پایان تحریم تسلیحاتی ایران
آیا تحریم تسلیحاتی ایران در عمل برداشته خواهد شد؟
تحریم تسلیحاتی ایران روز یکشنبه 27 مهر ماه به پایان می رسد و حال باید دید در عمل این تحریم‌ها که یکی از بندهای توافق هسته‌ای میان ایران و پنج بعلاوه یک است برداشته خواهد شد؟
هرچند ترامپ در سال 2018 آمریکا را از برجام خارج و تحریم های یکجانبه ثانویه را به منظور از بین بردن توافق هسته‌ای علیه ایران اعمال کرد اما دیگر اعضای حاضر در توافق برجام ازجمله کشورهای اروپایی فرانسه، انگلیس، آلمان ودو کشور روسیه و چین همچنان بر حفظ برجام تأکید کردند.
هرچند در عمل طی دو سال گذشته این کشورها به ویژه طرف های اروپایی بطور کامل علی رغم تعهدات خود در برجام از تحریم های آمریکا علیه ایران پیروی کردند.
کشورهای اروپایی طی این مدت به بهانه نگرانی از تحریم های ثانویه، شرکت های خود را از ایران خارج کردند و تعاملات مالی خود را نیز قطع کردند بطوریکه میلیارد ها دلار از دارایی های ایران در بانک های اروپایی مسدود شد.
با این حال اروپا علی رغم عمل نکردن به تعهدات خود سعی کرد با راه‌اندازی سامانه اینستکس همچنان ایران را در برجام حفظ کند چرا که برای اروپا حفظ برجام هم به لحاظ امنیتی و هم به لحاظ بر هم نخوردن اعتماد به جایگاه اروپا در نظام بین الملل و توافق های بین المللی مهم بود. به ویژه اینکه توافق هسته‌ای ایران با صدور قطعنامه 2231 شورای امنیت تأیید و حمایت شده بود.
طی این مدت ایران هم برای وادار کردن طرف های مقابل به اجرای تعهدات خود پنج گام در کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشت و تأکید کرد این گامها در صورت اجرای تعهدات طرف های مقابل در خصوص گشایش اقتصادی برای تهران قابل بازگشت خواهد بود.
با این حال مشخص شد که طرف های مقابل اراده یا قدرت کافی برای ایستادگی در برابر تحریم های یکجانبه آمریکا را ندارند و با خریدن زمان به دنبال آن هستند که ببینند سرنوشت ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری چه خواهد شد؟
طرف های برجام این انتظار را دارند که در صورت شکست ترامپ در انتخابات و پیروزی جوبایدن نامزد دموکراتها، مجدداً به برجام باز گردند.
دولت آمریکا طی ماههای گذشته تلاش کرد با دوره گردی و جلب نظر طرفهای اروپایی مجددأ تحریم های تسلیحاتی ایران را که بر اساس قطعنامه های سازمان ملل علیه ایران اعمال شده و طبق برجام در 27 مهر ماه 1399 لغو می شود تمدید کند که این تلاش‌ها با رای منفی روسیه و چین و رأی ممتنع کشورهای اروپایی در شورای امنیت با شکست روبرو شد.
دولت آمریکا بار دیگر تلاش کرد که با فعال کردن مکانیسم ماشه، تحریم های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را به بهانه نقض تعهدات برجامی از سوی تهران، اعمال شود که این تلاش هم در شورای امنیت با شکست روبرو شد و آمریکا در صحنه بین المللی در انزوا قرار گرفت.
هر چند آمریکا در صحنه بین المللی با انزوا و شکست سیاسی روبرو شد اما با این حال این کشور دست از اعمال تحریم ها و تشدید آنها بر نداشت و در آخرین مورد از آنها، 18 بانک و مؤسسه مالی ایران را تحریم کرد تا مبادلات مالی ایران با جهان بطور کامل قطع شود. هر چند در عمل دیگر کشورها همکارهای مالی خود را از طریق سوئیفت با ایران قطع کرده بودند اکنون زمان پایان تحریم های تسلیحاتی ایران تنها بندی که از برجام باقی مانده که مانع فروپاشی برجام شده فرا رسیده است و باید دید در عمل آیا تهران قادر خواهد بود که با دیگر کشورها در زمینه واردات و صادرات تسلیحاتی همکاری کند یا نه؟
این احتمال وجود دارد که همچنان اجرای این بند از برجام هم با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که قرار است کمتر از سه هفته دیگر یعنی سوم نوامبر (13 آبان) برگزار شود با احتیاط طرف های برجامی روبرو شود هر چند که هیچ منعی برای اجرای آن ندارند.
اما بیان یک نکته ضروری است و ان اینکه هدف از برجام محدودیت برنامه هسته‌ای ایران در ازای گشایش اقتصادی و رفع همه تحریم ها بود و اگر قرار باشد طرف های دیگر برجام به ویژه چین که قرار داد همه جانبه 25 ساله در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی با آن به امضا رسیده است در زمینه این گشایش اقتصادی با ایران همکاری لازم را نکنند؛ این وضعیت می تواند اینگونه ارزیابی شود که چین نمی تواند شریکی مطمئن برای ایران باشد و در نگاه به شرق تهران خلل ایجاد نماید.
شنيده ها و گزارش ها حاکیست حدود 20 میلیارد دلار از دارایی های ایران در بانک های چین مسدود شده است و در شرایطی که تهران با فراگیری ویروس کرونا روبرو شده این انتظار وجود دارد که پکن با آزاد سازی دارایی های ایران، دوستی خود را به اثبات برساند چرا که اکنون تهران برای رفع مشکلات اقتصادی و مبارزه با کرونا به دارایی های خود نیاز دارد و اگر قرار باشد در شرایط عادی چین دارایی های ایران را آزاد نماید که کار فوق العاده ای نکرده است.
روشن است که چین در غرب آسیا فقط می تواند به ایران تکیه کند و دیگر طرف ها چون امارات يا عربستان از متحدان آمریکا هستند که در صورت فشار واشنگتن به راحتی به سمت آمریکا میل خواهد کرد و اگر قرار باشد چین ایران را هم از دست بدهد قطعآ برای تأمین انرژی و احیای جاده ابریشم با مشکل روبرو خواهد شد. از چین انتظار بیش از اینهاست.
-------------------------------------------------------
رضا محمد مراد