گزارش مکتوب؛
زُهره عروس هِندیجان، دیگر آن شُکوه دیرینه را نَدارد
جاری شدن آب در رودخانه زُهره حیات دوباره‌ای به هندیجان خواهد بخشید.
به گزارش
خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان؛ این بار میخواهم از شهرستانی در جنوب شرق خوزستان برایتان بگویم، از بندر هندیجان. آیا تاکنون به ذهنتان رسیده که چرا نام این بندر را هندیجان گذاشته اند؟ هندیجان یعنی سرزمین آب، سرزمینی که تمام هستی اش مَدیون رود بُزرگی است که از وَسط شهر می‌گذرد؛ و این رود آنچنان رونق و زیبایی به این بندر بَخشیده که وصف ناپذیر است.
اما در طی سال‌های اخیر به واسطه تَعدی و دست اندازی مردم به طبیعت، در فصولی از سال رنگ حیات از این رود زیبا رخت بسته، و صدای فریاد شادی ماهیگیر تبدیل به نجوایی سوزناک شده، و هیاهو و غلغله گردشگران در سکوتی عمیق فرو رفته است. کشاورزان نیز در کنار زمین هایشان چشم انتظار جوی‌های پُر آب اند، اما دَریغ از قطره‌ای آب.
حیات گونه‌های آبزی در خطر است
متاسفانه به دلیل خشکی روخانه زهره در منطقه هندیجان و عدم تامین آب لازم از مناطق بالادست کیفیت آب این رودخانه پایین آمده و حیات بسیاری از گونه‌های آبزی در خطر انقراض و نابودی است.
در صحبتی که با مسئول محیط زیست هندیجان در این خصوص داشتم او می‌گوید: رودخانه زهره از مهم‌ترین منابع تامین کننده آب آشامیدنی و همچنین مصارف کشاورزی است.
با توجه به خشکسالی‌های پی در پی، این رودخانه رو به خشکی رفته و عواملی، چون برداشت بی رویه در بالادست و عدم تامین حق آبه رودخانه مزید برعلت شده و حیات آبزیان را با خطر مواجه کرده.
طبق قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور سازمان محیط زیست موظف است مقدار آب مورد نیاز زیست محیطی تالاب‌ها و رودخانه‌ها را معین کند و همچنین وزارت نیرو وظیفه دارد حق آبه مورد نیاز بخش محیط زیست را فراهم نماید.
بیشتر بخوانید: هشدار کمبود آب در حوضه‌های آبریز مارون و زُهره
مصطفی حق زاده رئیس اداره محیط زیست هندیجان می‌گوید: بعد از آب آشامیدنی اولویت بعدی تامین حق آبه زیست محیطی است و از آنجا که یکی از راه حل‌های تامین حق آبه رودخانه زُهره رهاسازی آب از سَد کوثر در استان کُهگیلویه و بویراَحمد می‌باشد سازمان آب و برق خوزستان و مدیریت آب جنوب شرق طبق قانون حفاظت وظیفه دارد با پیگیری‌های مکرر نسبت به رهاسازی آب از این سد اقدام نمایند.
به گفته حق زاده: وی گفتگویی با مدیریت سد و شبکه آب آسَک و همچنین مسئول آب جنوب شرق داشته، که قرار شده طی چند روز آینده نسبت به رهاسازی آب از سد کوثر اقدام شود.
همچنین اداره محیط زیست شهرستان هندیجان در این مدت بی کار نمانده و در حال تهیه گزارشی برای پیگیری تامین حق آبه زیست محیطی رودخانه زهره است تا به اداره کل حفاظت محیط زیست ارائه دهد.
با کاهش کمیت آب شرب کیفیت آن نیز کاهش یا فته است
به کنار رودخانه می‌روم، گویی ترک‌های کف رودخانه ترک‌هایی بر دلم انداخته، با خودم فکر می‌کنم اگر این رود در سال‌های آینده بخواهد برای همیشه خشک شود، چه بخش عظیمی از سرمایه زیست محیطی را از دست خواهیم داد.
هندیجان زیبا که روزگاری نِگین خوزستان و محل تَجمع گردشگران بوده، مردمان خودش نیز به واسطه بی آبی به شهر‌های دیگر مهاجرت خواهند کرد.
بخشدار بخش چم خلف هندیجان می‌گوید: در روز‌های اخیر خروجی آب سَد آسَک را اندازه گرفتیم، این مقدار ۱.۵ تا ۲ مترمکعب بوده که بسیار ناچیز است. در حوزه بالادست دربخش زیدون شهرستان بهبهان علی رغم محدودیتی که برای کشت برنج به علت آب بری بالا اعلام کردند، متاسفانه کشاورزان سطح زیادی از زمین‌های کشاورزی شان را به کشت این محصول اختصاص دادند. همین امر باعث شده که میزان آب کمتری به سمت شهرستان هندیجان سرریز شود.
سید ذبیح الله فرخنده زاده می‌افزاید: با توجه به اینکه منبع تامین آب آشامیدنی شهرستان هندیجان و روستا‌های بخش چم خلف و روستا‌های بخش مرکزی به مقدار زیادی از طریق همین رودخانه تامین می‌شود؛ مردم منطقه با کمبود کمیت و کیفیت آب مواجه شده اند.
بخشدار بخش چم خلف هندیجان به صحبتی که با اهالی روستا‌ها در چند روز اخیر داشته اشاره می‌کند و می‌گوید: مردم از شوری و بی کیفیتی آب گله‌مند بودند. اگر مقدار دِبی آب کم باشد ناخالصی و EC آب بالا می‌رود، یعنی زمانی که کِمیت دُچار مُشکل شَود کیفیت هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
به گفته او: مقدار EC روز‌های اخیر ۵ هزارو ۵۰۰ بوده که با مقدار استاندارد فاصله قابل توجهی دارد. آبزیان هم مسلماً با پایین بودن مقدار دبی آب و افزایش ناخالصی، حیاتِ شان تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
کشاورزان هندیجانی از کمبود آب گله مندند
پای صحبت ابوعدنان یکی از کشاورزان هندیجانی می‌نشینم، او با بغضی که بر گلویش نشسته به زمین ترک خورده اش اشاره می‌کند و می‌گوید: محصولات زراعی اش در حال خُشک شدن و نابودی است و دیگر کشاورزی برایش سودی ندارد.
او می‌گوید: چند سالیست آب رودخانه زُهره در تابستان به زمین‌های بالادست داده می‌شود درحالی که زمین‌های پایین دست با وجود بی آبی دیگر امکان کِشت برای شان وجود ندارد و مقدار محصول زمین هایشان هر ساله کمتر می‌شود.
موضوع حق آبه را از مدیر جهاد کشورزی هندیجان جویا می‌شوم. به گفته او: استعداد‌های شهرستان هندیجان در بخش کشاورزی و شیلات فوق العاده بالاست و بالطبع ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه نیز بالا می‌باشد، اما در بعضی از بخش‌ها مشکلاتی نیز وجود دارد. به طور مثال مسئولین در شهر‌های بالادست از رودخانه زهره سهمیه‌ای برای شهرستان هندیجان در نظر گرفتند، اما در مسیر رودخانه زمین‌های کشاورزی زیادی قرار دارد، که با برداشت بی رویه و مدیریت نشده از این مقدار آب، سهم بسیار کمی به شهرستان هندیجان می‌رسد.
جمشید اسلامیان گفت: در حال حاضر تنها منبع تامین آب برای کشت تابستانه سد کوثر می‌باشد. زمین‌های مسطح اینجا با قابلیت کشت بالا و رودخانه دائمی زهره استعداد‌هایی هستند که تبدیل به ارزش افزوده فوق العاده‌ای برای منطقه می‌شود، و نمی‌توان از کشت تابستانه صرف نظر کرد.
بیشتر بخوانید : منع کشت برنج در حوضه‌های مارون - جراحی و زهره
آنطور که مدیر جهاد کشاورزی هندیجان می‌گفت: این شهرستان چندین سال است که درگیر این مشکل می‌باشد، اما در سه سال اخیر با پیگیری‌های مضاعف و هم افزایی‌هایی که در مبادی مرتبط با جهاد کشاورزی بوده سعی شده بحث کشت تابستانه را هم داشته باشند. اما متاسفانه با برداشت‌های مدیریت نشده اَنهار در بالادست، دستخوش بی مهری و بی مدیریتی شده است.
به گفته اسلامیان: متاسفانه مدیریت الگوی کشت هم به مردم واگذار شده و مردم در تعیین نوع محصولی که باید کشت کنند آتش به اختیار عمل می‌کنند. شالیکاران با کشت برنج در بالادست حق آبه‌ای که متعلق به زمین‌های پایین دست می‌باشد را به خود اختصاص داده اند.
مدیر جهاد کشورزی هندیجان افزود: علی رغم اینکه بحث آب و مدیریت برداشت در حیطه وظایف جهاد کشاورزی نبوده، اما با رایزنی‌ها و ارتباطات اداری که با مبادی شهرستانی و استانی داریم سازمان آب و برق را وادار به احداث سردهنه کردیم.
این سردهنه‌ها مقداری از میزان برداشت رودخانه را کنترل می‌کنند، اما متاسفانه پیگیری صد در صدی برای مهار و استفاده از این سردهنه‌ها صورت نگرفت، در حالی که با مدیریت به کار گرفتن این سردهنه‌ها می‌توان تا حدودی شهرستان هندیجان را از این وضع نجات داد.
آب آشامیدنی مردم منطقه نیز تحت تاثیر خشکی آب رودخانه استپیرزنی توجه ام را جلب می‌کند، درحالی که چادرش را به پشت گردنش گره زده و زیر لب زمزمه می‌کند، چوبدستی اش را به سمت دام هایش گرفته و آن‌ها را به سمت صحرا می‌برد. به سمتش می‌روم. خودم را معرفی می‌کنم. زمانی که متوجه می‌شود خبرنگارم داغ دلش تازه می‌شود.
تُند تُند از مشکلاتش برایم می‌گوید: مادر آب برای خوردن نداریم، چه برسد که به دام هایمان بدهیم. دام هایم در حال تلف شدن هستند. آن مقدار آبی هم که ساعاتی از روز وصل می‌شود شور است و اگر همین طور پیش برود زندگی ام نابود می‌شود. با خشکسالی‌های چند سال اخیر فرزندم نیز برای امرار معاش مجبور شده از هندیجان مهاجرت کند.
اشک‌هایی که بر گونه هایش جاری شده را با گوشه چادرش پاک می‌کند. با بارقه‌ای از امید می‌پرسد: مادرجان کی آب رودخانه سرریز می‌شود؟ در حالی که سرم را به زیر انداخته ام می‌گویم انشالله به زودی ...
از مدیر امور آب منطقه جنوب شرق خوزستان علت عدم تامین آب شرب منطقه را جویا می‌شوم.
سعید شیرالی می‌گوید: قسمتی از تامین آب شرب هندیجان از طریق رودخانه زهره می‌باشد. این رودخانه از دو شاخه تشکیل شده که یک شاخه از استان فارس و دیگری از خیرآباد در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌آید. بر روی شاخه خیرآباد سد کوثر احداث شده است.
ماهیت این سد برای تامین آب شرب با ذخیره اسمی ۵۵۰ میلیون متر مکعب می‌باشد که سهمیه استان خوزستان سالیانه حدود ۵۰ میلیون مترمکعب است. این ۵۰ میلیون مترمکعب را نیز در فصل تابستان تقاضا می‌دهیم.
در اواخر سال ۹۷ با سیلاب و همچنین در سال ۹۸ با بارش‌های خوبی که داشتیم وضعیت مخزن سد بهتر شد، اما امسال دوباره با مشکل خشکی رودخانه مواجه شدیم که در تیرماه سال جاری ۲۰ میلیون مترمکعب تقاضا دادیم که رهاسازی انجام شد. این رهاسازی از سد کوثر انجام شده تا با طی کردن مسیری کمتر از ۲۰۰ کیلومتر به سد آسک برسد.
برداشت‌های غیر اصولی آب، بلای جان زُهره هِندیجان
به گفته مدیر امور آب منطقه جنوب شرق خوزستان: در مسیر رهاسازی آب از سد کوثر تا هندیجان، موانع و برداشت‌هایی وجود دارد که تنها به خوزستان اختصاص ندارد. یعنی زمین‌های کشاورزی موجود در مسیر رودخانه، هم در استان کهگیلویه و بویراحمد و هم در استان خوزستان از این آب رهاسازی شده برداشت غیر اصولی می‌کنند.
علی الخصوص در بخش زیدون شهرستان بهبهان ۵ نهر وجود دارد که از اَنهار سُنتی می‌باشند و برداشت عُمده از طَریق این اَنهار صورت می‌گیرد.
سعید شیرالی می‌گوید: با وجود مشکلات پیش آمده قرار است از مسئولین استان کهگیلویه و بویراحمد تقاضای رهاسازی ۱۵ میلیون مترمکعب دیگر نیز بشود. با این کار EC نیز کاهش خواهد یافت.
بیشتر بخوانید: تامین آب شرب هندیجان با رهاسازی آب از سد کوثر
رهاسازی آب از سد کوثر به صورت مقطعی و در کوتاه مدت جوابگو استمدیر امور آب منطقه جنوب شرق خوزستان اظهار می‌کند: برای حل مشکل آب آشامیدنی در میان مدت، در بخش داربهاره (روستایی از توابع بخش زیدون شهرستان بهبهان) قرار شد ۴ حلقه چاه احداث شود. ۲ سال پیش موقعیت این چاه‌ها نیز مشخص شد. اما برای اتصال خط لوله، شبکه برق و ... تامین اعتبار لازم از طریق استانداری هنوز انجام نشده است.
آنطور که شیرالی می‌گفت: با احداث این چاه‌ها بخشی از مشکل آب شرب منطقه حل خواهد شد. همچنین در بلند مدت با انتقال آب رهاسازی شده از سد کوثر از طریق لوله و به صورت مکانیزه می‌توان این مشکل را حل کرد.
وی می‌گوید: در حوزه کشاورزی نیز ما انتظارات بیشتری از اداره جهاد کشاورزی داریم، زیرا آن‌ها اشراف بیشتری در این حوزه دارند و باید کشاورز را توجیه کنند که کشت برنج در محدوده رودخانه زهره ممنوع می‌باشد.
بیشتر بخوانید: لنج‌های رودخانه زُهره
دوباره زُهره عَروس هِندیجان خواهد شدبا مدیریت صحیح مسئولان و همچنین با داشتن رویکردی بلند مدت برای رفع مشکل رودخانه زُهره می‌توان دوباره صلابت و جوش و خُروش گذشته را به این رودخانه برگرداند و به اِحیای گونه‌های آبزی موجود در آن امیدوار بود. همچنین نیاز مردم منطقه را به آب آشامیدنی و آب مصرفی کشاورزیشان تامین نمود و به علاوه باعث جذب دوباره گردشگر شد.
این امر نه تنها باعث بهبود وضع اقتصادی مردم منطقه خواهد شد، بلکه به رونق اقتصاد کشور نیز کمک خواهد کرد.
خبرنگار: فاطمه کمانگر