱۳ تن در هر هکتار رسیده و در صورت داربستی شدن این باغ‌ها به طور متوسط عملکرد سه برابر میشود و حدود ۳۳ تن انگور در هر هکتار خواهد رسید.
علی اکبری می‌افزاید: در سال‌های گذشته حدود نیمی از هزینه اجرای طرح به شکل تسهیلات یا یارانه در سطح هرهکتار به کشاورزان پرداخت می‌شد.
اکبری ضمن تشریح مزایای داربستی کردن باغ‌های انگور و از زمین به ارتفاع انتقال دادن آن‌ها اضافه می‌کند: بهبود عملکرد باغ به علت استفاده بهینه از فضا، افزایش کمیت در تولید محصولات انگور، افزایش کیفیت مبارزه با آفات و مکانیزه شدن سیستم آبیاری قطره‌ای از جمله مزایای داربستی کردن بوته‌های انگور است؛ ولی تاکنون بیش از ۵ هزار هکتار از باغات انگور داربستی شده است.
او می‌گوید: استان قزوین به لحاظ سطح باغات رتبه دوم و از حیث تولید انگور رتبه سوم و رتبه نخست تولید کشمش کشور را داراست.
۷۰ درصد انگور تبدیل به کشمش
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین می‌افزاید: سالانه ۳۰ درصد از انگور این باغ‌ها به مصرف تازه خوری می‌رسد و ۷۰ درصد به صورت کشمش به بازار عرضه میشود.
کارشناس سازمان جهاد کشاورزی هم از مضررات روش سنتی کشت انگور می‌گوید: پایین بودن کیفیت، بالا بودن ضایعات و هزینه تمام‌شده متاثر از عوامل متعددی است که اصلی‌ترین علت آن نوع سیستم تربیت بوته انگور است. طبیعت بوته مو بالارونده است و در مناطق اصلی رویش، این گیاه در جنگل از سایر درختان به‌عنوان قیم استفاده کرده و در بالای تاج، مستقر میشود.
سلمانی می‌افزاید: بوته‌های مو درهنگام جوانی قادر به حفظ خود نیستند و اگر به داربست بسته نشوند، تولید آن‌ها برای چندین سال بسیار محدود میشود؛ این روال ادامه خواهد داشت تا زمانی که تنه قوی شده و بتواند شاخه‌ها و میوه‌ها را حفظ کند.
این کارشناس جهاد کشاورزی با اشاره مقرون به‌صرفه نبودن کشت به شیوه سنتی در باغ‌های انگور ادامه می‌دهد: این روش از سویی میزان تولید را کاهش می‌دهد و هزینه‌های مضاعفی را نیز به کشاورز تحمیل می‌کند؛ اما با داربستی کردن شاهد کاهش هزینه‌های اضافی و افزایش بهره‌وری خواهیم بود.
رضا اسدی یکی از تاکدارانی است که ۴ هکتار از باغات خود را داربستی کرده و از این اقدام هم خیلی راضی است، می‌گوید: با بالا رفتن هزینه‌های کشاورزی و باغداری به دنبال اقدامی برای افزایش محصول بودیم و داربستی کردن یکی از بهترین راه‌ها برای این افزایش بود.
اسدی می‌افزاید: با داربستی کردن باغ‌های انگور، محصولات بهتر و باکیفیتی برداشت میشود و آفت‌زدگی هم کم میشود.
این باغدار بوئین‌زهرایی از مزایای دیگر طرح داربستی کردن می‌گوید: اگر محصول در فرآیند داربستی کردن به بار بنشیند؛ کیفیت انگور، کارکرد، هزینه‌های کارگری و شرایط نگه‌داری مطلوب خواهد شد. با داربستی کردن، می‌توان تعداد بوته‌های قابل‌کشت را تا دو برابر افزایش داد و این کار می‌تواند میزان محصول را افزایش دهد.
بی مهری مسئولان برای داربستی کردن باغات
علی رحمانی یکی دیگر از تاکداران تاکستانی می‌گوید: درست است که کشت داربستی یا ایستاده که بهترین شیوه درمقابل سرمازدگی محصول و راهکار ارتقای بهره وری و افزایش تولید در واحد سطح است، اما مدتی است مورد بی مهری مسئولان قرارگرفته است.
رحمانی می‌افزاید: درست است که سرما هر سال به تاک‌ها خسارت می‌زند، اما هزینه تبدیل باغات انگور به ایستاده بالاست ویک باغدار نمی‌تواند ازعهده این کاربرآید.
این تاکدار اضافه می‌کند: من برای ۳ هکتار باغی که تبدیل به ایستاده کرده ام هیچ کمکی دریافت نکردم وباهزینه خود آنرا اجرا کردم.
وی می‌گوید: هرتاکداری باتوجه به هزینه‌های بالا کشت ایستاده رغبت تبدیل کشت سنتی به داربستی را ندارد و بجای آینده نگری بیتشر به فکر درآمد روزانه است.
۱۶ میلیون هزینه داربستی کردن هر هکتار
بگفته کارشناسان هزینه هرهکتار باغ انگور برای تبدیل ازوضعیت سنتی به ایستاده در حال حاضر بیش از ۱۵ تا ۱۶ میلیون تومان است که این مسئله در سال‌های گذشته خیلی پایین‌تر بود.
همچنین تا چند سال قبل دولت ۸۵ درصد این هزینه را به صورت تسهیلات ۱۸ درصد دراختیار باغداران قرارمی داد، اما از ۲ سال پیش این کار متوقف شده است لذا باید قدم‌های حمایتی مسئولان به گونه‌ای باشد که محصول تولیدی به لحاظ کمی وکیفی برای بازارداخلی وخارجی مشتری پسند باشد که این کار فعلا صورت نمی‌گیرد.
به همین علت است که رضا فرجی، کارشناس جهاد کشاورزی می‌گوید: باغات ایستا یامدرن که بهره برداران به علت هزینه بالای ایجاد آن رغبتی به احداث آن ندارند خسارات دربرابر تغییرات آب وهوایی، سرمای زودرس وبارش نابهنگام را افزایش داده و موجب کاهش کیفیت محصولات تولیدی شده است.
مهمترین مزیت داربستی کردن کاهش خسارات
همانگونه که در گزارش هم مسئولان مربوطه هم کارشناسان و باغداران به آن تاکید فراوان کردند اصلی‌ترین مزیت ایستا کردن باغات انگورازنظر کارشناسان کاهش خسارت‌ها درمقابل سرمازدگی است.
شهبازی کارشناس باغبانی در همین خصوص مهمترین مزایای داربستی کردن را جلوگیری از خسارت سرمازدگی وافزایش کیفیت انگورمی داند و می‌گوید: از مهمترین اتفاقاتی که بعد از داربستی کردن یا طرح فراز اتفاق می‌افتد، افزایش چشمگیر کیفیت محصول است به علت امکان نفوذ نور به قسمت‌های مختلف بوته و محصولی که روی بوته انگور به وجود می‌آید باعث افزایش جدی کیفیت محصول و افزایش بازار پسندی خواهد شد.
با اجرای طرح فراز، هرسه کیلو انگوریک کیلو کشمش
یکی دیگر از مهمترین دستاورد‌های این طرح تغییر ضریب تبدیل انگور به کشمش است. در شرایط متعارف از هر چهار کیلو انگور یک کیلو کشمش تولید میشود در حالیکه پس از اجرای طرح فراز از سه کیلو انگور، یک کیلو کشمش حاصل میشود که عددی قابل توجه است و در درآمد هم تغییراتی را ایجاد می‌کند.
در روش سنتی تماس میوه‌ها با خاک (به علت آلودگی به بیماری‌های قارچی) باعث افت کیفیت و کاهش بازارپسندی میوه‌ها شده و از میزان عملکرد بشدت کاسته میشود. بارندگی‌های تابستانه در هنگام برداشت محصول، در باغ‌های سنتی خوابیده به علت تماس محصول با خاک باعث افزایش آلودگی‌های قارچی و از بین رفتن محصول میشود. در صورتیکه در باغ‌های ایستاده داربستی تلفات محصول خیلی کمتر است.
همچنین در باغ‌های داربستی ایستاده تمامی عملیات باغی اعم از؛ کنترل علف‌های هرز، شخم، سمپاشی، هرس و حتی برداشت محصول را می‌توان بصورت مکانیزه و با استفاده از ادوات و ماشین‌های کشاورزی انجام داد. این امر باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش درآمد باغداران خواهد شد.
برداشت و جمع آوری محصول در باغات ایستاده به خاطر ورود و خروج ماشین آلات کشاورزی و ماشین‌های حمل و نقل به آسانی انجام می‌گیرد که این امر باعث حفظ کیفیت محصول و بازاررسانی به موقع و سریعتر آن می‌گردد. بطور کلی عملکرد در واحد سطح و همچنین کیفیت انگور در باغ‌های داربستی نسبت به باغ‌های سنتی بسیار بیشتر است و این امر سبب استقبال باغداران از این سیستم تربیت و هدایت شده است.
داربستی کردن مانع آفت کرم خوشه خوار
یکی از آفت‌های مهم باغ‌های انگور کرم خوشه خواراست؛ آفتی که خسارت‌های زیادی به محصول می‌زند. این آفت با تغذیه از جوانه‌های گل‌دهنده، غوره و انگور میزان محصول را به شدت کاهش می‌دهد. کرم خوشه خوار انگور اغلب به موستان‌هایی که فاقد داربست بوده و مو‌ها به شکل گسترده روی زمین باشند، حمله می‌کند. به گفته کارشناسان علاوه بر سمپاشی به موقع و استفاده از سم‌های مجاز؛ داربستی کردن باغ انگور هم تاثیر زیادی در کنترل این آفت دارد.
امید رحمانی مدرس باغبانی و کارشناس ترویج کشاورزی می‌گوید: باغداران در حین اینکه باغات خود را داربستی می‌کنند؛ در کنار آن سیستم آبیاری نوین را در باغات راه‌اندازی کنند و بهره‌وری و تولید انگور را چند برابر افزایش دهند.
قزوین استان پیشرودر داربستی کردن
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان می‌گوید: استان قزوین در زمینه داربستی کردن و استفاده از تجهیزات مدرن در باغ‌های انگور پیشرو است و مقام اول را دارد. در حال حاضر از بسیاری از استانها تقاضای آموزش و ارسال کارشناس برای اجرایی کردن این طرح در استان‌های همسایه مانند: همدان، زنجان و حتی اصفهان را داریم.
علی اکبری می‌افزاید: از پنج هزارو ۲۰۰ هکتار اجرا شده باغ‌های استان، یک هزارو ۲۰۰ هکتار با تسهیلاتی که در اختیار تاکداران قرار گرفته اجرا شده و بقیه توسط خود باغداران به شکل خوداجرایی، انجام شده است.
اما باران ناخواسته در فصل برداشت انگور بلای جان این محصول است، زیرا باران موجب کپک زدگی و ترک خوردگی محصول میشود واین زندگی اجتماعی و اقتصادی مردمی که به تولید انگور بستگی دارد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
خسارات ۵۰ درصدی به باغات سنتی با بارش باران
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان تاکستان با بیان اینکه هر بارش باران به حدود ۵۰ درصد از باغ‌های انگور این شهرستان خسارت وارد می‌کند می‌گوید: به تاکداران این شهرستان بر اثر بارش‌ها سالانه چند میلیارد ریال خسارت وارد می‌کند.
حسن طاهرخانی یکی از تاکداران شهرستان تاکستان در این خصوص می‌گوید: من سه هکتار باغ انگور دارم که سالانه به طور متوسط حدود ۷۰ تن محصول برداشت می‌کنم.
این باغدار می‌گوید: به علت بارش شدید باران و تگرگ کل محصولم از بین میرفت و متحمل خسارت زیادی میشدم.
خسارت باران روز‌های گذشته به تاکداران
باران‌های پی در پی چند روز گذشته در استان قزوین به برخی محصولات کشاورزان از جمله انگور و محصول کشمش، خسارت وارد کرد.
یکی از تاکداران تاکستانی در همین خصوص می‌گوید: حدود سی در صد محصولم ازبین رفت.
یکی دیگر از تاکداران که محصول انگورش را جمع آوری و در حال تبدیل آن به کشمش است نیز می‌گوید: بارندگی روز‌های گذشته باعث کپگ زدگی محصول شده و، چون امکانات نداشتم متحمل خسارات زیادی شدم.
اما تاکدار تاکستانی دیگر می‌گوید خوشبختانه من محصولاتم را بیمه کرده بودم و امیدوارم بیمه به تعهداتش عمل کند تا بخشی از خسارتم جبران شود.
سرپرست معاونت خدمات بیمه‌ای صندوق بیمه استان قزوین می‌گوید: باران روز‌های گذشته به برخی محصولات کشاورزان از جمله کشمش، خسارت وارد کرد، اما طبق قوانین اگر محصول برداشت شده باشد غرامتی به آن تعلق نمی‌گیرد.
تهرانی می‌افزاید: کشاورزانی که محصولات خود را برداشت نکرده اند می‌توانند به دفاتر بیمه‌ای و یا شعب بانک کشاورزی مراجعه و اعلام خسارت کنند تا تیم کارشناسی با بررسی خسارت برای آن‌ها تشکیل پرونده دهند.
آموزش به کشاورزان
او اضافه می‌کند یکی از مهمترین کار‌ها برای پیشگیری از خسارت‌های کشاورزی آموزش است. باید مهارت کشاورزان در نوع فعالیتی که انجام می‌دهند افزایش یابد.
تغییر اقلیم در حال رخ دادن است و باید در این زمینه مهارت‌های کشاورزان را افزایش داد. بخشی از این کار به عهده جهاد کشاورزی و قسمت بزرگی از آن به عهده تشکل‌هاست.
بگفته تهرانی متاسفانه در استان قزوین تشکل‌های باغداری فاقد ایده‌های علمی و فنی هستند.
سرپرست معاونت خدمات بیمه‌ای صندوق بیمه استان قزوین می‌افزاید: درواقع بیمه تنها بخشی نیست که باید از کشاورزان حمایت کند، نهاد‌های دیگری نیز در این زمینه مسئولیت دارند و می‌توانند با استفاده از امکانات مختلف زمینه‌ساز حل بخش زیادی از مشکلات مربوط به بارندگی و سرمازدگی محصولات کشاورزی باشند.
اصلاح و جوان سازی باغات در دستور کار
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی قزوین می‌گوید: با توجه به وجود میزان قابل توجه باغ‌های انگور در استان نسبت به میانگین کشور، به جای توسعه باغات بیشتر به دنبال اصلاح و جوان سازی آن‌ها هستیم تا خسارات کاهش یابد.
علی اکبری تقویت صنایع تبدیلی و ایجاد بارگاه‌های مسقف و کارخانه‌های کاملا بهداشتی برای خشک کردن انگور و تبدیل به کشمش را از دیگر راهکار‌های حفظ محصول اعلام و به فعال بودن ۵۰۰ واحد بارگاه کاملا بهداشتی در استان اشاره می‌کند و می‌گوید: بیش از ۱۵ بارگاه هم در دست ساخت است.
در سال‌های اخیر همزمان با داربستی کردن باغ‌های انگور اصلاح شیوه‌های آبیاری ازسنتی به نوین هم مورد توجه قرار گرفته است.
نیکو کارشناس آبیاری نوین سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هزینه اجرای سامانه‌های آبیاری نوین در هر هکتار را با توجه به افزایش قیمت‌ها تا ۱۵۰ میلیون ریال اعلام می‌کند ومی افزاید: در روش‌های معمولی آبیاری حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد آب هدر می‌رود که با روش‌های نوین این میزان هدررفت به کمتر از ۱۰ درصد می‌رسد که نقش مهمی در کاهش علف‌های هرزومصرف سموم دارد.
در کنار تقویت پوشش بیمه می‌توان برای پیشگیری از کاهش خسارات به باغداران از شیوه‌های نوین در بخش کشاورزی استفاده کرد که این امر مستلزم آن است که مسئولان با آسان کردن شرایط دریافت تسهیلات بانکی، کشاورزان را یاری کنند.
نگارنده: علی صفری الموتی