ویتامین D در بسیاری از عملکرد‌های بدن نقش دارد و کمبود آن در بخش‌های مختلف میتواند عوارض جانبی در پی داشته باشد.
به گزارش خبرنگار حوزه سلامت گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما ، ویتامین D زمانی در بدن ساخته خواهد شد که فرد در معرض نور آفتاب قرار گرفته باشد، اما این امر در بین ایرانیان چندان اتفاق نمی‌افتد و بیشتر افراد کمبود این ویتامین را دارند.
وجود میزان کافی از این ویتامین در خون، به دلایل متعددی اهمیت دارد چراکه این ویتامین علاوه بر سلامت استخوان و دندان میتواند بدن فرد را در برابر سرطان، دیابت نوع یک و ام اس محافظت کند.
علایم و عوارض کمبود ویتامین D
تعریق سر یکی از علایم اولیه در کمبود ویتامین D است و از علائم دیگر آن می‌توان به زودبه‌زود مریض شدن، احساس خستگی در اکثر مواقع، دردهای استخوانی و عضلانی، خلق افسرده، تاخیر بسته شدن زخم‌ها و ریزش مو اشاره کرد.
کمبود ویتامین D چه عوارضی دارد
قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز راه مناسب دیگری برای رساندن ویتامین D به بدن است. اگر از آن دسته افرادی هستید که همیشه از کرم ضدآفتاب استفاده می‌کنند، در ابتدا ممکن است این کار برای تان کمی دشوار باشد، ولی خوب است اگر بتوانید سه بار در هفته و هر بار ۱۵ دقیقه در معرض آفتاب قرار بگیرید، این کار میتواند به شما کمک کند تا کمبود ویتامین خود را جبران کنید علاوه بر آن تزریق آمپول یا مصرف قرص این ویتامین میتواند تاثیر گذار باشد.
ویتامین D برای داشتن استخوان های قوی، از کودکی تا پیری، لازمه. ویتامین D در جذب کلسیم غذاها به بدن کمک می کند. در بزرگسالان با سن بیشتر، مقدار مصرف روزانه ویتامین D و کلسیم به پیشگیری از شکستگی و شکنندگی استخوان ها کمک می کند. کودکان برای داشتن استخوان های قوی و جلوگیری از نرمی استخوان که یکی از دلایل پای پرانتزی و زانوی ضربدری است به ویتامین D نیاز دارند. افزودن ویتامین D به شیر در دهه ۱۹۳۰ به حذف تقریباً کامل این بیماری کمک کرد.
بیماری ام اس در مناطقی که فاصله بسیار دورتری از خط استوا دارند شایع تراست. دانشمندان سالها به وجود ارتباطی بین نورخورشید، سطوح ویتامین D و این اختلال خودایمنی که به اعصاب آسیب وارد می کند تردید داشتند. اما به تازگی مشخص شده که پایین بودن میزان ویتامین D در بدن میتواند موجب بالارفتن احتمال ابتلا به بیماری ام اس شود. علیرغم این ارتباطات، مدارک کافی برای توصیه ویتامین D برای پیشگیری از یا درمان ام اس وجود ندارد.
بعضی از مطالعات نشان داده اند که ارتباطی بین سطح ویتامین D پایین و دیابت نوع دو که شایع ترین حالت این اختلال قند خون به شمار میاد وجود داره. برای همین این احتمال وجود داره که، بالابردن سطح ویتامین D می تواند به متوقف کردن این بیماری کمک کند؛ هرچند پزشکان هنوز مدارک کافی دردست ندارند که مصرف این مکمل را برای پیشگیری از دیابت نوع دو توصیه کنند. چربی اضافی بدن در دیابت و سطوح پایین ویتامین نقش دارد.
طبق مطالعات انجام شده میزان ویتامین D موجود در خون افراد چاق عموما پایین تر از سایرین است. چربی بدن ویتامین D را به دام انداخته و دسترسی بدن به آن را کاهش می دهد. مشخص نیست که آیا خود چاقی سبب سطح پایین ویتامین D می شود یا علت دیگری دارد؛ اما مطالعه ای که روی افرادی که رژیم غذایی دارند نشان می دهد که افزودن ویتامین D به رژیم غذایی با کالری محدود به کاهش وزن آسانتر افراد دارای اضافه وزن با سطوح ویتامین D پایین کمک می کند.
ویتامین D در بهبود عملکرد و رشد مغز هم نقش دارد. یک مطالعه امیدوارکننده نشان داد که دوز بالای ویتامین D می تواند علایم افسردگی ملایم را کاهش دهد. فراموش نکنیم که هرگز خودسرانه نبایستی اقدام به افزایش ناگهانی مکمل های ویتامین D کرد، بلکه بهترین شرط این است که با دکتر خود درباره اینکه آیا ویتامین D می تواند علائم افسردگی را قطع کند یا نه مشورت کنیم.
اکثر افراد ویتامین D را از نور خورشید تأمین می کنند. وقتی خورشید به پوست عریان شما می تابد، بدن شما برای خود ویتامین D تولید می کند. اما میزان ویتامین D مورد نیاز شما احتمالاً بیش از آن مقدار باشد. افرادی با پوست خوب می توانند در عرض ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز آفتابی، چند بار در هفته، ویتامین مورد نیاز خود را به دست آورند. اما در روزهای ابری، نور کم زمستان، و استفاده از ضدآفتاب (که برای اجتناب از سرطان پوست و پیر شدن پوست مهم است) همگی دخالت دارند. افراد مسن تر و افراد دارای پوست تیره تر بهره چندانی از قرار گرفتن در معرض خورشید نمی برند. کارشناسان می گویند که بهتر است به غذا و مکمل ها متکی باشیم.
بسیاری از غذاهایی که ما می خوریم ویتامین D طبیعی ندارند. ماهی هایی همچون قزل آلا، اره ماهی و ماهی خال مخالی استثنا هستند و می توانند در یکبار مصرف، میزان ویتامین D سالم برای بدن فراهم می کند. سایر ماهی های چرب مانند تن و ساردین نیز مقداری ویتامین D دارند اما میزان آن بسیار اندک است. مقادیر اندکی ازاین ویتامین را می توان در زرده تخم مرغ، جگر گوساله و غذاهای غنی شده مانند غلّات و شیر یافت می شوند. پنیر و بستینی معمولاً ویتامین D به صورت افزوده شده دارند.
اگر غذاهایی را که برای صبحانه می خورید به صورت آگاهانه انتخاب کنید، می توانید مقدار قابل توجهی ویتامین D به دست آورید. اکثر انواع شیر، از جمله شیر سویا، غنی شده هستند. آب پرتقال، غلات، نان و بعضی از ماست ها نیز معمولاً ویتامین D افزوده دارند. برچشب ها را بررسی کنید تا ببینید چه مقدار ویتامین D دریافت می کنید.
خوردن غذاهای غنی از ویتامین D بهترین راه برای دریافت این ویتامین است. اگر هنوز هم برای دریافت این ویتامین به اندازه کافی نیاز به کمک دارید، دو نوع مکمل وجود دارد: D۲ (ارگوکالسیفرول) که در غذا یافت می شود و D۳ (کولکالسیفرول) که از نور خورشید تأمین می شود. این دو به صورت متفاوت تولید می شوند اما هر دو می توانند سطح ویتامین D را در خون افزایش دهند. اکثر ولتی ویتامین ها ۴۰۰ واحد ویتامین D دارد. بهترین مکمل بر اساس نیاز خود را با پزشک خود بررسی کنید.
اکثر افراد با سطح پایین ویتامین D خون هیچ علامتی ندارند. کمبود شدید در بزرگسالان می تواند سبب نرمی استخوان، به نام استئومالاسیا، شود (که در اینجا نشان داده شده است). علائم آن شامل درد استخوان و ضعف ماهیچه ای است. در کودکان، کمبود شدید می تواند به راشیتیسم و علائم نرمی استخوان و مشکلات اسکلتی منجر شود. راشیتیسم و در ایالات متحده نادر است.
درمان
درمان کمبود این ویتامین روش‌های مختلفی دارد؛ یکی از راه‌های تامین این ویتامین D از طریق تغذیه است. خوردن مواد غذایی که از نظر منابع ویتامین D غنی هستند، چه مواد غذایی که به طور طبیعی دارای این ویتامین هستند و چه ماد غذایی غنی شده با این ویتامین میتواند برای افراد مفید باشد.
این مواد غذایی شامل زرده تخم مرغ، ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن، جگر گوساله یا برخی از انواع پنیر و همچنین لبنیات، غلات، آبمیوه یا سایر نوشیدنی‌های گیاهی غنی شده (مانند شیر بادام) است.
مشکلات تبدیل ویتامین D اکتسابی از غذا یا نور خورشید می تواند شما را در معرض کمبود قرار دهد. عواملی که خطر شما را افزایش می دهند عبارتند از:
مقدار مجاز رژیمی ویتامین D توصیه شده برابر با ۶۰۰ واحد در روز برای بزرگسالان تا سن ۷۰ سالگی می باشد. افراد ۷۱ ساله و بالاتر باید ۸۰۰ واحد را در رژیم غذایی خود جای دهند. بعضی از محققان دوزهای ویتامین D بسیار بالاتر را توصیه می کنند اما ویتامین D بیش از اندازه می تواند به شما آسیب برساند. طبق مدارک مؤسسه پزشکی، بیش از ۴۰۰۰ واحد در روز خطر آسیب را افزایش می دهد.
برای آزمایش سطح ویتامین D شما یک آزمایش خون ساده وجود دارد که آزمایش ۲۵-هیدروکسی ویتامین D نامیده می شود. راهنماهای فعلی مؤسسه پزشکی سطح خون ۲۰ نانوگرم در هر میلی لیتر (ng/mL) را به عنوان هدف سلامت استخوان و سلامت عمومی تعیین می کند. با این حال، بعضی از دکترها می گویند برای اینکه افراد از مزایای کامل سلامت که ویتامین D فراهم می کند بهره مند شوند باید از این سطح فراتر روند و به حدود۳۰ ng/mL برسند.
شیر مادر بهترین گزینه است اما ویتامین D زیادی ندارد. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند تا زمانی که از شیر مادر گرفته شده و فرمول های غنی شده و حداقل یک لیتر (۴ ۱/۴ فنجان) در روز شیر بنوشند، به ۴۰۰ واحد ویتامین D نیاز دارند. با آغاز نوشیدن شیر غنی شده از یک سالگی، نوزادان دیگر نیاز به مکمل D ندارند. مواظب باشید که بیش از اندازه به کودکان ویتامین D ندهید. دوزهای بالا می تواند به تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، عطش، دردهای ماهیچه ای یا علائم جدی تر منجر شود.