مزایده ای برای مستضعفان یا سرمایه داران ؟

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز خراسان جنوبی، بدست آوردنش حالا شده یک رویا، اگر تا چند سال پیش می شد با وام و به هر سختی آنرا صاحب شد، حالا دیگر برای بیشتر مردم، دست نیافتنی شده است.

صحبت از سقف بالای سر است، سقفی که به اعتقاد بیشتر مردم روند افزایش قیمت آن در خراسان جنوبی به ویژه شهر بیرجند از آسمان بالا رفته و در چند سال اخیرصعودش شتاب بیشتری گرفته است.

هم اکنون قیمت هر متر مربع زمین در بیرجند بسته به موقعیت مکانی آن از 800 هزار تومان شروع می شود و سقف آن به 10 میلیون تومان می رسد .

علاوه بر افزایش قیمت مصالح، افزایش دستمزدها و ورود افراد غیر کارشناس به بنگاه های مسکن که سبب افزایش قیمت زمین و خانه در چند سال اخیر شده، حال در دو سه سال اخیر، هر گاه بحث گرانی زمین و مسکن در مرکز استان نقل محافل می شود، بی درنگ بحث مزایده های بنیاد مستضعفان به میان می آید، موضوعی که بی‌ربط به افزایش قیمت مسکن نیست اما از نظر مسئولان، عامل اصلی به شمار نمی‌رود.

فلسفه املاک بنیاد مستضعفان چیست؟

در زمان حکومت پهلوی؛ اسدالله علم و سایر خان ها و اربابان، با توجه به نفوذی که داشتند، املاک ملی را به نام خود ثبت و افرادی که حاکم و قدرتمند بودند املاک مردم را به زور تازیانه به نفع خود تصرف کردند.

انقلاب اسلامی که به پیروزی رسید بخش اعظمی از این زمین ها در اقدامی ارزشمند پس گرفته شده و به نام بنیاد مستضعفان سند خورد تا منافع آن با فروش اقساطی در اختیار اقشار پایین جامعه قرار گیرد.

به گفته مدیرکل اموال و املاک بنیاد مستضعفان استان، این بنیاد برای واگذاری این زمین ها، در هر سال 4 نوبت مزایده برگزار می کند و این مزایده ها طرفداران زیادی دارد. 

عواید حاصل از فروش این املاک صرف فعالیتهای محرومیت زدایی این بنیاد و به قول آقای طالقانی، معیشت پایدار و توان افزایی محرومان و مناطق محروم می شود.

وی فروش اقساطی، موقعیت خوب املاک و نداشتن مشکلات حقوقی و ثبتی این زمینها را از یک سو و محدودیت عرضه زمین در شهر و امرار معاش عده ای از افراد از طریق فروش املاک به دلیل خشکسالی را از جمله دلایل استقبال مردم از مزایده های این بنیاد دانست و افزود: البته بنا به قانون مزایده، هر که پیشنهاد بهای بیشتری را ارائه دهد، برنده مزاید می شود.

قیمت پایه براساس قیمت برنده مزایده قبلی تعیین می شود
در حالیکه مدیرکل بنیاد مستضعفان از استقبال مردمی از مزایده های این بنیاد می گوید اما رئیس اتحادیه مشاوران املاک استان می گوید: نرخ برنده در هر مزایده، پایه قیمتی می شود برای مزایده ها و معاملات بعدی مسکن در آن منطقه.

اربابی افزود: قیمت زمین در شهر بیرجند در سه ماه گذشته ، 200 درصد و مسکن 100 درصد افزایش داشته است که این موضوع سبب شده تقاضا برای خرید زمین یا مسکن در حاشیه شهر افزایش یابد.

وی می گوید: بیش از 70 درصد زمین های سطح شهر متعلق به نهادهایی چون بنیاد مستضعفان ، اوقاف یا شهرداری است و 30 درصد زمین ها ، شخصی است.

رئیس اتحادیه مشاوران املاک استان با اشاره به نامه نگاری با مسئولان و نمایندگان مجلس در خصوص تاثیر مزایدهای بنیاد مستضعفان بر روی قیمت زمین و مسکن افزود: بنیاد باید برای شرکت کنندگان در مزایده های زمین، محدودیت و شرایط اعمال کند تا سودجویانی که همیشه منتظر این فرصت هستند، نتوانند به صورت مکرر در مزایده ها شرکت کنند.

اربابی می گوید: در قراردادها (مزایده های بنیاد مستضعفان) اعلام نشده که مالک حق فروش ندارد و شهرداری هم بدون ارائه سند، مجوز ساخت صادر می کند و از همه بدتر اینکه قیمت پایه براساس قیمت برنده مزایده قبلی تعیین می شود.

وی با بیان اینکه مشاوران املاک از گرانی زمین و مسکن متضرر شده اند و نقش شان کمرنگ شده است گفت: در حال حاضر مردم در خرید و فروش زمین از مشاوران املاک جلوترند و با معامله قولنامه ای و استفاده از سایت دیوار، خود برای زمین و مسکن قیمت تعیین می کنند.

رئیس اتحادیه مشاوران املاک استان  با عنوان این موضوع که نمی توان معیار مشخصی برای تعیین قیمت مناطق مختلف شهر بطور مشخص اعلام کرد افزود: اتحادیه مشاوران با وجود داشتن بازرس و نظارت بر بنگاهها، هیچ پشتوانه ی قانونی برای برخورد با گران فروشی در عرصه زمین و مسکن ندارد.
اربابی با اذعان به حضور برخی از املاکی ها (حدود 20 نفر) در مزایده های بنیاد مستضعفان گفت: این موضوع طبیعی است و مشاوران املاک، حق تجارت دارند ولی همچنان به نحوه ی برگزاری مزایده معترضیم و در این خصوص طومارهایی هم برای مسئولان نوشتیم.

افزایش انتقادها و لغو برخی مزایده ها
سال گذشته بود که انتقادها، برگزاری دو مزایده زمین از سوی بنیاد مستضعفان را لغو کرد.
نماینده ولی فقیه در خراسان‌جنوبی در دیدار با رئیس سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان کشور در بهمن سال 98 از اینکه در مزایده های این بنیاد به جای افراد شرایط دار، افراد زمین دار و ملک دار بیشتر شرکت می‌کنند، انتقاد کرده بود.

آیت الله عبادی در ادامه افزود: وقتی بنیاد مستضعفان قطعاتی را به فروش و مزایده می‌گذارد، خریدارها مشخص هستند، این خریدارها دارای املاک و زمین هستند و به صورت حرفه‌ای برای گرانتر شدن بقیه زمین‌هایشان در سطح استان و شهرستان، نرخی بر روی آنها می‌گذارند، لذا این موضوع، گرانی به بار می‌آید .

در سفر پارسال رئیس بنیاد مستضعفان کشور هم، بحث تاثیر مزایده های بنیاد بر افزایش قیمت زمین و املاک مطرح شد که وی با رد این ادعا گفت: در همه ایران قیمت ملک بالا رفته است، آیا در آنجاها هم مزایده بنیاد باعث این افزایش قیمت شده؟
مزایده اخیر بنیاد مستضعفان هم که در خرداد امسال برگزار شد، علاوه بر اینکه تعدادی از فعالان و منتقدان اجتماعی در فضای مجازی را به واکنش واداشت، در بین نمایندگان مجلس و مسئولان نیز بازتاب هایی داشت.

تا تعیین تکلیف نحوه ی فروش، مزایده باید متوقف شود
فرماندار بیرجند در زمان برگزاری این مزایده، در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت "با توجه به عدم اجرای مصوبات شورای تأمین استان( موضوع مصوبات را اعلام نکرد) و تلاطم بازار مسکن و زمین، مزایده اراضی متعلق به بنیاد مستضعفان در بیرجند تا تعیین تکلیف نحوه ی فروش به افراد واجد الشرایط، باید متوقف شود".

نمایندگان مجلس هم در اولین اظهارنظرهای خود به این موضوع پرداختند و هر کدام نظرشان را در این خصوص اعلام کردند.

برگزاری مزایده با فروش نقدی به عدالت نزدیک تر است
مصطفی نخعی نماینده مردم نهبندان و سربیشه در فضای مجازی اعلام کرد: " در شرایط فعلی فروش اقساطی املاک بنیاد نتیجه ای جز افزایش قیمت زمین و برهم خوردن تعادل بازار مسکن به نفع سوداگران را نخواهد داشت و یقینا برگزاری مزایده با فروش نقدی به عدالت نزدیک تر است.

مسئولان بنیاد مستضعفان باید با مسئولان استان هماهنگ تر باشند
نماینده مردم بیرجند درمیان و خوسف نیز اصل مزایده را امری طبیعی و قانونی دانست که اگر برگزار نمی شد برای برخی جای سوال داشت اما این را هم گفت که بنیاد با توجه به تکرار این موضوع در مزایده های قبلی، باید درخصوص مزایده ی جدید(مزایده خرداد امسال) با مسئولان استانی مشورت و هماهنگی بیشتری می کرد. 

حسین خسروی در ادامه مهمترین دلیل گرانی ملک را در سراسر کشور، عرضه کم و تقاضای زیاد دانست و افزود: مجلس پیگیر این موضوع است و تا این لحظه 100 نفر از نماینگان طرح سوال از رئیس جمهور و سایر مسئولان را برای گرانی زمین و مسکن در دست تهیه دارند.

وی همچنین از نهادهای نظارتی خواست توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند.

با وجود این حاشیه ها و نقدها، اصرار به برگزاری مزایده ها برای چیست؟
آقای توری از فعالان رسانه و از منتقدان مزایده نیز می گوید: اساسا مزایده قالب درستی برای فروش املاک بنیاد مستضعفان نیست .
او این سوال را مطرح می کند که " چرا بنیاد مستضعفان با وجود انتقاد نماینده ولی فقیه از برگزاری مزایده های پارسال و به تبع لغو آن، بازهم اصرار به برگزاری این مزایده ها دارد؟"

واگذاری زمین به انبوه سازان برای ساخت مسکن ویژه محرومان و اختصاص برخی از این زمینها برای ایجاد اشتغال با اختصاص دادن آن به کارگاه تولیدی، بازارچه صنایع دستی و سایر موارد به تناسب موقعیت، از جمله پیشنهادهایی است که این فعال رسانه برای واگذاری زمین های بنیاد ارائه کرد.

نبود شفافیت در عملکرد، علت ایجاد حواشی برای بنیاد مستضعفان
دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن خراسان جنوبی هم در نامه‌ای به سید پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان درباره حواشی و مشکلات مزایده این بنیاد در خراسان جنوبی نکاتی را مطرح کرد.

الهامی در این نامه نبود شفافیت و اطلاع رسانی مناسب به مردم در خصوص اموال و دارایی‌های رژیم پهلوی که به تملک بنیاد درآمده وعدم ارائه گزارش هزینه کرد آن برای فعالیت‌های عام المنفعه را علت اصلی ایجاد حواشی برای بنیاد مستضعفان اعلام کرد و خواستار توجه جدی به این موضوع برای جلوگیری از سوء استفاده ضد انقلاب ها و افراد سودجو شد.

وی برای رفع حواشی و حذف افراد سودجو و دلال از مزایده ها پیشنهادهایی داد که از این قرار است: حذف اقساطی بودن مزایده ها، شرکت در مزایده براساس کد ملی برای ایجاد محدودیت امکان حضور در مزایده، گرفتن تعهد برای ساخت و ساز در زمین دریافتی وعدم امکان انتقال سند و واگذاری به غیر برای مدت طولانی.

پاسخ های بنیاد مستصعفان به این پیشنهادها
در مقابل این انتقادها، مدیرکل اموال و املاک بنیاد مستضعفان استان، واگذاری املاک از طریق مزایده را بهترین و قانونی ترین شیوه فروش می داند و می گوید: این بنیاد، تمامی ضوابط مربوط به مزایده را رعایت می کند که مهمترین آن تعیین قیمت پایه املاک با جلب نظر دو کارشناس رسمی دادگستری است و مقایسه قیمت تعیین شده توسط دو کارشناس، با قیمت بازار، منطقی و عرفی بودن قیمتهای املاک مستضعفان را به وضوح مشخص می کند.

طالقانی با بیان اینکه مزایده ها بصورت همزمان در 22 استان کشور برگزار می شود و در هیچ استانی مانند خراسان جنوبی بحث برانگیز نبوده است، افزود: با توجه به اینکه مزایده های این نهاد، عمومی و سراسری است عملا و مطابق قانون امکان ایجاد محدودیت برای شرکت افراد از صنوف و اقشار و طبقات مختلف وجود ندارند و از طرفی خریداران این زمین ها تا تسویه حساب کامل یعنی پایان اقساط دو ساله حق واگذاری و تغییر کاربری املاک را ندارند . 

وی با رد ادعای برخی افراد که می گویند قیمت پایه ی هر مزایده را قیمت برنده مزایده قبلی تعیین می کند گفت: قیمت پایه را کارشناسان دادگستری که بومی استان و آگاه به وضعیت زمین و بازار هستند تعیین می کنند.

مدیر کل اموال و املاک بنیاد مستضعفان استان در پاسخ به انتقادها درخصوص فروش اقساطی زمینها، هدف از فروش اقساطی املاک را کمک به اقشار کم درآمد و فاقد نقدینگی لازم اعلام کرد و گفت: اگر مسئولان فکر می کنند فروش نقدی بهتر است، ما آمادگی داریم برای رفع دغدغه مردم این املاک را بصورت نقدی به فروش برسانیم و بر این اساس در مزایده آینده چند قطعه زمین در شهر بیرجند برای فروش نقدی در نظر می گیریم.

طالقانی با اشاره به اینکه خریدار حق فروش و تغییر کاربری این اراضی را تا پایان اقساط آن ندارد افزود: درصورت وجود تخلف، قرارداد ما با خریدار فسخ می شود که تاکنون چند مورد برای فسخ قرارداد به مراجع قضایی ارجاع شدند.

عواید حاصل از فروش زمینها، در کجا هزینه شده است؟
بنیاد مستضعفان از سال 85 تاکنون با برگزاری چندین دوره مزایده، 230 میلیارد تومان درآمد از محل فروش املاک خود در خراسان جنوبی کسب کرد و از طرفی 200 میلیارد تومان برای صرفه فعالیتهای محرومیت زدایی در این استان هزینه کرده است.

تاکنون عواید فروش این زمینها به تهران می رفت و مشخص نبود چه مقدار آن برای خراسان جنوبی هزینه می شد و این موضوعی بود که در سفر پارسال رئیس بنیاد مستضعفان کشور به خراسان جنوبی مطرح شد.

سید پرویز فتاح تاکید کرد بنای ما این است که از این زمینها و منافع آن برای توسعه استان و نفع مردم استفاده شود.
وی قول داد تا من بعد منابع حاصل از فروش اموال و املاک این بنیاد از استان خارج نشود و مسئولان استان آن را برای ایجاد زیرساخت‌های خراسان جنوبی هزینه کنند.

سرمایه گذاری چند ده میلیاردی در طرحهای اقتصادی، کمک به ساخت مدرسه، مسجد و فضاهای ورزشی، توزیع سبدهای غذایی بین مادران باردار و شیرده، کمک 5 میلیاردی در شرایط کرونا و مشارکت در طرح توسعه شهرستان درمیان، از جمله اقداماتی است که بنیاد در این سالها بصورت چراغ خاموش برای توسعه و زدودن غبار محرومیت از چهره خراسان جنوبی انجام داده است و به گفته مسئولان بنیاد، کماکان ادامه دارد.

مدیر کل اموال و املاک بنیاد مستضعفان استان عواید حاصل از فروش 22 قطعه زمین فروخته شده بنیاد را در مزایده اخیر، حدود 40 میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: طبق مصوبه سفر پارسال رئیس بنیاد مستضعفان کشور، این عواید که البته در ابتدا 30 درصد آن نقد است و به مرور در اقساط 2 ساله از سوی خریداران پرداخت می شود، به حساب استان واریز می شود و اختیار هزینه کرد آن من بعد در اختیار مسئولان استان خواهد بود.

طالقانی در عین حال از استقبال بنیاد مستضعفان از سرمایه گذاری افراد در املاک بنیاد برای راه اندازی طرح های تولیدی و عام المنفعه خبر داد و گفت: هم اکنون 115 ملک و رقبه برای مشارکت سرمایه گذاران در استان وجود دارد ولی تاکنون هیچ استقبالی از آن نشده است.

وی به اراضی بنیاد در خارج از محدوده شهر بیرجند هم اشاره کرد و گفت: این اراضی بسیار بیشتر از اراضی داخل شهر است که در صورت الحاق آن به شهر، آماده واگذاری این اراضی هستیم، همانطور که یکی از مصوبات سفر پارسال آقای مرتضوی رئیس سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان کشور به استان این بود که در صورت الحاق اراضی بنیاد به محدوده ی شهری، زمین مورد نیاز برای ساخت 400 واحد ویژه ی مددجویان بهزیستی و کمیته امداد بصورت رایگان از سوی بنیاد مستضعفان واگذار می شود.

بنیاد مستضعفان تنها ارگانی است که زمینهای خود را واگذار می کند
مدیر کل سابق بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی که هم اکنون عهده دار این سمت در استان گلستان است با تاکید بر اینکه گرانی زمین و مسکن سراسری است می گوید : گرانی مسکن و زمین در استانهای دیگر از جمله گلستان بیشتر از خراسان جنوبی بوده است.

خسروی معتقد است سازمان بنیاد مستضعفان تنها ارگانی است که زمین های خود را واگذار می کند و سایر ارگان ها که زمین در اختیار دارند از عرضه زمین های خود خودداری و یا بصورت مخفیانه به افراد خاص واگذار می کنند.

وی با انتقاد از مسکن و شهرسازی در تامین نکردن مسکن و زمین مورد نیاز مردم، علت اصلی این گرانی ها را بی توجهی دولت به تامین مسکن مورد نیاز جامعه دانست.

مدیر کل سابق بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی به واگذاری رایگان 775 قطعه زمین موسوم به اراضی موسوی بیرجند در سال گذشته ( در دوران تصدی خود) به مردم اشاره کرد و گفت: چطور آن موقع در خصوص تاثیر این اقدام هیچ سخنی گفته نشد و حال مزایده های بنیاد را عامل گرانی می دانند.

طرحهای اقدام ملی مسکن و مسکن محرومان نیاز جامعه را برطرف می کند
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار هم با بیان اینکه متقاضیان واقعی مسکن نباید در سوداگری های دلالان درگیر شوند گفت: افرادی که نیاز واقعی به مسکن به عنوان سرپناه نه به عنوان سرمایه دارند باید در طرح هایی که دولت برای خانه دار شدن مردم در نظر گرفته است، شرکت کنند.

میرجعفریان تأمین مسکن مورد نیاز مردم را از دغدغه های دولت دانست و گفت: اجرای طرح های اقدام ملی مسکن و تامین مسکن محرومان طرح هایی است که می تواند این نیاز مردم را برطرف کند و تاکنون در استان 10 هزار و 607 نفر در طرح اقدام ملی مسکن ثبت نام کردند که 5 هزار نفر از این تعداد، مربوط به شهر بیرجند هستند.

وی گفت: همچنین تفاهمنامه ساخت 5 هزارمسکن دیگر در حاشیه شهرها ویژه جوانان در سفر چند هفته گذشته رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور به خراسان جنوبی امضاء شد.

مدیر مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی استان هم معتقد است رقابت کاذب بر سر مشارکت در مزایده ها بر افزایش قیمت زمین دامن می زند که البته عوامل دیگری از جمله افزایش قیمت مصالح ساختمانی و عرضه زمین و مسکن هم در این خصوص تاثیرگذارند.

علیزاده می گوید: مزایده ها باید نقدی باشد تا فقط سازندگان در آن شرکت کنند در این صورت تاثیر چندانی بر قیمتها نخواهد داشت اما اگر پرداخت اقساطی باشد باعث تلاطم بازار می شود. 

وی اشاره ای به طرح اقدام ملی مسکن کرد و این بار با دادن آماری متناقض با آمار قبلی، از ثبت نام 11 هزار و 709 نفر برای این طرح خبر داد و گفت: 477 هکتار زمین برای طرح اقدام ملی اختصاص داده شده است و برای تأمین مصالح مورد نیاز این طرح هم تفاهمنامه ای بین وزارت راه و شهرسازی و شرکت تهاتری ایرانیان منعقد شده تا مصالح با قیمت مناسب برای این طرح تامین و عملیات ساخت آن تا یک ماه دیگرآغاز شود. 

اما چه باید کرد
بازار مسکن این روزها دیگر بازار نیست بلکه آشفته بازاری است که جای خالی دستگاه های نظارتی در آن مانند سایر بخش ها به چشم می آید و جای سوال دارد که چرا هیچ دستگاه یا نهادی بر قیمتهایی که هر روز رکورد می زنند و مستاجران را از رسیدن به رؤیایشان دورتر می کنند، نظارت نمی کند؟

اگر چه سوداگران و سودجویان از هر فرصتی مثل برگزاری مزایده های بنیاد مستضعفان برای رسیدن به منافع شخصی خود استفاده می کنند، اما مسئولان این سازمان می توانند با بهره گیری از نظرات و پیشنهادهای صاحب نظران، موانعی بر سر راه فرصت طلبان ایجاد کنند.

در این بین دولت هم می تواند با تعجیل در اجرای طرح های ساخت مسکن و اجرای قوانینی از جمله اخذ مالیات از واحدها و زمین‌های خالی، برای متعادل شدن عرضه و تقاضا در بازار مسکن، همت گمارد.

نویسنده: حمیده پاک