باغ‌هایی که از نیاکان ما باقی مانده‌اند، سبکی بی‌نظیر از هنر و معماری ایرانی هستند.
به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، باغ شاهزاده ماهان یکی از باغ‌های تاریخی ایران در نزدیکی کرمان و سردخانه باغ شاهزاده، باغ خلوت و فواره‌های باغ شاهزاده از جاذبه‌های گردشگری این باغ است.
جذابیت‌های دیدنی باغ شاهزاده ماهان کرمان
موقعیت این باغ در منطقه‌ای کویری و در فاصله ۶ کیلومتری شهر ماهان در مسیر جاده بم_کرمان همچنین در دامنه کوه‌های برف گیر جوپار است و جالب است بدانید زیبایی که این باغ دارد باعث ثبت جهانی آن در یونسکو شده است.
باغ‌هایی که از نیاکان برای ما باقی مانده است سبکی بی نظیر از هنر و معماری ایرانی هستند که به گونه‌ای که می توان هنر دست ایرانیان را به عنوان سوغاتی از فرهنگ ایرانی به سایر نقاط جهان صادر کرد. در ایران باغ‌های معروف بسیاری وجود دارد که می توان گفت شیراز یکی از بزرگترین دارنده باغ‌های بکر و زیبایی است که همه هنر دست ایرانیان اند. به عنوان مثال باغ شازده ماهان یکی از این باغ‌های بی نظیر در شهر ماهان است.
باغ شازده ماهان بیشترین زیبایی خود را با بهره بردن از زیبایی مناطق اطراف خود به طور طبیعی به دست آورده است. این باغ در فصول مختلف سال با زیبایی‌های فریبنده‌ی خود هر ببینده‌ای را به خود جذب می‌کند.
گذری بر پیشینه باغ شاهزاده ماهان
این باغ دارای یک استخر، دیواری بلند و یک جوی که به عمارتی بزرگ منتهی می شود، است. پیدایش اینگونه باغ‌ها به دوره سلطنت کوروش کبیر و دوره هخامنشیان برمی گردد که به دستور کوروش، باغ شاهی را به شکلی منظم درآوردند و باغ‌های زیادی پیرامون کاخ بنا شد که پس از گذشت زمان این سبک از معماری در دوره ساسانی و دوره‌های بعد از اسلام به تکامل رسید و به شهری که امروزه مشاهده می‌کنید، به دست ما رسیده است. باغ شاهزاده ماهان با الهام از چنین سبکی بنا شده است تا یک بار دیگر غنای هنری ایرانی را به جهانیان نشان دهد.
همه چیز درباره باغ شاهزاده ماهان
در دو کیلومتری شهر ماهان و در حوالی شهر کرمان باغ زیبایی به نام شاهزاده ماهان واقع است که در دامنه کوه‌های تیگران بنا شده تا جدا از آب و هوای دلچسب از طبیعت زیبا نیز بهره‌مند شود. ناگفته نماند قدمت آن به اواخر دوره قاجار برمی گردد. جالب است بدانید در ابتدا حاکم وقت کرمان محمد حسن سردار ایروانی دستور به ساخت این باغ را صادر کرد و پس از سال‌ها بنای باغ به وسیله حاکم بعدی این شهر عبدالحمید میرزا ناصرالدوله ساخته شد و البته این کار نیمه کاره باقی ماند.
این عمارت به عنوان سیزدهمین اثر ایرانی به فهرست میراث جهانی یونسکو پیوست که زمان آن به سال ۱۳۹۰ برمی گردد و از اهمیت زیادی برخوردار است و نام آن لیست پرجاذبه‌ترین مکان‌های گردشگری ایران قرار دارد. زمان مرمت باغ شازده ماهان به سال ۱۳۵۷ بر می‌گردد، اما متاسفانه بر اثر زلزله در سال ۱۳۶۰ صدمه‌هایی به آن وارد شد که البته مجدد بازسازی شده و امروزه به خوبی و با حساسیت بیشتری از آن محافظت می‌شود.
نگاهی به معماری ویژه باغ شاهزاده ماهان
یکی از باغ تخت‌های ایرانی باغ شاهزاده ماهان نام دارد باغ تخت‌هایی که تاریخ پله و مسطح داشته و معماری منحصر به فردی را در خود جای داده اند. مساحت باغ شازده ماهان حدود ۵.۵ هکتار است که در دو مجموعه غربی و شرقی ساخته شده و به عنوان یکی از زیباترین باغ‌های ایرانی محسوب می‌شود. علاوه بر سبک معماری اصیل آن از ویژگی‌های بارز این عمارت می توان به وجود فواره‌های که تنها بر اساس قانون ارتفاع و فیزیک عمل می‌کنند اشاره کرد. این باغ به وسعت ۷.۵ هکتار، بطول ۴۰۷ و عرض ۱۲۲ متر است و از سوی حصاری بلند از فضای خارج جدا می‌شود.
سردر زیبایی که در بدو ورود باغ مشاهده می‌شود بسیار زیبا و چشم نواز است که شبیه به قاب عکس است که حوض‌ها، عمارت، فواره‌ها و درختان این باغ را به تصویر می‌کشد. عمارت اصلی یا همان کوشک در انتهای فوقانی باغ شامل عمارت شاه نشین، سردر و حمام بنا‌های باغ است.
از آنجایی که همه باغ‌ها در دوران قاجار به شکل بُستان‌ها، سکونتگاه‌ها، باغ قلعه‌ها و شکارگاه‌ها بنا می‌شد، باغ شاهزاده نیز با کاربری تفرجگاهی و سکونتگاهی ساخته شد. وجود دو محوطه بسیار بزرگ و محصور با نرده‌های چوبی در مقابل دو بنای بسیار با اهمیت باغ یعنی بالاخانه و سر در خانه برای تأیید سکونت گاه بودن باغ کافی است.
شیوه ساخت و معماری این مجموعه به گونه‌ای است که بتواند امکان استفاده از مناظر بدیع خارجی و داخلی را به ساکنین خود بدهد مثلاً با قرارگیری در طبقه بالای سردر از یک طرف می‌توان جلوه‌های بعدی باغ رابطه تماشا نشست و از طرف دیگر منظره کوه را نظاره کرد و لذت برد.
از زیبایی‌های شگفت انگیز باغ که عبور کنیم به عمارت‌ها و کوشک‌های شرق و غرب باغ می‌رسیم که به طور دو طبقه بنا شده اند و در ساختشان از عناصر معماری بی بدیل ایرانی به کار برده شده است.
راز جای خالی کاشی‌ها
ماجرای جالبی که در نظر بازدید کنندگان بسیار جلب توجه می‌کند خالی بودن جای سه قطعه کاشی بر روی طاق کاشی کاری است. شما نیز چنانچه این جا‌های خالی را مشاهده کنید ناخودآگاه ذهنتان درگیر می شود که به چه دلیل این اتفاق افتاده است، اما باید بدانید که داستان خیلی جالبی در پس آن نهفته است.
شنیده‌ها حاکی از آن است که صاحبان بنا‌های باغ ظلم و ستم بسیاری را در حق مردم انجام می‌دادند، زمانی که معمار در حال تکمیل سردر طاق بوده خبر مرگ نوه دختری ناصرالدین شاه شاهزاده عبدالحمید میرزا ناصرالدوله را می شنود و از فرط خوشحالی تغار گچی که در دستش بود را محکم به دیوار کوبیده کار خود را رها می‌کند و پا به فرار می‌گذارد. جای خالی این کاشی‌ها تداعی گر یک خاطره تاریخی است که بر سردر باغ شاهزاده خودنمایی می‌کنند و برای بسیاری از بازدیدکنندگان و گردشگران عجیب و در عین حال جالب است.
جاذبه‌های باغ شاهزاده ماهان
سردرخانه باغ شاهزاده
پیش از اینکه به ورودی بنا برسید در پایین باغ سردرخانه دو طبقه مشهور باغ شاهزاده قرار دارد که به عنوان یک واسطه میان سرسبزی و خشکی کویر بخش ورودی باغ را احاطه کرده است این مکان شما را آماده تماشای فضای حیرت انگیز باغ می‌کند. سردر باغ مانند یک قاب عکس تصویری از این اثر را در مقابل دیدگان شما حاضر می‌کند و چنانچه زیر طاق آن بایستید چشم انداز فوق العاده زیبایی را از فواره ها، حوض‌ها و بنای اصلی مشاهده خواهید کرد و به نوعی زیباترین تصویر در ذهن شما خواهد شد.
تصویری دلربا از فواره‌ها و آبشار‌ها با بک گراندی از قله پر برف جوپار و بلندی‌های آن. دیدن سطوح شیب دار و قرار گیری هماهنگ درختان، باغچه ها، سکو‌های مرکزی در نگاه شما بسیار جذاب خواهد بود و در نهایت بنای سفیدرنگی به نام بالاخانه خودنمایی می‌کند.
ارتفاع دروازه ورودی بنای سر در خانه ۳ متر است که بعد از گذر از این سردر و پشت سر گذاشتن فضای واسطه‌ای به داخل هدایت شده و پله‌های منتهی به اتاق‌های جانبی را مشاهده خواهید کرد.
این بنا هم به علت داشتن اتاق‌هایی در طبقه بالای خود و همچنین از آنجایی که نقش ورودی را دارد به عنوان سکونتگاه و محلی برای به تماشا نشستن است. ناگفته نماند به غیر از این ورودی راه‌های دیگری نیز برای وارد شدن به باغ وجود دارد که به عنوان ورودی‌های فرعی در دو ضلع طولی مجموعه به شمار می‌روند.
بالاخانه باغ شاهزاده
همان طور که گفتیم در بالاترین بخش مجموعه بنایی به نام بالاخانه یا عمارت شاه نشین که سکونتگاه فصلی و دائمی مالک محسوب می‌شد. چنانچه بخواهید به این بنا برسید باید روی سطح حیاط که با مخلوطی از قلوه سنگ و جملات سیمان فرش قدم بزنید.
اولین سطح تخت دربین باغ وجود دارد و دارای یک سکو در وسط آن درست در جلوی ورودی بالا خانه قرار گرفته است با استفاده از یک پلکان داخلی راهی برای رسیدن به طبقه دوم بالاخانه است.
این بنا در بالاترین نقطه مجموعه و در انتهای گذرگاه اصلی باغ واقع است و به نوعی می‌توان گفت تنها بنایی است که جدا از دیوار اصلی باغ ساخته شده است. شما با ایستادن در ایوان بالاخانه می‌توانید نظاره گر تصاویر بی بدیلی شوید که هیچ وقت شاید در عمرتان چنین صحنه‌هایی را مشاهده نکرده اید و تا ابد در ذهنتان هک خواهد شد.
در روبروی عمارت یک حوض بزرگی با وجود پنج فواره جاگذاری شده است که آب آن به شکل شرشره آبشارگونه به راه خود ادامه دادند و به پاشویه‌های سنگی ریخته می‌شوند. جالب است بدانید در این بنا یک رستوران دایر شده است که از سوی بخش خصوصی اداره و گردانده می‌شود.
باغ خلوت
باغ شاهزاده یک تفاوت بسیار بزرگ با باغ‌های دیگر ایران دارد که آن تفاوت مربوط به وجود قسمتی از باغ در پشت بالاخانه است که به ساکنان این فرصت را ایجاد می‌کند تا فضایی خصوصی‌تر جدا از فضای اصلی را تجربه کنند. در این باغ خلوت گذرگاه‌های زیبایی با درختان سایه دار و باغچه‌های میوه و پیاده رو‌های موازی روح و جسم بازدیدکننده را صیقل می‌دهد. آب پس از اینکه به آبراه‌های باغ خلوت رسید، از دو سمت به آبراه‌های باغ اصلی سرازیر می‌شود.
برج مراقبت و خانه زعیم باشی
محل سکونت دائمی محافظ اصلی باغ معروف به زعیم باشی است که بخشی از آن روبه فضای پشت بالا خانه است. به علت عمق زیاد این بنا نسبت به سایر اتاق‌های اطراف باغ بیشترین بیرون زدگی را از دیوار مجموعه دارد. می‌توان گفت این بنا در قسمت بالایی حمام قرار دارد و از سوی استوانه برج مراقبت اذان جدا شده است.
فواره‌های باغ شاهزاده
هوشمندانه‌ترین کار در مورد فواره‌های باغ انجام شده است، چراکه با به کارگیری شیب و بدون استفاده از هیچ نیروی دیگری فقط بر اساس اختلاف ارتفاع فعال شده اند و در آن از خمره‌هایی به کار برده شده است که در نتیجه اتصال به هم همچون لوله‌های ساختمان نقش خود را به خوبی ایفا می‌کنند. در داخل این خمره‌ها آب جاری در باغ به جریان می‌افتد تا اینکه به یکی از خمره‌هایی که نقش زانو را در سیستم‌های لوله کشی امروزی دارد، می‌رسد و از آنجا به خارج فوران می‌کند.
کمتر باغی همچون باغ شاهزاده وجود دارد که دارای تعداد بسیار زیادی فواره باشد. نکته جالبی که باید بدانید این است که هیچ فواره مشابه به این فواره‌ها در باغ‌های ایران وجود ندارد و امکان دارد برای ساخت آن‌ها از باغ‌ها و چشمه‌های اروپایی ایده گرفته شده است.
نگاهی به سیستم آبرسانی باغ
ضروری‌ترین نیاز شکل گیری این باغ سیستم آبرسانی آن بوده است و به خاطر همین است که قصد داریم نگاهی به سیستم آبرسانی این باغ داشته باشیم تا متوجه شوید که منبع تأمین آب این مکان تاریخی و دیدنی چگونه و از کجا تأمین می شود و این طور سرسبزی مجموعه محفوظ باقی مانده است.
منبع تأمین گردش آب در باغ شاهزاده ماهان
منبع تأمین آب مورد نیاز باغ از قنات تیگران که خودش از ارتفاعات جوپار سرچشمه می‌گیرد است. این آب از مرتفع‌ترین بخش باغ وارد سیستم توزیع و نظام آبیاری شده جریان شگفت انگیزی را به راه انداخته است. در مورد نحوه جریان پیدا کردن آب و چگونگی خارج شدن آن از باغ می‌توان گفت شیب موجود در باغ باعث شده آب در میان باغ از سمت بالا به سمت پایین در قالب یک جوی جریان پیدا کند.
بدین ترتیب از مقابل عمارت بالاخانه تا سر در ورودی جریان آب به صورت یک جوی ادامه داشته و در دو سمت آن حوض بسیار عظیم یا استخر قابل مشاهده است. پس از اینکه این آب از پایین‌ترین بخش باغ خارج می‌شود وارد نهر‌های موسوم به چهارباغ شده و به راه خود تا روستای تیگران ادامه می‌دهد و به خوبی کشتزار‌ها و باغ‌ها را سیراب می‌کند.
نشانی باغ شاهزاده ماهان
۲۵ کیلومتری کرمان و ۶ کیلومتری شهر ماهان (جاده کرمان - بم)
دسترسی به باغ شاهزاده ماهان
پس از این که ۲۵ کیلومتر جاده کرمان - بم کردید در ۶ کیلومتری ماهان به باغ زیبا و چشم نوازی به نام شازده خواهید رسید. داخل این باغ رستوران زیبایی در عمارت شاه نشین، پذیرای میهمانان است. گاهی اوقات در فضای باغ هم پذیرایی صورت می گیرد. علاوه بر پذیرایی از گردشگران، امکانات مناسبی جهت اقامت شبانه نیز برای مسافران فراهم شده است.
با سفر کردن به ماهان جدا از بازدید این باغ می توانید از مقبره عارف و شاعر ایرانی، شاه نعمت الله ولی که در آن نزدیکی است، بازدید کرده و لذت ببرید. در اطراف این باغ زیبا امکان اسب سواری برای علاقه‌مندان به سوارکاری فراهم شده که خود لذت سفر را دوچندان می کند. در این عمارت اتاقک‌هایی مختص فروش انواع گلیم، فرش و سوغاتی وجود دارد که در نوع خود جذاب و منحصر به فرد است.