زیارتگاه چهار انبیاء در قزوین، میزبان زائرانی از سه دین الهی است.
به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، آستان متبرک چهار انبیاء و امامزاده صالح (ع) شهر قزوین از اماکن زیارتی مشهور این شهر است که در کنار ارزش مذهبی از قدمت و اصالت تاریخی کهن نیز برخوردار است. گرچه قدمت بیشتر آثار و ابنیه تاریخی شهر قزوین مربوط به قرون پس از اسلام است و بخش اندکی از آن‌ها در اعصار پیش از ظهور اسلام ساخته شده‌اند. با این حال، قدمت و اصالت تاریخی همان اندک آثار تاریخی قبل اسلام به حدی است که می‌توان از این آثار به عنوان نمونه‌های درجه یک تاریخ و فرهنگ رایج در سرزمین ایران پیش از ظهور اسلام یاد کرد.
به این ترتیب یکی از کهن‌ترین زیارتگاه‌ها مقدس در نزد پیروان ادیان آسمانی یهود، مسیحیت و اسلام در ایران در شهر قزوین قرار دارد. بقعه " چهار انبیاء" یا "پیغمبریه" شهر قزوین که مدفن چهار تن از پیامبران بنی اسرائیل می‌باشد یکی از معدود آثار تاریخی و مذهبی پیش از ظهور اسلام و حتی پیش از ظهور مسیحیت است که زیارت آن نزد سه آیین الهی، ابراهیمی دارای ارزش دینی بسیار زیادی است.
زیارتگاه چهار انبیاء که در کنار آستان مقدس امامزاده حسین (ع) معروف‌ترین و البته محبوب‌ترین اماکن زیارتی شهر قزوین محسوب می‌شوند، همه ساله به ویژه در فصل بهار و تعطیلات نوروز میزبان خیل کثیری از زائران به‌خصوص هموطنان عزیز از دیگر نقاط کشور و نیز پیروان دیگر ادیان است.
برای اهالی قزوین نیز زیارتگاه چهار انبیاء گذشته از اصالت تاریخی و جنبه فرهنگی، ارزش معنوی خاصی دارد به ویژه در مناسبت‌های مذهبی، چون محرم و ایام فاطمیه مراسم عزا با شکوه خاصی در این مکان برگزار می‌شود که خود جلوه دیگری از گردشگری قزوین که گردشگری مذهبی باشد را به نمایش می‌گذارد.
«سلام»، «سلوم»، «سهولی» و «اقلیا» چهار اسم با ریشه عبری- سامی متعلق است به چهار پیامبری که در چهار انبیاء قزوین مدفون هستند. طبق روایت‌های تاریخی این چهار پیامبر الهی که سال‌ها مورد آزار و اذیت قوم بنی اسرائیل قرار گرفته بودند، تصمیم به مهاجرت به نواحی داخلی فلات ایران و ایالت "ماد" می‌گیرند. هدف از این مهاجرت که دست کم ۲۱۰۰ سال از آن می‌گذرد، رهایی از آزار و اذیت‌های قوم بنی اسرائیل، تبلیغ شریعت موسی (ع) و مهم‌تر از همه دادن بشارت میلاد مسیح به موحدان ایالت ماد بوده است. بعد‌ها این چهار پیامبر در همین شهر از دنیا می‌روند اما این‌که آیا علت مرگ این افراد طبیعی بوده یا این‌که کشته شده‌اند؟ تاکنون در هیچ منبعی ذکر نشده است.
تشخیص مرحوم کاشف‌الغطا از کتیبه عبری مقبره
در همین‌باره سید محمد مهدی حسینی از وقف نامه‌ای که مربوط به عصر صفویه است یاد می‌کند که در آن این زیارتگاه با عنوان یک مکان شریف ذکر شده است. کارشناس دفتر فنی سازمان میراث فرهنگی، در رابطه با پیشینه تاریخی این بنا می‌گوید: پیش‌تر از این، محلی که امروزه با عنوان چهارانبیاء شناخته می‌شود با عنوان "حوزه النبی" در قزوین معروف بوده و اعتقاد بر این بوده که مزاراتی در این نقطه وجود دارد که مربوط به بزرگان دین یهودیان است.
او ادامه می‌دهد: در قرون بعدی کتیبه‌ای در این قبور یافت می‌شود که مردم عادی از خواندن آن ناتوان بودند به همین دلیل کتیبه نزد مرحوم کاشف‌الغطا می‌برند. ایشان تشخیص می‌دهند که این کتیبه حاوی متنی است به زبان عبری که به رسم‌الخط عربی نگاشته شده است و محتوای آن نیز مربوط می‌شود به هویت صاحبان قبور که جملگی آن‌ها را از پیامبران یهود می‌داند. وی همچنین از تذکره چهار انبیاء اثر محمد تقی قزوینی یاد می‌کند که گویا تنها منبع مستقل پژوهشگران در شناخت این چهار پیامبر الهی است.
مدفن نواده امام حسن مجتبی (ع)
گفته شده که در کنار حوض‌النبی مقبره‌ای دیگر نیز وجود داشته که منسوب به مسلمانان است و از صاحب این مقبره به عنوان یک علوی یاد شده است. مرحوم شیخ الاسلام قزوینی از این فرد علوی به عنوان صالح بن حسن از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) یاد کرده است که گویا از همان تاریخی که پیغمبریه هنوز به حوض النبی معروف بوده مقبره این امامزاده در میان مردم به عنوان مزار علوی معروف بوده است. امروزه قبر این امامزاده نیز در جوار مقبره اصلی چهار انبیاء قرار دارد و البته قبر تعدادی از رجال نیز در فاصله نزدیک قبور متبرکه قرار دارد، اما مردم غالبا این زیارتگاه را با نام چهار پیامبر یاد شده می‌شناسند.
زیارتگاه چهار انبیاء مجموعه‌ای از سبک‌های معماری اسلامی
زیارتگاه چهارانبیاء به لحاظ سبک‌های معماری نیز اثری در خور ستایش است. چنانکه جای جای این بنا ردی از سبک‌های متعدد معماری اسلامی را در خود دارد اما در این بین معماری صفوی بیش از سایر سبک‌ها جلوه گری می‌کند. مسجد، مقبره و مدرسه‌ای که در کنار زیارتگاه چهار انبیاء قرار دارد با هم مجموعه پیغمبریه را تشکیل می‌دهند که در این بین مسجد و مدرسه متعلق به دوره صفویه است و بنای فعلی بقعه نیز در اواسط دوره قاجاریه ساخته و مرمت شده است.
برگزاری مراسم آخر ماه در زیارتگاه چهار انبیاء
زیارتگاه چهارانبیاء قزوین در پایان هر ماه قمری میزبان زائرانی است که برای تبرّک، ماه جدید قمری را با زیارت این بقعه آغاز می‌کنند. این مراسم که بیشتر از سوی خانم‌ها اجرا می‌شود در استانها و شهر‌های همجوار قزوین به ویژه تهران و کرج نیز شناخته شده است، به‌گونه‌ای که تعداد زیادی از زائران آخر ماه بقعه چهار انبیاء خانم‌هایی از شهر‌های مختلف استان البرز و تهران هستند.
سنت زیارت آخر ماه در پیغمبریه تا روز‌های نخست ماه بعدی همچنان ادامه دارد. این سنت کهن در اصل همان رسم "امامزاده گُرُشماق" است که به ترکی به معنای دید و بازدید با امامزاده است.
"امامزاده گُرُشماق" بر جای مانده از سنت زنان اشرافی دربار صفویه بوده که در مجاورت بنا در کاخ شاه صفوی مستقر بودند، چنانکه در عصر صفوی، دری مخصوص ورود و خروج زنان دربار به این مقبره تعبیه شده بود که امروزه دیگر اثری از آن وجود ندارد.
گردشگری مذهبی
حرم چهار انبیاء قزوین می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای علاقمندان گردشگری مذهبی در مناسبت‌های مختلف مذهبی باشد. گردشگران می‌توانند در این زیارتگاه ضمن رهایی از رنج سفر و آسودن از خستگی‌های زندگی شهری و بهره بردن از ایام تعطیلات نوروز، یاد مصائب اهل بیت عصمت و طهارت را نیز گرامی بدارند، ضمن این‌که مراسم عزای حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها هر ساله در حسینیه زیارتگاه چهار انبیاء با شکوه و خلوص خاصی برگزار می‌شود.
هموطنان با توجه به این‌که از کدام ورودی‌ها وارد شهر قزوین می‌شوند، می‌توانند با پیمودن مسیر مستقیم از دروازه رشت یا میدان مینودر به سمت ضلع جنوبی سبزه‌میدان به این زیارتگاه مقدس و البته سایر مجموعه زیارتگاه‌های مذهبی قزوین، مانند امامزاده حسین و امامزاده اسماعیل، دسترسی پیدا کنند.
منبع: بیتوته