نکات کاربردی سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از کرونا

به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، مؤسسه ملی تحقیقات سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران در مقاله‌ای علمی با عنوان «انتقال ویروس کووید -۱۹: نکات کاربردی در اقدامات احتیاطی پیشگیری از عفونت»، نسخه به‌روزرسانی‌شده مقاله علمی ۲۹ مارس ۲۰۲۰ سازمان بهداشت جهانی را به همراه شواهد علمی جدید در مورد انتقال کووید -۱۹، ویروس عامل بیماری COVID-۱۹ منتشر کرد.

این خلاصه علمی، مروری بر نحوه انتقال کووید- ۱۹ آن‌چه در مورد انتقال ویروس از سوی افراد آلوده و کاربرد‌های آن در عفونت و اقدامات احتیاطی کنترل در داخل و خارج از مراکز پزشکی شناخته شده است، ارائه می‌دهد.

راه‌های انتقال؛ انتقال از طریق تماس و قطرک‌ها

انتقال کووید- ۱۹ می‌تواند از طریق تماس مستقیم، غیرمستقیم یا نزدیک با افراد آلوده از طریق ترشحات آلوده مانند بزاق و ترشحات تنفسی یا قطرک‌های تنفسی آن‌ها هنگامی که فرد آلوده سرفه، عطسه، صحبت کند یا آواز بخواند، اتفاق بیافتد.

قطرک‌های تنفسی قطری ۱۰-۵ میکرومتری دارند. به قطرک‌ها با قطر کمتر از ۵ میکرومتر نیز هسته‌های قطرکی یا آئروسل گفته می‌شوند. انتقال قطرک‌های تنفسی می‌تواند در هنگام تماس نزدیک شخص (تا فاصله ۱ متر) با یک فرد آلوده که دارای علائم تنفسی است (مثل سرفه یا عطسه) یا در حال صحبت کردن یا آواز خواندن است، رخ دهد.

در این شرایط، قطرک‌های تنفسی حاوی ویروس می‌تواند به دهان، بینی یا چشم‌های فرد مستعد برسد و به عفونت منجر شود. انتقال غیرمستقیم از طریق تماس یک میزبان مستعد با یک شی یا سطح آلوده fomite نیز امکان‌پذیر است.

راه‌های انتقال؛ انتقال هوابرد (انتقال از طریق هوا)

انتقال از طریق هوا (انتقال هوابرد) به گسترش و انتشار عامل ایجاد عفونت از طریق هسته‌های قطرکی (آئروسل) گفته می‌شود که در صورت معلق بودن در هوا در مسافت‌های طولانی و مدت زمان زیادی به صورت عفونی باقی می‌مانند. هوابرد بودن کووید ۱۹ می‌تواند در طی فعالیت‌ها و درمان‌های پزشکی که ممکن است منجر به تولید آئروسل شود، رخ دهد.

WHO همراه با متخصصین علمی، به طور فعال بحث و ارزیابی کرده اند که آیا کووید- ۱۹ ممکن است در صورت عدم وجود روش‌های تولید آئروسل، به ویژه در محیط‌های داخلی با تهویه ضعیف منتشر شود؟ فیزیک هوای بازدمی و فیزیک جریانات فرضیه‌هایی را در مورد مکانیسم‌های ممکن انتقال کووید- ۱۹ از طریق آئروسل‌ها ایجاد کرده است.

بررسی جزئیات پژوهش‌های صورت گرفته حاکی از آن است که انتقال بیماری از طریق قطرک‌ها و سطوح آلوده می‌تواند بصورت فرد به فرد صورت گیرد.

علاوه بر این، محیط‌های تماسی نزدیک (محیط صمیمی) در مراکز عمومی ممکن است انتقال بیماری را از تعداد کم بیمار به بسیاری از افراد دیگر تسهیل کند (انتشار بسیار بالا) به ویژه هنگامی که در عدم رعایت فاصله اجتماعی دست‌ها شسته نشود و یا از ماسک استفاده نشود.

راه‌های انتقال؛ انتقال از طریق فومیت (سطوح) آلوده

ترشحات یا قطرک‌های تنفسی که توسط افراد آلوده دفع و منتشر می‌شود، می‌توانند سطوح و اشیا را آلوده کرده و باعث ایجاد فومیت (سطوح) آلوده شوند. ویروس کووید -۱۹ زنده و/ یا RNA ردیابی شده توسط RT-PCR بسته به شرایط محیطی (از جمله دما و رطوبت) و نوع سطح به ویژه با غلظت‌های بالا در محیط‌های درمانی بیماران COVID-۱۹ در بازه‌های زمانی مختلف از ساعت‌ها تا روز‌ها یافت می‌شود؛ بنابراین ویروس ممکن است به صورت غیر مستقیم از طریق لمس سطوح در محیط‌های گذرا یا لمس اشیاء آلوده به ویروس از طریق یک شخص آلوده (مثلاً گوشی معاینه پزشک یا دماسنج) و به دنبال آن لمس دهان، بینی یا چشمها، انتقال یابد.

با وجود شواهد و مدارک پی در پی در مورد آلودگی سطوح به کووید- ۱۹ و بقای ویروس در برخی از سطوح، هیچگونه گزارش خاصی وجود ندارد که مستقیماً انتقال از طریق سطوح آلوده را مطرح کرده باشد. افرادی که با سطوح بالقوه عفونی در تماس هستند اغلب با فرد بیمار نیز در تماس نزدیک هستند؛ بنابر این تشخیص بین انتقال عامل بیماری از طریق قطرک‌های تنفسی و یا سطوح آلوده دشوار است.

با این حال، سطوح آلوده بعنوان یکی از راه‌های انتقال کووید- ۱۹ می‌تواند بیانگر آلودگی محیط پیرامون ناشی از تماس با افراد باشد و البته این واقعیت را بیان کند که ویروس کرونا و سایر ویروس‌های تنفسی می‌توانند از این طریق انتقال یابند.

سایر روش‌های انتقال

RNA ویروس کووید- ۱۹ همچنین در سایر نمونه‌های بیولوژیکی از جمله ادرار و مدفوع برخی از بیماران مشاهده شده است. برخی از مطالعات از شناسایی RNA ویروس کووید- ۱۹ در پلاسما یا سرم خبر داده اند، و همچنین ویروس می‌تواند در سلول‌های خونی تکثیر شود. با این حال، نقش انتقال ویروس از طریق خون هنوز مشخص نیست.

در حال حاضر، هیچ مدرکی برای انتقال داخل رحمی کووید -۱۹ از زنان باردار آلوده به جنین آن‌ها وجود ندارد، اگرچه داده‌ها محدود هستند. WHO اخیراً چکیده علمی در مورد شیردهی و COVID-۱۹ منتشر کرده است. انتقال کووید- ۱۹ از مادر به جنین تاکنون مشاهده نشده است.

چه زمانی افراد آلوده به کووید -۱۹ دیگران را آلوده می‌کنند؟

دانستن اینکه چه زمانی یک فرد آلوده می‌تواند کووید -۱۹ را گسترش دهد، به اندازه چگونگی راه‌های انتقال و گسترش ویروس مهم است. WHO اخیراً گزارش علمی کوتاهی منتشر و به این موضوع پرداخته است که چه زمانی ممکن است شخص آلوده به ویروس بر اساس شدت بیماری خود، آن را گسترش دهد.

شواهد نشان می‌دهد که RNA ویروس کووید- ۱۹ اندازه گیری شده توسط RT-PCR را می‌توان در افراد مبتلا با بیشترین بار ویروس، ۱-۳ روز قبل از شروع علائم آن‌ها تشخیص داد، همچنین ویروس در محدوده روز شروع علائم نیز شناسایی شده و پس از آن با گذشت زمان کاهش تدریجی داشته است.

به نظر می‌رسد نتایج آزمایش RT-PCR به طور کلی برای افراد بدون علامت ۱-۲ هفته و برای بیماران مبتلا به بیماری خفیف تا متوسط، تا ۳ هفته یا بیشتر مثبت است. در بیماران با درجه ابتلا شدید به ۱۹-COVID این زمان می‌تواند بسیار طولانی‌تر باشد.

ویروس زنده در نمونه بیمار بدون علامت و در بیماران مبتلا به بیماری خفیف تا متوسط به مدت ۸-۹ روز پس از شروع علائم و در مدت زمان طولانی‌تر در بیماران به شدت بیمار، تشخیص داده شده است. افراد آلوده به کووید -۱۹ بدون علائم بیماری نیز می‌توانند دیگران را آلوده کنند.

میزان گسترش و شیوع بیماری بدون علامت در جامعه ناشناخته است. نسبت افراد بیمار بدون علائم بالینی احتمالاً تحت تاثیر سن متفاوت است. به طوریکه به دلیل افزایش شیوع بیماری‌های زمینه‌ای در گروه‌های سنی بالاتر، خطر ابتلا به بیماری در این گروه سنی با درجه شدیدتری وجود دارد و در عین حال مطالعات نشان می‌دهند که کودکان نسبت به بزرگسالان از نظر بالینی علائم کمتری را نشان می‌دهند.

اقدامات پیشگیری از انتقال بیماری

درک چگونگی، زمان و موقعیت‌هایی که افراد آلوده شده، ویروس را انتقال می‌دهند برای ایجاد و اجرای روش‌های کنترل و شکستن زنجیره انتقال مهم است. شواهد و تجربیات موجود نشان می‌دهد که محدود کردن تماس نزدیک بین افراد آلوده و سایر افراد، پایه اصلی شکستن زنجیره انتقال ویروس عامل ایجاد COVID-۱۹ است.

جلوگیری از انتقال را به بهترین وجه با شناسایی هرچه سریعتر موارد مشکوک، آزمایش و جدا کردن افراد عفونی می‌توان انجام داد. علاوه بر این، شناسایی افراد در تماس نزدیک با بیمار، بسیار حیاتی است تا بتوان با قرنطینه کردن آن‌ها و همچنین شکستن زنجیره انتقال از روند روبه جلو شیوع بیماری جلوگیری کرد؛ بنابراین دوران قرنطینه باید از آخرین تماس با فردی که به ویروس مبتلا شده به مدت ۱۴ روز بطول بیانجامد. اگر این امکان وجود نداشته باشد که در یک مکان جداگانه قرنطینه انجام شود، نیاز است فرد به مدت ۱۴ روز خود را در محل زندگی خویش قرنطینه کند.

برای پیشگیری از انتقال، WHO مجموعه‌ای کامل از اقدامات را توصیه می‌کند از جمله:

ـ شناسایی بیماران مشکوک در اسرع وقت، آزمایش و جداسازی کلیه موارد (افراد آلوده) در محل‌هایی با امکانات مناسب.

ـ شناسایی و قرنطینه کردن تمام افراد در تماس نزدیک با افراد بیمار. آزمایش کردن افراد با علائم پیشرونده بیماری. جداسازی آن‌ها درصورت آلوده بودن.

ـ استفاده از ماسک‌های پارچه‌ای در موقعیت‌های خاص و به ویژه در مکان‌های عمومی که ازدحام وجود دارد و سایر اقدامات پیشگیری مانند حفظ فاصله اجتماعی امکان پذیر نیست.

ـ به‌کارگیری اقدامات احتیاطی مربوط به تماس و قطرک‌ها توسط کارکنان بهداشتی که از بیماران ۱۹-COVID مشکوک و تأیید شده مراقبت می‌کنند.

ـ استفاده مداوم از ماسک پزشکی توسط کارکنان بهداشتی و درمانی شاغل در کلیه مناطق کلینیکی و در طی کلیه فعالیت‌های روزمره در کل شیفت کاری.

ـ در هر زمانی، بهداشت مکرر دست، حفظ فاصله اجتماعی از دیگران در صورت امکان و حفظ قوانین تنفسی رعایت شود.

ـ دوری از مکان‌های شلوغ، مکان‌ها با ارتباط نزدیک و صمیمی و فضای محصور با تهویه ضعیف.

ـ برای محافظت از دیگران ماسک پارچه‌ای را در فضای بسته و پر ازدحام بپوشید و از تهویه مناسب محیطی در کلیه محیط‌های بسته و تمیز کردن مناسب و ضد عفونی محیط اطمینان حاصل کنید.

منبع: مهر