همه‌ساله با آغاز فصل برداشت خرما در دلگان دست‌های دلالان به سمت تولیدات خرماکاران دراز شده و حاصل دسترنج یک ساله آنان را یک‌شبه به دست می‌آورند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز سیستان و بلوچستان، همه‌ساله با آغاز فصل برداشت خرما در دلگان نه تنها آتش‌سوزی‌ها نفس طلای سیاه این شهرستان را می گیرد بلکه دست‌های دلالان به سمت تولیدات و جیب خرماکاران شهرستان دراز شده و حاصل دسترنج یک ساله آنان را یک‌شبه به دست می‌آورند.
سیستان بلوچستان یکی از مهم‌ترین مناطق کشور با وجود نخلستان‌های فراوان در تولید خرما به شمار می‌رود که شهرستان دلگان با داشتن 9 هزار هکتار نخلستان یکی از قطب های تولید خرما در این استان به شمار می رود .
نبود امکانات لازم از قبیل سردخانه کافی ، بسته‌بندی ، نگهداری و صادرات از یک سو و نبود نهاد رسمی در خرید تضمینی و یا قیمت گذاری خرما و نظارت بر آن و ورود دلالان از سوی دیگر از مهم‌ترین موانع پیش روی این محصول گران مایه در دلگان به شمار می‌رود و سبب شده دست‌هایی به سوی آن دراز و به نام دیگران ثبت شود .
به گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان دلگان : این شهرستان با داشتن 9 هزار هکتار نخیلات که بیش از 5 هزار و 500 هکتار آن بارورند و تولید سالیانه 35 هزارتن محصول خرما یکی از از مهم‌ترین تولیدکنندگان خرما در میان شهرستان های استان و حتی کشور محسوب می شود .
شهناز رفعت پور با اشاره به این که به طور میانگین از هر هکتار 7 تن خرما در دلگان برداشت می شود ،افزود : بیش از 30 رقم خرما در شهرستان دلگان تولید می شود که مهم‌ترین ارقام آن‌ها رَبّی ، مضافتی، پیارم ، زاهدی ، دِسکی ، برنی ، سنگ شکن ، هلیله ، کَلگی و شکری است که از این میان مهم ترین ارقام تجاری آن رَبی و مضافتی است .
رفعت پور می گوید : برند مشخص و بسته‌بندی مناسب ، یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای دستیابی به فروش مناسب هر محصول است که متأسفانه به دلیل نبود برند مشخص و نبود شرکت‌های بسته‌بندی مناسب خرما در دلگان دسترنج کشاورزان توسط تجار و دلالان سایر استانها خریداری و با نام و برندهمان شهرستان ها به کشورهای ترکیه ، افغانستان پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس با قیمت بالا فروخته می شود .
وی با اشاره به این که نبود تعاونی های خرید خرمای کشاورزان و عدم خرید تضمینی از سوی دولت از مهم ترین چالش های پیش روی خرمای دلگان است ، گفت : خرمای دلگان به دلیل عدم خرید تضمینی دولت با کمترین قیمت به صورت فله ای و یا با برندهای استان های دیگر و بدون هیچ گونه ارزش افزوده ای که نرخ آن را دلالان با توجه به منفعت خویش تعیین می کنند به نوعی تقدیم دلالان می شود بعد از بسته‌بندی با برند دلخواه با قیمت‌های بالا در سطح دنیا و کشور عرضه می‌شود .
رییس جهاد کشاورزی دلگان گفت : برند سازی نیاز به ایجاد تشکل و تعاونی های خرید دارد و کشاورزان می توانند با مشارکت خویش در ایجاد تعاونی خرید ، خرمای شهرستان را بدون دخالت واسطه ها و با قیمت مناسب خریداری و با برند شهرستان به سایر نقاط کشور ارسال و دست واسطه ها را این طلای سیاه کوتاه نمایند .
شهناز رفعت پور افزود : در شهرستان فقط یک برند خصوصی خرما با نام فوکا وجود دارد که مختص مجتمع کشت و صنعت سبز امداد جلگه چاه هاشم بوده و پاسخگوی نیاز کل شهرستان نیست .
رفعت پور با اشاره به این که تولید خرما در شهرستان دلگان برای شش هزار نفر ایجاد اشتغال کرده است ، افزود : سنتی بودن باغات هزینه‌های بالای تولید از قبیل عملیات داشت ، گرده‌افشانی و برداشت همچنین بخشی از مشکلات پیش روی نخلداران به منظور دستیابی به محصول بیشتر می باشد که اگر کارگاههای فرآوری و بسته بندی و برندسازی خرما در شهرستان ایجاد و دست واسطه ها و دلالان کوتاه شود قطعا سود و ارزش افزوده آن انگیزه کشاورزان را دو چندان و موجب ایجاد اشتغال افراد بیشتری در شهرستان خواهد شد .
رییس اداره صنعت ، معدن و تجارت دلگان گفت : خرمای شهرستان دلگان با وجود تولید بهترین خرما متأسفانه بعلت نبود برند مشخص ، سرمایه‌گذاری مناسب و مشارکت کم‌رنگ بخش خصوصی جایگاه مناسب و بالایی در بازارها ندارد و و توسط مباشر خرید شهرستان های دیگر خریداری و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می شود .
ایراهیم رضوی با اشاره به اینکه در حال حاضر 3 واحد سردخانه با ظرفیت 3 هزارتن در شهرستان دلگان فعال است ، گفت : ماه مبارک رمضان گذشته 200 تن خرمای مضافتی شهرستان توسط سازمان سمت و معرفی به انجمن خرمای کشور با قیمت مصوب هر کیلوگرم 16هزار تومان و با رضایت کشاورزان و متصدیان سردخانه داران به فروش رفت .
رضوی با اشاره به این که اگرچه در خصوص برند سازی خرمای شهرستان اقدامی تاکنون صورت نگرفته اما سازمان صمت جهت جلوگیری از ورود دلالان که خرمای شهرستان را پایین تر از نرخ مصوب خریداری می کنند ، جلو گیری و برخورد می کند .
نرخ گذاری جزیره ای خرما در دلگان
فرماندار شهرستان دلگان نیز با اشاره به نرخ گذاری متعدد خرما در شهرستان گفت : نرخ گذاری جزیره ای خرما در دلگان پاسخ نخواهد داد و چون درصدی از خرمای استان در دلگان تولید می شود ، قیمت خرمای شهرستان نیز تابع قیمت استان و کشور است و این امر مستلزم این است که تعاون روستایی و جهاد کشاورزی استان و کشور در این زمینه ورود کنند .
مجتبی شجاعی با توجه به این که در شهرستان های دیگر استان از جمله ، سراوان ، سرباز ، راسک ،نیکشهر ،ایرانشهر ، بمپور ،فنوج ،قصرقند ،خاش و ... خرما تولید می شود گفت : هیچ شهرستانی در نرخ گذاری خرما نمی تواند مستقل عمل کند و نرخ گذاری خرما مشروط به اقدامات استانی است .
شجاعی تصریح کرد : کشاورزان باید اتحادیه صنفی تشکیل دهند و این موضوع نیز به آنان منعکس شده است که نباید محصول خویش را به دلالان پیش فروش کنند .
وی گفت : علی رغم این موضوع سال گذشته به دلایلی مجموعه فرمانداری با همکاری دیگر نهاد های مربوط اقدام به نرخ گذاری قیمت خرمای کشاورزان کرد که برای اولین بار تاثیر گذار بود اما این امر اتحاد کشاورزان را نیز می طلبد .
فرماندار دلگان گفت : اگر کشاورزان متحد و با تشکیل اتحادیه پایبند به نرخ عرف باشند و خرمای خود را پیش فروش نکنند این مشکلات پیش نمی آید .
خبری خوش برای کشاورزان دلگان
مجتبی شجاعی با اشاره به این که کار برند سازی در شهرستان فقط در مجتمع کشت و صنعت امداد سبز وابسته به کمیته امداد در بخش جلگه چاه هاشم انجام می شود گفت : امسال قرار است برای نخستین بار تعاون روستایی در بحث برند سازی خرمای شهرستان ورود کند .
رییس اداره تعاون روستایی شهرستان دلگان هم گفت : در راستای برند سازی خرمای شهرستان دلگان به صورت اختصاصی فعالیتی نشده ولی اتحادیه استانی برند خرمای رَبّی را اخذ و در حال انجام دیگر تشریفات قانونی آن است که اگر به موقع انجام شود امسال خرمای ربی شهرستان با برند شهرستان بسته بندی می شود .
عبدالصمد طوقی با اشاره به کوتاه کردن دست دلالان از خرمای دلگان ، افزود : دلالان به دلیل نقدینگی بالا و پیش خرید محصول نقش مهمی دارند و کوتاه کردن دست واسطه ها از خرمای دلگان نیازمند حمایت دولت است تا در زمان برداشت دستورالعملهای خرید توافقی ، حمایتی و تضمینی را ابلاغ نماید که با توجه به عدم نقدینگی در شبکه تعاونی روستایی، این نهاد نیازمند تامین اعتبار با کارمزد کم ۴٪ و حتی صفر می باشد .
طوقی می گوید : نبود زیر ساختهای مورد نیاز مثل سردخانه و صنایع بسته بندی و نگهداری محصول تا زمان فروش و عرضه به بازار سبب می‌شود تولیدکننده اجباراً محصول خرما را در بازه زمانی خاص و با قیمت ارزان و به صورت سبدی و فله ای به فروش برساند.
وی با اشاره به اینکه خرمای سال گذشته برخی کشاورزان هنوز در سردخانه هاست و راهکار فروش به موقع این محصول با ارزش در سال جاری چیست گفت :
باتوجه به شیوع ویروس کرونا و مختل شدن صادرات خرما به خارج از کشور ، مازاد مصرف داخلی نه تنها در سیستان و بلوچستان بلکه در پنج استان خرما خیز چالش فروش داشته و در حال حاضر سورت و بسته بندی استاندارد ، نگهداری مناسب ، خرید و فروش از طریق شرکتها و اتحادیه های تعاونی روستائی و بورس میتواند بهترین مسیر امن فروش برای کشاورزان باشد تا در زمان بحران زیان نکنند.
رییس اداره تعاون روستایی دلگان گفت : نبود شرکت یا اتحادیه استانی نخل کاران در استان جهت پیگیری ، تسهیل مسائل و مشکلات کشاورزان ، نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما جهت ارزش افزوده محصول ، عدم حمایت اعتباری دولت از تعاونیها در جهت بالابردن زنجیره ارزش خرما مهم ترین موانع و چالش های پیش روی این محصول در دلگان است .
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز سیستان و بلوچستان : بسته‌بندی محصول و داشتن برند مشخص در صنعت فروش و صادرات اهمیت زیادی دارد و موجب ارزش افزوده محصول می شود که به دلیل نبود شرکت‌های بسته‌بندی مناسب در دلگان خرمای شهرستان از آن محروم است .
نداشتن بنیه قوی مالی کشاورزان این شهرستان در صادرات و بازاریابی موجب می شود قبل از عمل‌آوری محصول خرما آن را پیش فروش و یا از سویی دیگر بعلت برآورده کردن نیازهای مالی خویش از تنها دارایی خود که همان خرماست اقدام به بسته بندی حلبی ،کیسه ای ، سبدی و کارتن های غیر استاندارد نموده و آن را راهی بازار فروش کنند تا نیازهای اولیه خود را تامین کنند .
افزایش هزینه‌های تولید ، پشتوانه محدود مالی باغداران ، عدم بسترسازی مناسب برای ذخیره‌سازی و خرید و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و ضایعات خرما به دلیل فقدان سردخانه و نبود مراکز بسته‌بندی در نزدیکی مزارع از دیگر چالش‌های خرمای دلگان است .
کمبود فناوری و تجهیزات پیشرفته در بسته بندی و فرآوری ، سنتی بودن تمامی مراحل تولید از گرده‌افشانی تا برداشت و نداشتن قوانین بازدارنده از عرضه فله‌ای خرما به کشورها و استان‌های هم‌جوار بدون هیچ گونه ارزش افزوده ای از دیگر چالش های این محصول در دلگان است .
برای خرمای دلگان بویژه رقم مضافتی و رَبّی که مورد پسند بازار خارجی است باید سند چشم‌انداز ترسیم و مشخص شود که در ده سال آینده باید از نظر صادرات این ارقام خرما باید به کجا برسد و چه کارهایی باید انجام داد که این امر همت مسئولین شهرستان و استان را می طلبد که با برنامه ریزی و نظارت دقیق سود عاید از این محصول را به کشاورزان بازگردانند و یا آن را با سهل انگاری و بی توجهی و عدم نظارت به دلالان هدیه کنند تا سود آن بدون هیچگونه ارزی آوری برای کشور و مردم منطقه فقط در جیب عده ای خاص رود .
نویسنده ، یونس عبدالهی _دلگان