تلخ شدن طعم زیتون در ذائقه تولید

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان؛ شهریور امسال، باغداران زیتون در رودبار، تنها شهرستان گیلان که در آن زیتون کشت می شود، درحالی برداشت رقم ماری زیتون را آغاز کردند که با وجود سال آورِ این محصول، بر اساس پیش بینی ها، محصول کمتری برداشت خواهند کرد.

کارشناسان کشاورزی سرمای کم سابقه زمستان در رودبار و وزش باد گرم هنگام گلدهی زیتون را علت این کاهش تولید 15درصدی آنهم در سال آور زیتون می دانند.

اما برای باغداران رودبار که به گفته مسئولان ۸۸درصد اقتصاد کشاورزی اش وابسته به زیتون است، سخت تر از کاهش تولید در سال آور زیتون، رنج سپردن سکوی نخست تولید به استانهای دیگر و موانعی است که از اصلاح و توسعه باغ ها جلوگیری می کند و طعم تولید را به کام شان تلخ کرده است.

پای درد دل باغداران بنشینی می گویند؛ در بیشتر جاهای کشور، زیتون را به نام رودبار می شناسند و زمانی ما حرف اول را در تولید می زدیم اما حالا انگار تولید دنده عقب گرفته و توسعه باغها با سرعت کم، پیش می رود.

آنان اذعان دارند؛ زمین به اندازه کافی برای توسعه باغ ها هست اما نبود حمایتها و برخی قوانین جلوی کار را می گیرد.
البته رییس سازمان جهاد کشاورزی گیلان معتقد است؛ از دست دادن جایگاه اول تولید در مدت چند سال و به علت سرعت گرفتن توسعه سطح زیر کشت باغ های زیتون در استانهای دیگر روی داده و کسی در کار تولید کم نگذاشته است، فقط آنها از ما در کشت زیتون جلو زده اند؛ به طوری که حالا گیلان با داشتن 9هزار و 150هکتار باغ زیتون، به لحاظ سطح زیر کشت در جایگاه پنجم کشور است و در مقدار تولید هم سومیم.

مسعود الماسی البته اذعان دارد: 8هزار و 568هکتار از باغهای زیتون رودبار، بارور است و بقیه هنوز به مرحله باروری نرسیده اند.
وی اضافه می کند: بر اساس پیش بینی ها، باغداران امسال حدود 18هزار تُن زیتون به ارزش 144میلیارد تومان برداشت خواهند کرد این در حالی است که پارسال و در سال نیاور، 21هزار و 450تُن زیتون برداشت کرده بودند که حدود 15درصد کاهش را نشان می دهد.

زخمی که موانع تولید بر تن زیتون می گذارد
اما مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان برایم از دلایل تنزل جایگاه تولید زیتون در نخستین قطب این محصول در کشور می گوید.

آنطور که منوچهر پارسافر توضیح می دهد: مهمترین دلیل این امر افزایش سطح زیر کشت و وسعت باغهای زیتون در دیگر استان ها ازجمله زنجان، قزوین، فارس و جوان بودن باغها در این استان هاست.

وی البته هزینه بر بودن احداث باغهای جدید نسبت به استانهای دیگر به دلیل شیب دار بودن زمین های رودبار، قدیمی و سنتی بودن باغهای زیتون گیلان، مشکل آبیاری باغها و ممنوعیت صدور مجوز برداشت آب از سپیدرود و آفت مگس زیتون را هم در این باره مزید بر علت می داند.

باید دستی به سر و روی این باغ های پیر کشید!
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه25درصد از باغ های بارور رودبار معادل حدود 2هزار هکتار قدیمی اند، در تشریح تاثیر قدیمی بودن باغها در کاهش تولید می گوید: عملکرد تولید در باغهای قدیمی زیتون، کمتر از یک و نیم تن در هکتار است؛ این در حالی است که می توان از هر هکتار باغ جدید زیتون که ارقام جدید، مقاوم و پر محصول در آن کشت شده است، بیش از 2و نیم تن زیتون برداشت کرد.

منوچهر پارسافر بهترین روش نوسازی باغهای زیتون قدیمی را حذف درختان قدیمی، خرید و جایگزین کردن نهالهای جدید و پر محصول می داند و اضافه می کند: اگرچه 50درصد از هزینه های نهال به صورت یارانه به باغداران پرداخت می شود اما نوسازی باغ های قدیمی زیتون به علت شیب دار بودن زمینهای رودبار، برای باغداران هزینه بر است و از طرفی 3تا4سال تولید اقتصادی نخواهد داشت.

وی می گوید: در چنین شرایطی باغداران می توانند به تدریج و با پیوند رقم های بومی با ارقام اصلاح شده و هرس کامل درختان، کیفیت محصول خود را تا حد زیادی بالا ببرند.

مگسی که بلای جان زیتون شده
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان از این مهمان ناخوانده و موذی باغهای زیتون می گوید.
محمدابراهیم محمدی توضیح می دهد؛ آفت مگس زیتون افزون بر تغذیه بخش عمده ای از زیتون، با سوراخ هایی که در آن ایجاد می کند، زمینه ورود قارچ ها و باکتری ها به درون میوه زیتون را فراهم می کند و سبب له شدگی و پوسیدگی باقیمانده میوه و ریختن آن پای درخت می شود و از طرفی روغنی که از این زیتون های آلوده گرفته می شود، کیفیت چندان خوبی ندارد.

وی با بیان اینکه آفت مگس زیتون در سال82 با زیتون های قاچاق به باغهای استان های زیتون خیز از جمله گیلان راه یافت و حدود 80درصد محصول آن سال را از بین برد گفت: این آفت در همان سالهای اول، با اقدامات وزارت جهاد کشاورزی تا حدود زیادی کنترل شد اما هر بار که شرایط را مساعد ببیند، دوباره تراکم جمعیتش افزایش می یابد و به جان باغها می افتد.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه اگر هوا مساعد باشد، چرخه زندگی مگس زیتون، از نیمه های تابستان تا روزهای پایانی آبان، زمان باردهی تا برداشت زیتون، 3تا5 بار تکرار می شود افزود: همین پارسال جمعیت آفت مگس زیتون در گیلان، 2 برابر شده بود که با تامین بخشی از هزینه های مقابله با آن و آموزش روشهای کنترل و مقابله به باغداران، توانستیم تا حدودی جلوی خسارتهای بیشتر را بگیرم.

محمدابراهیم محمدی با بیان اینکه آفت مگس زیتون در هیچ جای دنیا، قابلیت ریشه کن شدن ندارد و فقط باید از افزایش جمعیت آن جلوگیری کرد گفت: انجام دادن عملیات "به باغی" شامل هرس، جوان سازی، تغذیه مناسب، مدیریت کف باغ و جمع آوری میوه های آلوده پس از برداشت، شخم زدن و زیر و رو کردن خاک، آبیاری زمستانی و جوان سازی و اصلاح باغها در کاهش جمعیت این آفت بسیار اثر گذارند که البته این کار همراهی بیشتر باغداران را می طلبد.

توسعه باغ ها مستلزم تامین منابع آبی است
بررسی ها حاکیست آبیاری سنتی باتوجه به زمان بر بودن، محدودیت منابع آبی و وقوع خشکسالی های اخیر، جوابگوی باغهای زیتون نیست و تامین آب باغها یکی از مشکلات باغداران زیتون است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان در این باره می گوید: آب 5هزار و 600هکتار از باغ های زیتون این شهرستان از طریق سامانه آبیاری قطره ای تامین می شود و حدود 2هزار هکتار از باغ ها، سنتی و با استفاده از آب چشمه ها و انهار آبیاری می شود.

منوچهر پارسافر افزود: اگرچه برخی ها می گویند؛ بالا بودن هزینه های سیستم آبیاری قطره ای باعث شده باغداران برای ایجاد باغهای جدید و توسعه باغها اقدام نکنند اما جهاد کشاورزی تلاش می کند با اعطای 85درصد از هزینه های ایجاد سامانه آبیاری قطره ای به باغداران کمک کند و گیر کار جای دیگری است.

وی با بیان اینکه زمین های بسیاری در رودبار قابلیت کشت زیتون دارد گفت: با وجود اینکه پر آب ترین و بزرگترین رودخانه گیلان - سپیدرود - از این شهرستان می گذرد اما باغداران برای ایجاد باغهای جدید زیتون و توسعه باغهای شان اجازه برداشت از این منبع آبی را ندارند و این همه زمین بدون استفاده باقی مانده است.

آبی که بر باغ های زیتون حرام شد!
برای پیگیری موضوع ممنوعیت صدور مجوز برداشت آب از رودخانه سپید رود برای آبیاری باغهای زیتون رودبار، سراغ مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان می روم.

وحید خرمی برایم توضیح می دهد که حدود 33سال قبل آوردِ آب از قزل اوزن و شاهرود که رودخانه های بالا دست سپیدرودند، حدود 4میلیارد مترمکعب بود که این مقدار امروز به دلیل کاهش بارشها از یک سو و تعدد سد سازی در مناطق بالا دست از سوی دیگر، به کمتر از نصف کاهش یافته و این امر، مسولان وزارت نیرو را بر آن داشت تا در سال94 در نشستی، برای حفظ، مدیریت و تخصیص منابع آب تشکیل دهند و نه تنها گیلان، بلکه استانهای کردستان، زنجان، البرز، قزوین، اردبیل و آذربایجان غربی و شرقی را برای برداشت از رودخانه های قزل اوزن، شاهرود و سپیدرود محدود و صدور مجوز برداشت آب را برای توسعه باغهای جدید لغو کنند که براین اساس این استانها هم موظف شدند با حق آبه قدیم به فعالیتهای باغی و زراعی خود ادامه دهند.

وی در پاسخ به این سوال که چرا استانهای دیگر از منابع آبی مشابه برای آبیاری باغهای زیتون استفاده می کنند گفت : استانهای دیگر قبل از ابلاغ این ممنوعیت، مجوز تخصیص آب را برای باغ های زیتون شان گرفته اند و این مشکل برای باغدارانی است که بعد از ابلاغ این ممنوعیت، متقاضی احداث باغ های جدیدند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان افزود: بر این اساس پارسال شرکت آب منطقه ای گیلان، برای حل این مشکل، بررسی درخواست های تا قبل از سال94 یعنی پیش از ابلاغ ممنوعیت برداشت آب از سپید رود را در دستور کار خود قرار داد.

وحید خرمی توضیح می دهد: پس از بررسی و نشست مشترک مسئولان کشاورزی و آب منطقه ای استانهای زنجان، قزوین و گیلان در وزارت نیرو، در خواست صدرو مجوز برداشت هایی که تا قبل از ابلاغ ممنوعیت، ارائه شده بود، پذیرفته شد.

وی گفت:بالاخره پیگیریها نتیجه داد و در نهایت 16درخواست تخصیص آب از سپیدرود برای آبیاری هزار و 36هکتار باغ زیتون پذیرفته و برای شان مجوز برداشت آب صادر شد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان افزود: البته این مشکل برای درخواست هایی که بعد از ابلاغ این ممنوعیت ارائه شده همچنان به قوت خود باقی است اما کارگروه "سازگاری با کم آبی "استان چندی پیش، طرح مطالعاتی "توزیع منسجم آب سپیدرود" را به وزارتخانه پیشنهاد و ارائه کرده است که در مرحله بررسی است.

وحید خرمی می گوید: چنانچه این طرح از سوی وزارت نیرو تایید شود، بخشی از نیاز آب کشاورزی استان، ازجمله محصول زیتون به طوری که در آب زراعی شالیزارها خللی وارد نشود، تامین خواهد شد و توسعه و احداث باغ های جدید زیتون، میسر خواهد شد.

تا آن روز، باغهای همیشه بهار زیتون، روز شماری می کنند تا با آبی که سپیدرود به آنها هدیه می کند از دل زمینهای رودبار سبز شوند و باغهای پیر هم با حمایتها، دگر باره جوان شود و زیتون رودبار سر جای اول تولید خود برگردد.
*نویسنده: مریم امدادی