گزارش مکتوب
نانی که سم می شود
ضایعات نان همان نان های مازاد بر مصرف و غیر قابل مصرف است اما با چرخی در بازار می توان آثارش را در جاهای مختلف دید.
این در حالی است که به سبب سرعت بالا در فساد و کپک زدن، نان خشک به ماده سمی آفلاتوکسین، آغشته می شود و سلامت دام و انسان را به خطر می اندازد.
بر اساس یافته های علمی ، اگر قارچ‌های مولد این سموم بر روی خوراک دام و مواد غذایی (مانند پسته، بادام زمینی، ذرت، سویا، و گندم) رشد کنند مصرف غذاهای آلوده به آفلاتوکسین می‌تواند موجب بیماری در انسان یا دام شود.
این سم می تواند نکروز بافتی، سیروز، سرطان کبد و سرطان معده ایجاد کند.
بی دلیل نیست که تحقیقات صورت گرفته، خبر از این می دهد بیشترین میزان آفلاتوکسین موجود در مواد غذایی مصرفی انسان از محصولات دامی نشات می گیرد.
صدای آشنای کوچه ها ست
اغلب، صدای "نان خشکی" گاری های جمع آوری نان ضایعاتی در مناطق شهری به گوش می رسه. نان خشکیه ....
ساعت کاری شان گویا با پایان ساعت کار اداری گره خورده است. درست وقتی که همه بعد از یک روز کاری پر مشغله به منزل برمی گردند صدای چرخ دستیشان به گوش می رسه.
سعید 35 سال داره و سالهاست که عمرش را با یک چرخ دستی قدیمی درکوچه پس کوچه های شهر گذرانده و از تجربه 20 ساله اش در این کار می گه: "مردم ما قدر دو چیز را نمی دانند؛ یکی آب و دیگری نان."
ما چیزی که مردم دور می ریزند و قدرش را نمی دانند جمع می کنیم، ما داریم جلوی اسراف را می گیریم. تا زمانی که نان همچنان اسراف می شه و یا خوب پخته نمی شه ، چرخ گاری ما هم می چرخه .
بر اساس آمار ها، سالانه حدود 10 میلیون تن نان در کشور تولید می شود که 15 تا 20 درصد آن پیش از رسیدن به سفره ها و 23 تا 30 درصد هم پس از رسیدن به دست مصرف کننده، دور ریخته می شود.
آقای حمیدی یکی از شهروندان بجنوردی ، می گه روزانه 5 تا 6 نان می خرم و ماهانه 4 کیلو دور ریز نان دارند .
خانم نکویی شهروند دیگریست که 50 سال سن داره و از دور ریز ماهانه 6 کیلو نان در خانواده ی 4 نفریشون خبر می ده و میگه وقتی نان ها بیات میشه، به دوره گردهای نان خشکی می فروشیم.
گندم آرد می شود؛ به خورد ما نمی شود...
البته این قسمت ماجرا که مردم برای نان احترام خاصی قائلند و آن را از زباله ها جدا می کنند جای تحسین دارد اما صحبت اصلی اینجاست ،گندمی که با هزار زحمت کشت می شود ، گندمی که گاهی آرد می شود و چرا سالم به خورد ما نمی شود ؟!
ایرانی‌ها رکورددار مصرف نان
بر اساس آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد ( فائو) هر ایرانی سالانه 167 کیلوگرم گندم مصرف می کند که 100 کیلوگرم بیشتر از مردم جهان و دو و نیم برابر میانگین جهانی است.
سعید به من می گفت: روزانه بطور متوسط 50 تا 60 کیلوگرم نان خشک جمع می کند.
بابک هم که یکی دیگه از نان خشکی های دوره گرد است 20 تا 30 کیلوگرم نان بار می زنه و در ازای فروش هر کیلو به انبار ضایعات، هزار تومان دریافت می کنه.
خرمنی از نان خشک...
ماجرا درست از جایی شروع می شه؛ که خرمنی از نان خشک در یک 4 دیواری تنگ و تاریک؛ بدون استاندارد و مجوز رسمی انبار می شه.
احمدی انبار دار یکی از ضایعاتی هاست و می گه روزانه 300 تا 400 کیلو نان اینجا جمع آوری می شه و گاهی به یک تن هم می رسه.
نجفی همکار آقای احمدی از فروش این نان های بیات و البته کپک زده به دامداران می گه : بیشتر روستایی ها برای دام هاشون نان خشک می برند.
دام های نان خور !
یکی از دامداران حین بار زدن نان خشک کپک زده در خودرو نیسان، می گه از شمال اسفراین، روستای سست آمده تا اتاق ماشینش رو پر کنه از نان بیات تا یک ماه جیره غذایی چهار گوسفندش تامین باشه.
به سمت شمال اسفراین حرکت کردیم .وارد حیاط خانه یکی از دامداران شدیم، آقای رستمی در انبار کاهدانش مشغول تهیه جیره غذایی دام ها بود؛ کاهدانی که حالا کوهی از نان خشک شده. آقای رستمی حین مخلوط کردن جو، کاه، نان خشک و کمی کنسانتره با ما هم صحبت شد.
گفتم چقدر از خطر کپک نان در جیره غذایی دام با خبره ؟
با خنده تلخی گفت با خبرم اما مجبورم. این خنده از سر ناچاری پاسخی تلخ تر از سم نان های کپک زده بود؛ چرایی این اجبار و بی احتیاطی رو پرسیدم .
گفت: قیمت بالای کنسانتره با کیلویی 2 هزار و600 تومان و پایین بودن قیمت نان خشک، کیلویی هزار و 200 تومان باعث شده دام های ما نان خور شوند.
سم آفلاتوکسین در سبد غذایی انسان...
وقتی که نان کپک زده وارد جیره غذایی دام می شه و از دام به سبد غذایی ما اضافه میشه، سم آفلاتوکسین رو به بدن انسان منتقل
می کنه.
آقای مهدی فانی مدیر عامل آزمایشگاه تحقیقاتی و پژوهشی شرکت میزان خراسان شمالی می گه سم آفلاتوکسین، همه فرایند های حرارتی رو رد می کنه و به هیچ عنوان در جریان پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون از بین نمی رود .
وی می افزاید : آفلاتوکسین با غلظت ۱۰ میکروگرم بر کیلوگرم اثر حاد مسمومیت کبدی دارد.
مقادیر بسیار کمتر و به‌خصوص مصرف متداوم آفلاتوکسین نیز باعث سمیت کبدی می‌شود.
نتایج آزمایش آفلاتوکسین بر روی نمونه های غیر انسانی...
نتیجه تزریق آفلاتوکسین بر روی نمونه های غیر انسانی چون موش ها، همواره از سرطانی شدن آن ها حکایت دارد .
آقای براتی زاده مدیر غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی استان می گه طبق آزمایش هایی که چندی پیش انجام داده میزان کپک نان در لبنیات 300 برابر استانداردش بوده.
کباب داغ با نان خشک
بعد از لبنیات به نظر می رسد سم آفلاتوکسین به نحو خوشمزه تری وارد غذای ما می شود جایی که تابلوی کباب داغ و نان داغ چشم هر رهگذری را جلب می کند و دود آن اشتهای هر فردی را باز می کند .
یکی از آشپزهای کبابی می گوید اغلب کبابی ها برای کوبیده از نان خشک استفاده می کنند.
چیزی که این مطلب را تامل برانگیز می کند کوبیده های ارزان قیمت در رستورانها و اغذیه فروشی هاست.
بازرس تعزیرات می گوید: قیمت در برخی کوبیده فروشی ها که از قضا پرمشتریست 6 هزار تومان است. باتوجه به قیمت گوشت و نرخ مصوب هرسیخ کوبیده بی تردید این کاهش 50 درصدی به معنای جایگزین کردن مواد دیگر در کوبیده است.
در بازدید به همراه بازرس تعزیزات دیدن نان خشک در آشپزخانه برای ما عادی شد البته به قول گفتنی دزد نگرفته پادشاست.
او می گوید حتی اگر از این نان خشک ها در کوبیده ها استفاده نکنند و این نان ها، باقی مانده ی مصرف مشتریست ، بازهم به خاطر کپکی که برخی از آنها دارند خطرناک اند چرا که سم آفلاتوکسین براحتی از نان کپک زده در هوا منتشر می شود .
برای راستی آزمایی کباب کوبیده کارشناس تعزیرات چند سیخ کوبیده را به عنوان نمونه گرفت تا به آزمایشگاه ببریم جایی که همیشه مرجع کارشناسی و ارزیابی غذایی شبکه بهداشت است .
آزمایشگاه بدون آزمایش
هنگام رجوع به آزمایشگاه آنچه باعث شد مثل نان خشک، خشکمان بزند این بود که آقای فانی گفت : بجنورد اصلا دستگاه تشخیص
برای آزمایش اغذیه ندارد تا آزمایش کند.
اینکه تا حالا سرنوشت کوبیده ها بجای آزمایش چه می شدند، آیا سم آفلاتوکسین در این نمونه هست و آیا کسانی که شیفته کوبیده اند با اطلاع از این آزمایشگاه خالی، چه حالی ازتابلوی کباب داغ با نان داغ خواهند داشت، همه این سوالات بخشی از اسباب خشک شدن من شد .
شجاعی استاندار خراسان شمالی هم بعد از دیدن بخش هایی از این گزارش برخورد با مختلفان را منوط به بررسی بیشتر کرده و به من قول داد با متخلفان برخورد کند .
نویسنده : سمانه اکبرزاده