نخستین همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی ۲۷ تا ۳۰ مهر در قم به شکل نیمه حضوری برگزار و از سامانه «جهد» جستجوی هوشمند دانش در عرصه علوم اسلامی رونمایی می‌شود.
وی گفت: در روز‌های ۲۸ تا ۳۰ مهر نیز ۷۳ مقاله رسیده به این همایش شامل ۳۱ مقاله به صورت شفاهی و بقیه به صورت پوستری در قالب وبینار عرضه می‌شود.
آقای مینایی برگزاری کارگاه‌های عملی و برپایی نمایشگاه را بخش دیگری از برنامه نخستین همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی برشمرد.
وی گفت: اهمیت پیشرفت سخت افزاری و فناوری‌های یادگیری در چارچوب هوش مصنوعی به حدی است که کشور‌هایی که در این عرصه تا سال ۲۰۳۰ سرآمد باشند اقتدار جهان را تا آخر این قرن در اختیار خواهند داشت.
این استاد دانشگاه افزود: به همین علت بیش از ۳۵ کشور برنامه راهبردی کوتاه، میان و بلندمدت را برای فعالیت در این عرصه تدوین کرده اند تا در مسیر توسعه از فناوری هوش مصنوعی استفاده کنند.
آقای مینایی با تبیین کاربرد هوش مصنوعی و ضرورت آن در عرصه علوم اسلامی، گفت: در معاونت علمی ریاست جمهوری کارگروه هوش مصنوعی و اقتصاد هوشمند تشکیل شده است تا ما نیز برای کشورمان برای برنامه ریزی در این زمینه راهبرد داشته باشیم.
وی افزود: از سال ۹۵ که گراف دانش زبان فارسی را شبیه گراف دانش گوگل ایجاد کردیم براساس ویکی پدیا فارسی و حدود ۳۰ هزار پایگاه مختلف که در کشورمان وجود دارد و از قدرت استخراج اطلاعات از متن خام و ساخت یافته و نیمه ساخت یافته برخوردار است، برای استفاده از حوزه‌های علمیه کشور مواردی را ارائه کردیم.
آقای مینایی گفت: در این چارچوب آیت الله اعرافی رئیس حوزه‌های علمیه کشور از ما خواست از سال ۹۷ طرحی را آغاز کردیم که در حوزه علمیه قم با مشارکت حوزه و دانشگاه و برخی مراکز علمی سامانه‌ای به نام «نجف» معادل ناصر جامع فقیه یعنی یاری گر بسیار قوی و هوشمند برای فقها طراحی کنیم.
وی افزود: این سامانه می‌تواند نیاز‌های پژوهشی محققان علوم اسلامی را برای کسانی که می‌خواهند حکم خدا را استنباط کنند یا اجتهاد داشته باشند فراتر از جستجوی لفظی و عادی تسهیل می‌کند.
مشاور فناوری رئیس حوزه‌های علمیه کشور گفت: البته مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی نور در ۳۰ سال گذشته اقدامات خیلی خوبی در این زمینه انجام داده، اما لازم بود تمام مراکزی که مانند حوزه علمیه جامعه المصطفی در این زمینه تولید محتوا داشتند مشارکت کنند تا این طرح را پیش ببریم.
آقای مینایی افزود: حدود ۷۰ نفر از کارشناسان حوزه و دانشگاه در این عرصه فعالیت کردند که ثمره کارشان ایجاد سامانه‌ای برای جستجوی معنایی به عنوان «جهد» یا جستجوی هوشمند دانش است.
وی گفت: این سامانه به یک ابر بزرگ از کل اطلاعات مرتبط با احادیث، تفاسیر، مدارک مرتبط با فقه اسلامی و مباحثات تبادل شده در درس‌های خارج فقه که در مخزن بزرگ اطلاعاتی به نام سهاب نامیده شده، متصل است.
آقای مینایی افزود: مزیت این سامانه این است که حتی افرادی که کتابخانه شخصی داشته باشند می‌توانند خود را به این دریای اطلاعات متصل کنند و از آن بهره‌مند شوند چنین امکانی تاکنون فقط در گوگل بوک موجود بود.
دبیر همایش هوش مصنوعی در علوم اسلامی همچنین از ایجاد سامانه‌ای به نام تحریر خبر داد و گفت: این سامانه ویرایش گری است که می‌تواند به شکل خاص در اختیار پژوهشگران حوزه‌های علمیه قرار گیرد تا اقداماتشان را ساماندهی کنند.
وی درباره برنامه ریزی‌های دولت برای استفاده از هوش مصنوعی در دیگر عرصه‌ها به ویژه تجربه استفاده از آن در دانشگاه‌ها، اظهار داشت: دانشگاه‌های کشور مانند علم و صنعت، تهران، شریف و آزاد قزوین در حوزه رباتیک رتبه‌های جهانی کسب کردند که البته این‌ها بیشتر در عرصه سخت افزار است.
آقای مینایی استفاده از سخت افزار برای کمک به جراحی از طریق انتقال آن به بدن بیماران و سخت افزار تشخیص دهنده نشتی در لوله‌های بزرگ نفت را از موفقیت‌های کشورمان در عرصه هوش مصنوعی برشمرد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد:، اما در حوزه‌های جدید مانند بازار بورس و عرصه اقتصادی مانند ارز دیجیتال دانشگاه‌های ما باید بیشتر فعالیت کنند.
وی افزود: در عرصه انرژی و بهینه سازی در مدیریت مصرف آن اعم از برق، آب و گاز نیز سامانه‌های هوشمند در کشورمان وجود دارد.
آقای مینایی گفت: اما در حوزه علوم انسانی، هوشمند سازی قوه قضاییه و حوزه‌های علمیه کشور در دستور کار قرار گرفته است.
وی درباره کارکرد‌های سامانه نجف در حوزه‌های علمیه، اظهار داشت: از این سامانه می‌شود برای تمام شئون حوزه‌های علمیه اعم از آموزش، پژوهش، مدیریت، قضاوت و حاکمیت و حتی ارتباط مردمی با طلاب و مراکز پاسخگویی به پرسش‌ها استفاده کرد.
مشاور فناوری رئیس حوزه‌های علمیه کشور گفت: در تمام ایام سال به ویژه ماه‌های مبارک رمضان و محرم پرسش‌های مفصلی از جانب مردم مطرح می‌شود که در شرایط عادی قدرت پاسخگویی به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان وجود ندارد.
آقای مینایی افزود: با توجه به این که در گذشته بسیاری از پرسش‌ها پاسخ داده شده است از سامانه نجف می‌توان برای جمع آوری پاسخ‌های مناسب و ارائه آن به پرسش کنندگان استفاده کرد.
وی استفاده از هوش مصنوعی را سبب ایجاد تحول در مسائل مختلف مرتبط با حوزه‌های علمیه به ویژه در پاسخ به مسائل جدید دانست و گفت: مسائلی مانند بورس، ارز دیجیتال، امور بانکی و حوزه مالیات برخی از مسائل جدید است.
این استاد دانشگاه افزود: برای تشخیص این موضوع‌های اگر هستان شناسی فقه اسلامی و گراف دانش علوم اسلامی تشکیل شود و صرفاً به الفاظی که در متون وجود دارد بسنده نشود بلکه به معانی توجه شود، این سامانه زمینه مناسبی است تا مسائل جدید بهتر تشخیص داده شود.
وی دستیابی به اطلاعات کامل درباره تاریخچه احادیث و منابع آن را از دیگر کاربرد‌های این سامانه برشمرد و گفت: برخی از منابع حدیثی بر اثر کتاب سوزی‌ها از بین رفته اند که از طریق فناوری‌های جدید استخراج خواهد شد.
آقای مینایی افزود: از طریق این سامانه تاریخچه تک تک احادیث، تفاسیر و معانی مختلف برای هر یک از آنان و نیز ظهور و بروز احادیث؛ در جمع آوری ادله، طبقه بندی و به فقیه پیشنهاد داده می‌شود.
وی اضافه کرد: این سامانه‌ای پیشنهاد دهنده است به کسانی که در مسیر فقاهت قرار می‌گیرند.
مشاور فناوری رئیس حوزه‌های علمیه کشور درباره آسیب شناسی استفاده از فناوری در حوزه‌های علمیه، گفت: اکنون ۸۰ درصد دروس حوزه به ویژه در ایام کرونا به شکل مجازی تدریس می‌شود و صرفاً برخی فقها دروس شان را به شکل محدود و ترکیبی برای عده کمی تدریس می‌کنند.
آقای مینایی افزود: گرچه شیوه حضوری و چهره به چهره مزیت‌های خاص خودش را دارد، اما باید به تکنیک‌ها و فناوری روز مجهز شویم و در عین حال آثار و پیامد‌های آن را آسیب شناسی و برای آن چاره اندیشی کنیم قبل از آن که گوگل برای ما در این باره نسخه بنویسد.
وی تاکید کرد: باید با توانایی بومی و ظرفیت نخبگان خودمان در این زمینه اقدام کنیم چنان که اکنون دانشگاه‌های کشورمان در عرصه هوش مصنوعی در منطقه در رتبه نخست قرار دارد و در جهان نیز از رده بسیار خوبی برخوردار است.
این استاد دانشگاه گفت: دانشمندان ما در این عرصه در حال فعالیت هستند تا بتوانیم از این فناوری‌ها در عرصه‌های صنعتی، پژوهشی برای توسعه کشور به نحو احسن استفاده کنیم.
آقای مینایی با تاکید بر لزوم ارزیابی آسیب‌ها در این عرصه افزود: شاید از ابتدای سال بعد درس خارج هوش مصنوعی در قم درس تدریس و مسائل مرتبط با حوزه، فقه و هوش مصنوعی در آن بررسی شود.
وی تفحص در خصوص جنبه‌های اخلاقی و عقیدتی مرتبط با هوش مصنوعی در حوزه‌های علمیه را نیز ضروری برشمرد.
آقای مینایی با تاکید بر لزوم شناخت و مدیریت مسائل مرتبط با هوش مصنوعی در حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: بسیاری از فناوری‌ها مانند تلفن همراه، ام ام‌ای یا اس ام اس اگر از قبل هدایت و کارسازی می‌شد شاید خیلی بهتر می‌توانستیم بر آن تسلط یابیم و آن را مدیریت کنیم و سواد استفاده از آن را بیاموزیم.
مشاور فناوری رئیس حوزه‌های علمیه کشور گفت: برای افزایش سواد استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌ها باید تولید علم کنیم و برخی مجلات تخصصی منتشر شود و صاحب نظران در خصوص اخلاق فعالیت در این عرصه تحقیق کنند که این فعالیتی بین رشته‌ای در عرصه علوم انسانی، رایانه‌ای و فناوری دانشگاهی است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره این که آیا قرار است از این پس ماشین به جای فقیه تصمیم بگیرد، اظهار داشت: از سال ۹۷ که با آیت الله اعرافی درباره پیشبرد طرح هوش مصنوعی در حوزه‌ها صحبت کردیم سه سامانه جهد، سهاب و تحریر ایجاد شده است و سال آینده نیز سامانه مربوط به گراف دانش هستان شناسی علوم اسلامی را ایجاد می‌کنیم.
آقای مینایی افزود: همچنین موتور جستجوگری را ایجاد خواهیم کرد که بتواند از متون همه مسائل را استخراج کند و تحلیل صرف و نحوی داشته باشد و فراتر از آن بتواند بحث‌های معنایی را پشتیبانی کند.
وی اضافه کرد: با این وجود اگر تمام این مراتب را پیش ببریم کل این سامانه و فرآیند کاربرد‌های آن به عنوان دستیاری در اختیار فقیه قرار می‌گیرد که کار جمع آوری ادله مرتبط با بحث را انجام می‌دهد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: انبوهی از مسائل فقهی وجود دارد که با استفاده از فناوری قابل مدیریت است تا به عنوان ابزار و دستیار در اختیار افرادی قرار گیرد که می‌خواهند فتوا دهند و طبعاً این سامانه‌ها هیچ گاه جای فقیه را نمی‌گیرند و به عنوان مرجع به آن‌ها نگاه نمی‌کنیم و نخواهیم کرد و این محال است.
آقای مینایی تاکید کرد: معلوم نیست که هزاران سال دیگر نیز ماشین چنین قدرتی پیدا کند که خلاقیت و ابتکارات بسیار ویژه را داشته باشد و این نه فقط در حوزه بلکه در سایر عرصه‌های جهانی نیز مطرح است که بدبینی‌ها و خوش بینی‌هایی در قبال هوش مصنوعی وجود دارد.
وی گفت: با این حال ما روایت و رویکرد بسیار عاقلانه و در حد واقع نگری در این باره داریم نه ادعا داریم که مانند انسان عمل می‌کند و نه مدعی هستیم که مثل انسان تفکر می‌کند و حتی ادعا نمی‌کنیم که فرآیند ذهن، تفکر و استدلال را دقیقاً شبیه سازی می‌کند.