کارشناس مسائل اوراسیا گفت: از نظر ایران، مناقشات ارمنستان و آذربایجان راهکار نظامی ندارد بلکه باید در چارچوب اصل تمامیت ارضی کشور‌ها و اصول حقوق بین الملل برطرف شود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای احمد کاظمی در برنامه گفت و گوی ویژه خبری دوشنبه شب شبکه دو سیما با اشاره به سابقه مناقشه «قره باغ» میان ارمنستان و آذربایجان افزود: منطقه قره باغ از نظر بافت جغرافیایی، موقعیت خاصی دارد و از سال ۱۹۹۱ جمهوری خودخوانده‌ای در این منطقه مستقر شده است که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان محلی دارد و برخی از کشور‌های غربی و آمریکا، استقلال این جمهوری خودخوانده را به رسمیت شناختند.
وی اضافه کرد: بنابراین در منطقه قره باغ با سه طرف ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودخوانده قره باغ مواجهیم.
آقای کاظمی با بیان اینکه منطقه قره باغ ۴ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود اضافه کرد: اکنون منطقه مورد مناقشه فقط شامل این مساحت نیست بلکه شامل حدود ۱۳ هزار کیلومتر است یعنی به جز قره باغ،
۷ منطقه خارج از آن توسط نیروهای ارمنی و جمهوری خودخوانده قره باغ اشغال شده است و ۴ قطعنامه شورای امنیت در سال ۱۹۹۳ درباره قره باغ، ناظر بر این ۷ منطقه است و درخواست خروج نیروهای اشغالگر از ان شده است.
وی گفت: در ارمنستان هم بحث اشغالی بودن ۵ منطقه از این ۷ منطقه و این که این‌ها جزو قره باغ نیست، مطرح است.
این کارشناس اوراسیا افزود: ارمنستان خواهان مشخص شدن وضع حقوقی قره باغ است و پس از آن حاضر است این مناطق را آزاد کند.
آقای کاظمی گفت: جمهوری آذربایجان در مذاکرات قره باغ، بار‌ها اعلام آمادگی کرده که حاضر است به این منطقه، خودمختاری دهد، زیرا در دوره شوروی هم قره باغ، ولایت خودمختار بود.
وی افزود: جمهوری آذربایجان برای این که نشان دهد از طریق راهکار سیاسی و مسالمت آمیز در پی حل مناقشه قره باغ است بر این نکته در مذاکرات تأکید و قره باغ را جزو لاینفک خاک خود مطرح کرده است.
آقای کاظمی اضافه کرد: اگر قره باغ بخواهد به عنوان جمهوری خودمختار در قالب جمهوری آذربایجان باشد طبیعتاً نظام فدرالی یا کنفدراسیونی باید در جمهوری آذربایجان ایجاد شود و این مستلزم تغییر قانون اساسی این کشور است و برخی از کارشناسان معتقدند جمهوری آذربایجان می‌تواند برای نشان دادن حسن نیت خود، ابتدا این اقدام را انجام دهد، اما این کار به علت برخی از منازعات داخلی آذربایجان، با مخالفت‌هایی مواجه است.
وی با بیان اینکه ارمنستان بر استقلال قره باغ تأکید دارد، گفت: این کشور معتقد است قره باغ باید کشور مستقل باشد، البته باوجود این موضوع، ارمنستان؛ قره باغ را به عنوان یکی از استان‌های خود نگاه می‌کند و در بودجه سالانه خود، بودجه‌ای را هم برای قره باغ در نظر گرفته است.
این کارشناس اوراسیا افزود: ارمنستان تأکید می‌کند با توجه به این که اکثریت مردم منطقه قره باغ، ارمنی هستند باید یک همه پرسی در این منطقه برگزار و وضع حقوقی قره باغ مشخص شود، اما جمهوری آذربایجان با موضوع همه پرسی و تعیین وضع حقوقی قره باغ موافق است به شرطی که همزمان با روشن شدن این وضع، ۷ استان اطراف قره باغ هم آزاد شوند.
آقای کاظمی با اشاره به اینکه درگیری‌های فعلی از شدیدترین درگیری‌ها در ۲۶ سال گذشته است، گفت: تحولاتی در داخل آذربایجان ایجاد شد که دولت این کشور را به این جمع بندی رسانده است که به یک قدرت نمایی در قره باغ نیاز دارد و مشکلات اقتصادی و اختلاف درونی حکومت از جمله این تحولات است.
وی افزود: قره باغ از سوی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در سه دهه گذشته همواره به عنوان یک ابزار استفاده شده است و بسیاری از بازیگران به دنبال حل مناقشه نبودند بلکه در پی اداره و مدیریت این مناقشه بودند و با توجه به چنین سابقه‌ای به نظر می‌رسد برخی از اهداف بازیگران که مرتبط با رژیم صهیونیستی، عربستان، ترکیه و آمریکاست در از سرگیری این مناقشه نقش داشته اند.
آقای کاظمی با اشاره به اینکه از ابتدای پس از فروپاشی شوروی، رژیم صهیونیستی در قالب فعالیت‌های مختلف تلاش کرد که در منطقه قفقاز نفوذ کند گفت: از آنجا که اکثریت مردم جمهوری آذربایجان، شیعه هستند و موقعیت جغرافیایی خاصی هم دارد، این رژیم تمایل داشت در این کشور نفوذ کند و برای این منظور چند راهبرد در حوزه‌های نظامی، فرهنگی، آموزشی و تاریخی و امنیتی در پیش گرفته است.
وی افزود: اکنون ۴۰ درصد از نفت مورد نیاز رژیم صهیونیستی توسط جمهوری آذربایجان تأمین می‌شود و این رژیم هم به آذربایجان، سلاح می‌فروشد و در این مناقشه نقش دارد.
آقای کاظمی اضافه کرد: رویکرد رژیم صهیونیستی؛ استفاده از مناقشات برای افزایش نفوذ خود است.
این کارشناس اوراسیا با اشاره به مواضع کشورمان در مناقشه قره باغ گفت: ایران جزء معدود کشور‌هایی است که در رأی گیری‌های سازمان ملل به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان رأی مثبت داده است.
وی افزود: اکنون هم ایران اعلام آمادگی کرده است که طرحی را بر اساس یک جدول زمان بندی برای حل مناقشه قره باغ در اختیار دارد و این سیاست راهبردی ایران است و استمرار مذاکرات مستقیم آذربایجان و ارمنستان را راهکار حل مناقشه قره باغ، مطرح کرده است.
آقای شعیب بهمن، کارشناس مسائل منطقه قفقاز نیز در ارتباط تصویری با این برنامه گفت: همواره در مناقشه قره باغ یک ضلع از این مناقشه، بازیگران خارجی و کشور‌های صاحب نفوذ و دارای منفعت بوده اند و تلاش کرده اند که این مناقشه را به نوعی پیش ببرند که منافع آن‌ها حفظ شود.
وی افزود: تقریباً همه بازیگران خارجی دخیل در این مناقشه از تداوم یا حتی شعله ور شدن آن بیش از حل و فصل آن سود می‌برند و این موضوع یکی از علل طولانی شدن این مناقشه است.
آقای بهمن اضافه کرد: در درگیری فعلی هم بازیگران خارجی نقش قابل توجهی داشته اند و در بین این بازیگران؛ رژیم صهیونیستی نقش قابل توجهی داشته است.
وی ادامه داد: صهیونیست‌ها تصور می‌کنند که از طریق شعله ور شدن این مناقشه می‌توانند مقادیر زیادی تسلیحات به کشور‌های منطقه بفروشند و نفوذ امنیتی و نظامی خود را گسترش دهند و نوعی پایگاه امن برای خود ایجاد کنند.
این کارشناس مسائل منطقه قفقاز افزود: کشور ترکیه هم از این مناقشه کاملاً مستقیم نه فقط در بعد سیاسی بلکه در بعد عملیاتی هم در کنار جمهوری آذربایجان قرار گرفته است.
آقای بهمن اضافه کرد: بقیه بازیگران هم اگرچه در این موضوع ذینفع و ذی نفوذ هستند، اما در شرایط فعلی، هر کدام به عللی تمایلی به ادامه این درگیری‌ها ندارند برای مثال آمریکا به این علت که درگیر مباحث انتخاباتی است تمایلی به شعله ور شدن این مناقشه ندارد و روسیه هم به علت درگیری در جبهه بلاروس و مشکلات ناشی از همه گیری بیماری کرونا، تمایلی به این موضوع ندارد.
آقای سید علی سقائیان سفیر اسبق ایران در ایروان نیز در ارتباط تلفنی با این برنامه با اشاره به جنگ ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ گفت: این جنگ به نفع مردم و دولت‌های دو کشور نیست و موجب از بین رفتن زیرساخت‌ها و کشته شدن مردم بی گناه و ناامنی می‌شود.
وی ادامه داد: این جنگ به نفع قدرت‌های منطقه‌ای مانند ایران و روسیه هم نیست و این دو کشور تلاش می‌کنند این جنگ متوقف شود.
آقای سقائیان افزود: ناامنی در کنار مرزهای کشورمان و گرجستان به نفع منطقه و صلح منطقه نیست و رایزنی‌های ما با دو طرف مناقشه ادامه دارد و پیام‌هایی رد و بدل شده است.
وی اضافه کرد: قطعاً گنجایش دو کشور مورد مناقشه اجازه نمی‌دهد این جنگ بیش از این طولانی شود و فقط از طریق گفتگو و نشست بر سر میز مذاکره به نتیجه خواهند رسید.
کارشناس مسائل اوراسیا گفت: اقتصاد آذربایجان و ارمنستان کشش جنگ را ندارد.
آقای احمد کاظمی درباره موفق نبودن گروه مینسک نیز افزود: علت به نتیجه نرسیدن این گروه، تضاد منافع روسیه، آمریکا و فرانسه بود و، چون منطبق با واقعیت و تمامیت ارضی نبود تاکنون ناکام مانده است و این گروه نمی‌تواند با این روند، مناقشه قره باغ را حل کند.
وی ادامه داد: این مناقشه نمی‌تواند طولانی مدت باشد، چون بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه ای، چنین درخواستی را ندارند و ادامه این روند موجب درگیری روسیه و ترکیه در منطقه قفقاز می‌شود، با توجه به اینکه روسیه در ارمنستان پایگاه بزرگ و همچنین تضمین‌های امنیتی با این کشور دارد.
آقای علیرضا بیگدلی کارشناس آسیای مرکزی نیز در ارتباط تصویری با این برنامه گفت: قره باغ یک موضوع به جا مانده از قرن نوزدهم است.
وی با اشاره به اینکه ایران تمامیت ارضی آذربایجان را به رسمیت می‌شناسد افزود: ایران خواهان رفع اشغال و بازگشت آوارگان و همچنین با درخواست طرفین، آماده میانجی گری است.
کارشناس مسائل آسیای مرکزی افزود: تا این لحظه این کشور‌ها از ما کمکی نخواسته اند، ولی ما در هیچ زمینه‌ای دست رد به سینه آن‌ها نزده ایم و امروز ایران از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند.
آقای بیگدلی گفت: شایعه کمک‌های تسلیحاتی ایران به ارمنستان کذب است.
وی افزود: تسلیحات ارسالی از سوی روسیه به ارمنستان از طریق پل هوایی و همچنین حمل و نقل هوایی و وجود کریدور ارسال می‌شود.
کارشناس مسائل آسیای مرکزی ادامه داد: دست‌های زیادی تلاش می‌کنند که بین ایران و مسلمانان جهان از جمله کشور آذربایجان اختلاف ایجاد کنند.
وی افزود: اعتقاد ندارم مواضع ائمه جمعه متفاوت از مواضع جمهوری اسلامی ایران باشد و با توجه به این که دین اسلام؛ دین سیاست و حکومت است و برای موضوع حکومتی ازجمله قلمروی کشور و دفاع، احکام زیادی دارد.
این کارشناس آسیای مرکزی گفت: ائمه جمعه و نمایندگان، ولی فقیه در این باره بیانیه مشترک دادند و همچنین حوزه علمیه قم نیز بیانیه‌ای صادر کرده است.
آقای بیگدلی درباره نقش ترکیه در این مناقشه افزود: ترکیه پس از استقلال یک سیاست درون گرا داشت و بیشتر نگاه آن‌ها به سوی اروپا و ناتو بود، ولی در دوره اردوغان تجربه جدید توسعه مناسبات با همسایگان را در سیاست خارجی خود آغاز کردند.
وی ادامه داد: این سیاست ترکیه؛ آثار بسیار خوبی را در داخل ترکیه، منطقه، جهان اسلام و در سطح بین المللی داشته است.
کارشناس مسائل آسیای مرکزی گفت: متأسفانه انقلاب‌هایی که در کشور‌های عربی اتفاق افتاد و مداخله آمریکا از سال ۲۰۱۳ و کودتای ۲۰۱۶ میلادی موجب دوری ترکیه از این مسیر شد و سیاست حسن همجواری صدمه دید.
وی افزود: ما ظرفیت‌های سیاست همسایگی ترکیه را در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۱ در رابطه با کشور‌هایی مثل سوریه، عراق و حتی ارمنستان شاهد بودیم و روابط ترکیه با ایران همیشه روابط دوستانه بوده است.
این کارشناس آسیای مرکزی گفت: کاری را که گروه مینسک در ۳۰ سال گذشته نتوانست انجام دهد، سه کشور ایران، ترکیه و روسیه می‌توانند بر اساس ظرفیت‌های خود انجام دهند.
وی با اشاره به این که یک ساز و کار سه جانبه بین ایران، آذربایجان و ترکیه طراحی شده است افزود: در حال حاضر رسانه‌های غربی تلاش آذربایجان برای آزادسازی اراضی خود را بیشتر تحت تأثیر همکاری و حضور ترکیه در منطقه تحلیل می‌کنند و همچنین انتقال مزدوران به این منطقه را آذربایجان و ترکیه تکذیب کرده اند.