نیشِ نوش

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اصفهان، حدود ۱۱۰کیلومتری که از هیاهوی شهر اصفهان فاصله می‌گیریم به اِشَن، از بزرگترین روستا‌های منطقه‌ی مهردشت در آخرین نقطه مرزی شهرستان نجف آبادِ استان اصفهان می‌رسیم؛ روستایی با ۱۴۰۰زنبوردار که شهدشیرین عسل موجب شده بیکاری در این روستای چهار هزاری نفری به صفر برسد.

زنبور‌های عسل در صبحگاه تابستانیِ اِشَن، در جستجوی شهد هستند، از کندو‌ها بیرون می‌آیند و از گرد گل‌های مزارع اطراف می‌نوشیدند، هزاران کارگر و زنبور نر با یک ملکه، عسل شیرینی تولید می‌کنندکه گوارای وجود است و دوای درد‌های بی شمار و البته حیات بخش طبیعت.

اما زنبورداران در این روز‌ها که چیزی به نیمه سال نمانده، روزگار خوبی را نمی‌گذرانند. جمعیت زنبور‌ها رو به کاهش است و تعدادی هم بیمار؛ پرورش‌دهندگان زنبور عسل گرچه می‌دانند امسال خبری از برداشتِ آنچنانی عسل نیست، اما بیشتر نگرانند زنبورهایشان را از دست بدهند، «تولید عسل در کشور به کمتر از یک سومِ سال‌های قبل و در برخی مناطق به صفر رسیده» از همین گفته گودرز میرزایی، نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور، می‌توان فهمید امسال تولید عسل طبیعی چقدر دشوار و کم بازده شده است.

چهارم در تولید، بیستم در بازدهی
اگر مروری بر تولید عسل در جهان و ایران داشته باشیم می‌توان زنبورداری را شغلی سودآور وحتی آرمانی برای اقتصاد هر کشوردانست، بر اساس آخرین سرشماری در مهر ماه پارسال، ایران با حدود ۹۸هزار زنبورستان و نزدیک به ۱۰میلیون و ۶۰۰هزار کلنی، در تولید عسل پس از ترکیه، چین و آرژانتین رتبه چهارم جهان را به خود اختصاص داده و میزان تولید پارسال هم به حدود ۱۱۲هزار تن رسیده است، اما بنا به گفته آقای میرزایی نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور، ایران در میزان بازدهی، تولید و کاربرد فرآورده‌های آن از جمله عسل، موم، بره موم، گرده گل و ژل رویال در زمینه‌های مختلف دارویی، آرایشی-بهداشتی و غذایی در جایگاه بیستم تا بیست و دوم جهان قرار دارد.

 

پیشگامی اصفهان در زنجیره تولید عسل
سالانه حدود ۸۵۰۰۰هزار تُن عسل در کشور تولید می‌شود که حدود ۹درصد آن متعلق به استان اصفهان است.

به گفته کارشناس مسئول زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در این استان پارسال بیش از ۷هزار و ۳۵۰تُن عسل تولید شدکه بخشی از آن به تهران و آذربایجان شرقی ارسال و ۱۰درصد دیگر آن هم به بازار‌های خارجی صادر شد.

محمدمهدی طبائیان اضافه می‌کند: زنبورداران فعال این استان مجبورند در فصول مختلف به ده استان کشور کوچ کنند و با گرم شدن هوا و مناسب شدن شرایط به استان باز گردند.

آقای میرزایی رییس اتحادیه زنبورداران اصفهان، اطلاعات آماری ما را در مورد جایگاه این استان در تولید عسل و فرآورده‌های آن تکمیل می‌کند: استان اصفهان ۲۵۰۰زنبوردار با یک میلیون کلونی دارد و از نظر زنجیره تولید شامل کندو سازی، بسته‌بندی و فروش، فرآورده‌ها، کارگاه‌های آج موم و ساخت لوازم در جایگاه نخست کشور و از نظر تولید عسل طبیعی دوم و تعداد کلونی هم در جایگاه سوم قرار دارد.
این آمار قابل توجه و امیدوارکننده البته فقط یک طرف ماجراست، اما آن سوی داستانِ صنعتِ تولید عسل را از زنبورداران استان پیگیری می‌کنیم.

کام تلخ تولیدکنندگان طلای طبیعی
زنبورداری گرچه به ظاهر شغلی نان در آور و پُرسود است، اما حتی بدون مشکلاتی که این روز‌ها زنبورداران با آن مواجه اند حرفه‌ای با رنگ و بوی دوری از خانواده است با هزاران دردِ سر زندگی در کوه و دشت و بیابان‌های دورافتاده.

بر اساس نظر کارشناس جهادکشاورزی استان، نجف آباد قطب تولید عسل در اصفهان است؛ پس"روستای اِشَن "را که از بزرگترین روستا‌های منطقه‌ی مهردشت درآخرین نقطه مرزی این شهرستان است به عنوان نخستین مقصد برای گفتگو با زنبورداران انتخاب می‌کنیم؛ روستایی که بیکاری در آن با تولید عسل به صفر رسیده است.

سیف اله فاتحی از مدیران موفق تعاونی زنبورداران در اِشَن است که وضعیت زنبورداری در منطقه را برای ما توضیح می‌دهد: این منطقه ۱۴۰۰زنبوردار با ۴۰۰هزار کندو دارد که سهم هر زنبوردار ۲۵۰-۳۰۰ کندوست و ۹۵درصدشان کوچرو هستند.

 

با زنبورداری در این منطقه برای ۵هزار نفر که ۲۵۰۰نفرشان کارگر و از شهرستان‌ها و استان‌های هم جوارند شغل ایجاد شده است که به گفته این زنبوردار با سابقه تقریبا همه ساکنان اِشَن با زنبورداری ارتزاق می‌کنند. مردان با تولید کندو و زنان با تصفیه‌ی عسل، انبارداری، حفظ و نگهداری از عسل، قاب تراشی و تهیه‌ی آذوقه و مهمتر هشت ماه مردِ خانه بودن در روز‌هایی که ما در کوچ هستیم. "

به ماجرای کوچ زنبورداران که می‌رسیم از آقای فاتحی می‌خواهم تقویمی از کوچ هر ساله زنبورداران اشن را برای ما بازگو کند- تقویمی که تقریبا بیشتر زنبورداران استان هم براساس آن زنبور‌های خود را جابجا می‌کنند- او می‌گوید:در اواخر آذر و ابتدای دی به جنوبی‌ترین شهر‌های چهار استان فارس، بوشهر، هرمزگان و خوزستان کوچ می‌کنیم و سپس اواخر اردیبهشت به مناطق سردسیر در استان‌های چهار محال و بختیاری، لرستان، کرمانشاه، اصفهان، همدان و مرکزی می‌رویم.
به گفته این زنبوردار، داستان کوچ شان دوباره اواسط شهریور به مناطق مختلف اصفهان از جمله اشن ادامه می‌یابد و البته عده‌ای هم برای شهد گیاه کُنار بجای اصفهان مناطق سخت گذر بوشهر و فارس را انتخاب می‌کنند.

مدیر تعاونی زنبورداران روستای اشن و زنبورداران دیگر در این کوچ‌های طولانی مدت انواع عسل مرکبات، گشنیز، گون کتیرایی، گز

استان اصفهان ۲۵۰۰زنبوردار با یک میلیون کلونی دارد و از نظر زنجیره تولید شامل کندو سازی، بسته‌بندی و فروش، فرآورده‌ها، کارگاه‌های آج موم و ساخت لوازم در جایگاه نخست کشور و از نظر تولید عسل طبیعی دوم و تعداد کلونی هم در جایگاه سوم قرار دارد

انگبین و نهایت کُنار برداشت می‌کنند.
فاتحی، وضع تولید عسلِ امسال را ناامید کننده می‌داند و می‌گوید: "سال۹۷ از هر کندو هشت ۸تا۱۲ کیلوگرم عسل برداشت می‌شدو امسال به دو تا چهار کیلوگرم رسیده، اما این تمام ماجرا نیست و علاوه بر کاهش تولید با افت شدید جمعیت زنبور مواجهیم و زنبور‌ها چهارماهی است تخم ریزی نداشته اند. "

عباس رستمی زاده دیگر زنبوردار اشنی است که اکنون کندوهایش را به الیگودرز لرستان منتقل کرده با او تلفنی صحبت می‌کنم می‌گوید: پارسال یک تن عسل برداشت کرده ، ولی امسال برداشت جزیی بوده است.

 

او که با ۲۵سال سابقه، ۸۰۰کلونی زنبور دارد مهمترین مشکلات زنبورداران را خشکسالی ها، کمبود دارو‌های تاثیرگذار و فراوانی دارو‌های قاچاق دربازار، افزایش کرایه‌های حمل و نقل و قیمت شکر می‌داند.

این زنبوردار می‌افزاید: زنبوردار در دشت و کوه و طبیعت با مار، عقرب و رتیل دست و پنجه نرم می‌کند و پیر می‌شود.

از رستمی زاده درباره کلاس‌های آموزشی اداره کل دامپزشکی هم می‌پرسم می‌گوید: "آموزش به تنهایی کافی نیست چرا که زنبوردار می‌خواهد بداند برای مقابله با بیمار‌های زنبور بهترین دارو با بیشترین تاثیر و قیمت مناسب چیست؟ چیزی که در این کلاس‌ها کمتر به آن پرداخته می‌شود."

مقصد بعدی ما برای گفتگو با زنبورداران، شهرستان خوانسار است که یکی دیگر از قطب‌های تولید عسل با کیفیت اصفهان به شمار می‌رود، این شهر دو ساعت و نیم با اصفهان و ۳۰دقیقه‌ای با اشن فاصله دارد.
مدیر عامل شرکت تعاونی پرورش زنبورعسل خوانسار می‌گوید: به تازگی برداشت عسل به عنوان یکی از مهم‌ترین سوغات‌های شهرستان از ۸۰هزار کندو آغاز شده است.

 

به گفته محمدصادق شانه‌ای برداشت سالانه عسل از زنبورستان‌های خوانسار بیش از ۸۰۰تُن بوده که امسال به علت کمبود بارش‌ها و کاهش شکوفه و گل و همچنین بیماری زنبورها، برداشت به ازای هر کندو به بیش از نصف کاهش یافته است.

 

به سراغ زنبورداری که در حال درآوردن موم است می‌روم، باقرکامرانی از گرانی دارو برای درمان بیماری زنبور‌ها گلایه دارد و می‌گوید:"بیماری کنه زیاد و قیمت دارو چند برابر شده مثلا داروی هایوکلین که برای مقابله با کنه واروا در زنبور عسل است پارسال۴۷۰۰، ولی امسال ۱۸هزار تومان شده، اما با وجود پرداخت این هزینه، کنه‌ها مقاوم شده اند و ریشه کن نمی‌شوند. "
این زنبوردار خوانساری با ۳۰سال سابقه، افزایش قیمت چوب کندو را هم مطرح می‌کند و می‌گوید: پارسال ۹۵هزار تومان برای خرید هر کندو می‌دادم، اما امسال قیمت آن ۱۸۰هزار تومان شده است.

احسان کامرانی دیگر زنبوردار هم ابتدا به افزایش هزینه‌های حمل و نقل و جابجایی زنبور اشاره می‌کند که پارسال یک میلیون و امسال چهار ونیم میلیون تومان شده است و در ادامه با انتقاد از افزایش قیمت و کمبود شکر یارانه دار می‌گوید: پارسال ۶کیلوگرم شکر و امسال دو کیلوگرم دریافت کرده ام.

در ادامه بررسی وضع تولید کنندگان عسل در استان تلفنی از حال و روز زنبور داران کاشانی که یکی از مرغوب‌ترین عسل‌های کشور را روانه بازار می‌کنند جویا می‌شوم، مهدی اکبری مدیرعامل شرکت تعاونی زنبورداران کاشان می‌گوید:"امسال برداشت اصلا خوب نبوده و متوسط برداشت از هر کلونی به‌دلیل خشکسالی سه کیلوگرم بوده است. "

او با انتقاد از ارائه نکردن خدمات دارویی در مکانی مشخص به زنبورداران می‌افزاید: دارو‌های مورد نیاز که متخصصان آن را تایید کنند، بسیار کم پیدا می‌شود و ارائه خدمات بیمه‌ای به زنبوردار نیز بسیار کم است.

آقای اکبری ارائه نشدن به‌موقع نهاده‌های مصرفی به صاحبان این حرفه و نبود کارشناس برای مشاوره را ازدیگر مشکلات زنبورداران بیان می‌کند.

منطقه کوهپایه در شرق اصفهان آخرین مقصد ما برای پرس و جوست چرا که در این روز‌های گرمِ تابستان، مهمان زنبوردارانی در نزدیکی مزارع شده است، مجتبی صادقی یکی از این زنبورداران می‌گوید: "تمام دنیا کشاورز و باغدار به زنبوردار حق گرده افشانی می‌پردازد، اما در ایران، چون برخی از کشاورزان از اهمیت گرده افشانی زنبورعسل ناآگاهند تصور می‌کنند زنبورعسل به محصولات آسیب می‌زند و برای گذاشتن کندو‌ها در نزدیکی مزارع باید به کشاورز حق اجاره بدهیم درحالیکه کشاورز باید در این زمینه توجیه شود. "

 

"علی آقا" دیگر زنبور دار اصفهانی به مساله شکر اشاره می‌کند و می‌افزاید: مردم فکر می‌کنند شکر برای زنبور بد است درحالیکه شربت شکر اگر به ملکه داده نشود جمعیت زنبور کم می‌شود و همچنین در زمستان از ضعف و سرما می‌میرند.
این زنبوردار باسابقه از سالِ سخت زنبورداران هم می‌گوید:امسال زنبوردار شرایط سختی دارد چرا که گرما و باد شهد گل‌ها را خشک کرد و زنبور‌ها نتوانستند از آن استفاده کنند.

آقای محمودی زنبوردار جوان اصفهانی هم در تکمیل صحبت‌های "علی آقا" می‌گوید:"با این شرایط زنبوردار امسال عاقبت بخیر نمی‌شود و اگر کمبود شکر تا نیمه مهر حل نشود همه کلونی‌هایِ ما از بین می‌رود. "

مرهمِ مسوولان به زخم زنبورداران استان
درد ودل‌های زنبورداران را با معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان مطرح می‌کنم، یکی از مهمترین مشکلات زنبورداران، شکر بود که حسین ایراندوست در این زمینه می‌گوید: امسال شکر از ردیف کالای یارانه‌ای خارج و در نتیجه زنبوردار از شکر محروم شد و از طرفی توزیع آن بر عهده وزارت صمت گذاشته شده که برای حل این مشکل مقرر شد این مساله در ستاد تنظیم بازار کشور با مصوبه‌ای برطرف شود.

این مسئول جهادکشاورزی در ارتباط با مساله استاندارد سازی عسل هم به پیگیری استانداری اصفهان، معاونت غذا و دارو، دامپزشکی، جهادکشاورزی و اداره کل استاندارد اشاره می‌کند و می‌افزاید: در این زمینه سه نوع عسل کاملا طبیعی از شهد گل، عسل طبیعی -که در کنار شهد، شربت شکر هم برای تقویت زنبور داده می‌شود- و عسل مصنوعی تدوین شده که باید نوع عسل بر روی برچسب‌های آن مشخص شود.

ایراندوست مساله گرده افشانی و استقبال نکردن باغداران و کشاوزان از زنبورداران را هم اینگونه توضیح داد که، چون در ایران مزارع خرد مالکی است در عمل زنبوردار دچار مشکل شده و ترویج و آگاهی بخشی هم در این زمینه کمی مشکل است.

در ادامه نگرانی‌های زنبورداران از بیمار‌های زنبورعسل را با رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور، آبزیان، زنبور عسل و کرم ابریشم اداره کل دامپزشکی استان اصفهان در میان می‌گذارم.

دکتر مصطفی کردآبادی، شیوع بیماری "کنه واروآ" را همه گیر و جهانی می‌داند و توضیح می‌دهد: این کنه با زندگی روی جلد زنبور، به سرعت رشد، تکثیر و پخش می‌شود و در حداقل زمان کل زنبورستان را آلوده می‌کند، ولی برای مقابله با این بیماری دارو‌های شیمیایی و گیاهی در بازار هست.

به گفته وی این داروها، چون باید برای حشره استاندارد سازی شود در مقایسه با دارو‌های مقابله با کنه دام و طیور گرانتر است.
دکتر مصطفی کردآبادی بهترین دارو‌های ارگانیک برای مبارزه علیه کنه واروا در سطح جهان را اسید فورمیک و اگزالیک می‌داند، اما

زنبوردار باید از یک طرف برای مقابله با رشد بیماری کندو‌های بزرگتر تهیه و از طرف دیگر دارو‌های مجاز را از مراکز مورد تأیید دامپزشکی خرید کند.

متاسفانه زنبورداران از دارو‌های دامی یا دارو‌های قاچاق که منجر به تلفات در زنبور می‌شود استفاده می‌کنند.

وی، مدیریت کندو‌ها را برای کاهش این بیماری موثر می‌داند و تاکیدمی کند: زنبوردار باید از یک طرف برای مقابله با رشد بیماری کندو‌های بزرگتر تهیه و از طرف دیگر دارو‌های مجاز را از مراکز مورد تأیید دامپزشکی خرید کند.

به گفته کردآبادی در سال ۹۸و۹۹ اعتباری برای ترویج به اداره کل دامپزشکی استان اختصاص نیافته، اما با این وجود پارسال در ۱۰شهرستان استان کارگاه‌های آموزشی برگزار شد و ۵۰۰زنبور دار آموزش‌های لازم را در این زمینه فراگرفتند.

ادامه حیات صنعت زنبوداری با حمایت دولت
صنعت زنبور داری کشور در صورت نبود حمایت دولت ورشکسته خواهد شد، این پیش بینی نگران کننده‌ی نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور از آینده این صنعتِ سودمند است.

گودرز میرزایی که در سفر به کوهپایه و شرق اصفهان ما راهمراهی کرده امسال را از سال‌های نادر می‌داندکه بارندگی‌های نابجا، گرمای بیش از حد و وزش باد‌های شدید باعث از بین رفتن شهد گل‌ها شده و زنبور‌ها حالا برای برای زنده ماندن به شکر نیاز دارند.

او با اشاره به اینکه باید به هر کلونی در سال بین ۱۲تا۱۵ کیلوگرم شکر داده شود تاکید می‌کند: اگر شکر امسال به موقع به دست زنبوردار نرسد ۷۰تا۸۰ درصد زنبور‌های خود را ازدست می‌دهند.

نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور با اشاره به توزیع ۱۶هزار تُن عسل یارانه‌ای و ۱۴هزار تُن عسل دیگر توسط تعاونی‌ها بین زنبورداران کشور در سال گذشته می‌گوید: امسال سهمیه‌ای به برخی از استان‌ها از جمله اصفهان اختصاص نیافته است.

افزایش هزینه‌های شغل زنبور داری در سال جاری مساله نگران کننده دیگری است که آقای میرزایی به آن اشاره می‌کند: موم، کندو، حمل و نقل و دارو چند برابر شده، اما درآمد به دلیل تولیدکم، کاهش یافته والبته قیمت عسل هم در مقایسه با پارسال تغییر چندانی نداشته و صادرات عسل هم صفر شده است.

تولیدِ عسلِ بدون زنبور
اگر بهترین عسل طبیعی که تولید شده از شهد یک نوع گل است، در بازار کیلویی ۷۰تا۱۰۰ هزار تومان به فروش برسد، عسلی به ارزش کیلویی تنها ۱۱هزار تومان هم یافت می‌شود. عسلی که نه محصول زنبور که تولید برخی کارگاه هاست و انگیزه زنبورداران را برای تولید هم از بین برده، زیرا در بازار شاهد دبه‌های بزرگ عسل تقلبی ارزان هستند.

نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور با اشاره به گرایش مشتری به این نوع عسل ارزان می‌گوید: پارسال ۸۰درصد عسل تولیدی ایران فروخته نشد و اکنون در انبار‌ها نگهداری می‌شود.

میرزایی می‌افزاید: پنج سالی است پیگیر موضوع عسل‌های تقلبی هستیم و حتی در کمیسیون مجلس هم مطرح شده، اما استاندارد عسل در حال حاضر تشویقی است.

البته به گفته وی پارسال مجلس بودجه‌ای به سازمان استاندارد برای آماده کردن زیرساخت‌های لازم برای اجباری شدن برند عسل و آزمایش عسل اختصاص داد، اما در این یک سال هنوز استاندارد نهایی عسل تدوین نشده است.

خام فروشی، عسل معضل دیگر صنعت زنبور داری است و از دیدگاه نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور، فرآورده‌های عسل شامل زهر، گرده، ژل رویان و بسته بندی آن به صورت خام به خارج از کشور صادر و فرآورده هایی، چون شامپو، کرم و دارو با قیمت بالا وارد می‌شود چرا که زنبوردار قدرت سرمایه گذاری در این زمینه را ندارد.

بیمه زنبورداران به کجا رسید
زنبورداری شغلی است که اتفاقات و حوادث طبیعی در آن نقش بسیار پررنگی دارد، مساله‌ای که محمودی زنبوردار جوان اصفهانی به ما در سفر به شرق اصفهان گفت و اینکه در عمل سازمان‌های بیمه‌گر، تا‌کنون در این زمینه خدمات قابل توجهی ارائه نکرده اند.

اتحادیه زنبور داران کشور در این زمینه هم وارد عمل شده، اما نتیجه بخش نبوده است، میرزایی نایب رییس اتحادیه می‌گوید: قرار بود زنبورداران زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار بگیرند و هزینه آن از محل هدفمندی یارانه‌ها تامین شود، اما در این زمینه بودجه‌ای برای بیمه زنبورداران اختصاص نیافته است.

از طرف دیگر پارسال از ۹میلیون کلونی زنبور عسل در کشور فقط یک درصد آن بیمه شدند و آقای میرزایی استقبال کم زنبور دار را به دلیل تعرفه‌های غیر کارشناسی بیمه می‌داند که قرار است امسال در تعرفه گذاری‌ها و قرارداد‌ها عوامل تاثیر گذار بر جمعیت زنبور مانند سیل، بادگرم، کنه واروا و مرغ زنبور خوار توجه و کارشناس بیمه هم از تعاونی‌های زنبورداران برای اعلام خسارت منطقی و درست انتخاب شود.

زنبور عسل، حیات بخشِ طبیعت و صنعت
به گفته پروفسور غلامحسین طهماسبی مشاور عالی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنبور عسل یک سوم غذای انسان را تأمین و در ۴۷درصد محصولات کشاورزی و همچنین تولید محصولات پروتئینی اثرگذار است از طرفی با توجه به نقش مهم این حشره کوچک در گردافشانی و تأمین فرآورده‌های غذایی، دنیا بدون زنبور‌ها برای انسان چهار سال بیشتر دوام نخواهد داشت، بنابراین توجه به این صنعت حیاتی و البته سودآور و حل مشکلاتِ متعدد زنبورداران بیش از پیش اهمیت دارد.

در این میان، بخش بزرگی از مشکلات زنبورداری در کشور با تغییر روش‌های سنتی و سرمایه گذاری برای جلوگیری از خام فروشی فرآورده‌های عسل امکان پذیر است و اولین قدم در این راه آموزش و تحقیق و رساندن نتایج طرح‌های تحقیقاتی و آموزشی در دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی و اجرایی کشاورزی و منابع طبیعی به بخش تولید البته با کمترین هزینه و بیشترین بازدهی به زنبوردار است.

حفظ پهنه‌های سبز و مراتع غنی و توسعه جنگل‌های دست کاشت، کشتزار‌ها و باغات کشور برای تامین شهد هم می‌تواند مشکل دیگر زنبورداران را که مربوط به تغییرات آب وهوایی است بر طرف کند.

 

آگاهی بخشی روش‌های صحیح مدیریت زنبورعسل مطابق با فصول مختلف سال، آشنا کردن زنبورداران با روش‌های علمی تغذیه زنبور و کوچ دادن به موقع زنبورستان مخصوصا به مناطق دارای شهدو گرده کافی هم می‌تواند به حفظ و توسعه صنعت زنبورداری کمک کند.

 

اما اگر برای رفع مشکلات زنبورداران از هم اکنون چاره اساسی اندیشیده نشود بر اساس پیش بینی نگران کننده‌ی نایب رییس اتحادیه زنبور داران کشور، صاحبان این حرفه حیات بخش ورشکسته خواهند شد.