سنّت و برنامه الهی آن است که بدنبال هر سختی، آسانی است.
سوره انشراح از سوره‌های مکی قرآن است. این سوره دوازدهمین سوره فرود آمده از آسمان وحی می‌باشد. «انشراح» به معنای وسعت دادن است. در فضیلت تلاوت این سوره در حدیثی از پیغمبر اکرم (ص) میخوانیم که فرمود: «هر کس این سوره را بخواند، پاداش کسی را دارد که محمد (ص) را غمگین دیده و اندوه را از قلب او زدوده است.»
هدف و ساختار سوره سوره انشراح در سال نخست بعثت پیامبر (ص) نازل شده است. با ابلاغ دعوت توحیدی پیامبر، انبوهی از مخالفت‌ها و کارشکنی‌ها از سوی مشرکان مکه متوجه پیامبر شد. حجم این مخالفت‌ها به قدری بود که پیامبر را به فکر فرو برد که مبادا نتواند بار سنگین مسئولیت رسالت را تحمل کند و آن را به سرانجام برساند. خداوند در سوره انشراح در پاسخ به این دل‌نگرانی پیامبر می‌فرماید: تحمل سختی‌ها برای رسیدن به هدف بزرگی همچون تبلیغ دین خدا هرگز بی‌نتیجه نمی‌ماند، زیرا یکی از سنت‌های اجتماعی خدا این است که در درون هر سختی، گشایشی قرار داده است؛ به این معنا که وقتی انسان به خاطر هدف مقدسی خود را به زحمت و مشقت می‌اندازد، همین سختی‌ها باعث می‌شود که زمینه‌ها و امکانات جدیدی برای رشد و پیشرفت انسان به وجود آید که پیش از آن وجود نداشته است. از این رو نه تنها نباید از مشکلات هراسید، بلکه باید به استقبال آن‌ها رفت. سوره مبارکه انشراح از دو گفتار تشکیل شده است در گفتار نخست (آیات ۴-۱) به سه اثر و نتیجه ارزشمند که در پرتو تحمل مسئولیت رسالت برای پیامبر اکرم (ص) به بار آمده است اشاره می‌کند گفتار دوم (آیات ۸-۵) به بیان نتایج نظری رویارویی پیامبر با مشکلات رسالت اختصاص دارد. در این گفتار پس از اشاره به قانون «تأثیر تحمل سختی‌ها در ایجاد گشایش‌ها و پیروزی‌های بزرگ‌تر»، از پیامبر می‌خواهد که با توجه به این آثار درخشان، هیچ گاه از تلاش در راه خدا باز نایستد و هنگامی که کاری را به اتمام رساند، کار بزرگ‌تر و سخت‌تری را شروع کند تا از آثار آن نیز بهره‌مند شود.
متن سوره
معانی و تفسیر آیات و مفاهیم سوره انشراح «شرح صدر» به معنای گشایش سینه و بالا رفتن ظرفیّت انسان است تا بتواند ناملایمات را تحمّل کند و در مشکلات و سختی‌ها صبر و پایداری ورزد. هنگامی که خداوند حضرت موسی را به رسالت برگزید، اولین خواسته او سعه صدر بود که گفت: «رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی» پروردگارا! سعه صدر به من عطا کن. ولی پیامبر اسلام بدون درخواست مورد لطف قرار گرفت و سعه صدر را از خداوند دریافت کرد. «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ»
مراد از بار سنگین که بر دوش پیامبر سنگینی می‌کرد و خداوند با دادن شرح صدر، آن را ازدوش پیامبر برداشت، مسئولیّت رسالت و دعوت مردم به توحید و مبارزه با فساد و شرک و خرافات است.
از نظر روانی، هنگام برخورد با مشکلات نباید تمام ذهن متوجه آن شود، بلکه باید به سهولت‌های پس از آن که مورد وعده و سنت الهی است نیز توجه کرد.
عُسر‌ها سبب یُسر است. کلمه «مع» ممکن است به معنای سبب باشد، یعنی هر سختی در درون خود تجربه‌ها و سازندگی‌هایی دارد. «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً»
حذف حرف فاء در جمله دوم «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً» بیانگر آن است که این اصل عمومی است و مخصوص پیامبر نیست.
پیام آیات سوره انشراح
۱- سعه صدر، زمینه ساز انجام برنامه‌های سنگین رسالت است. «أَ لَمْ نَشْرَحْ ... وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ» ۲- از آینده مکتب نگران مباشید. «وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ» ۳- مبارزه با خرافات و آداب و رسوم جاهلی بسیار سنگین است. «وِزْرَکَ» ۴- کار پیامبر در حدّ کمرشکن بود. «أَنْقَضَ ظَهْرَکَ» ۵-نام نیک و آبرو لازمه توفیق در رهبری جامعه است. «رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ» ۶- سنّت و برنامه الهی آن است که بدنبال هر سختی، آسانی است. «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً» صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند بر اثر صبر نوبت ظفر آید ۷- انسان باید بعد از فارغ شدن از هر کار و مسئولیّتی، آماده پذیرش مسئولیّت دیگر و تلاش و کوشش دیگر باشد. «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ» ۸-تلاش‌ها باید جهت الهی داشته باشد. «إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ» ۹- تلاش و کوشش باید همراه با اخلاص باشد. فَانْصَبْ ... إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ ۱۰- برای توجه به خداوند باید نهایت تلاش را بکار برد. «فَانْصَبْ - إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ» ۱۱- پیمودن راه خدا باید عاشقانه و با رغبت باشد. «إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ» ۱۲- رغبت‌ها و تمایلات تنها سزاوار اوست نه دیگران. «إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ»