متقاضیان از انتظار طولانی مدت در صف وام ازدواج شکایت دارند.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ با اینکه برخی از انتظار طولانی مدت خود در صف وام ازدواج شکایت می‌کنند، بانک مرکزی اعلام کرده متقاضیان در انتظار اخذ تسهیلات ازدواج تا ۲۲ خرداد برابر با ۳۰۰ هزار و ۷۹۲ نفر است که از این تعداد، ۱۵۴ هزار و ۲۴۰ نفر در مراحل تکمیل پرونده و انعقاد قرارداد قرار دارند.
دولت تسهیلاتی برای ازدواج جوانان اختصاص می‌دهد که می‌تواند کمک‌هزینه‌ای برای شروع زندگی و پوشش خرید برخی لوازم ابتدایی زندگی آن‌ها باشد. این وام به زوج‌هایی که تاریخ عقد آن‌ها بعد از اول فروردین ۱۳۹۶ بوده و تاکنون وام ازدواج دریافت نکرده‌اند پرداخت می‌شود، به شرطی که به درگاه ثبت‌نام وام ازدواج مراجعه و به شرایط و ضوابط اعلام‌شده در این وب‌سایت عمل کند. در حال حاضر مبلغ این وام برای هر یک از زوجین ۵۰ میلیون تومان است.
شرایط اخذ وام
مدارک مورد نیاز برای دریافت وام شامل اصل و کپی سند ازدواج، اصل و کپی صفحات شناسنامه‌های زوجین، اصل و کپی شناسنامه‌های ضامن‌ها، اصل و کپی کارت ملی (موقت یا دائم) زوجین، اصل و کپی کارت ملی (موقت یا دائم) ضامن، کد پستی ۱۰ رقمی و آدرس کامل محل سکونت زوجین، کد رهگیری ۱۰ رقمی دریافتی از سایت پس از مرحله ثبت‌نام می‌شود.
گفته شده که شرایط ضامن‌ها تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج برای هر یک از زوج‌ها، با دوره بازپرداخت هفت‌ساله با اخذ یک ضامن معتبر و سُفته است. بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری غیربانکی می‌توانند یارانه پرداختی به اشخاص را به‌عنوان تضمین در این زمینه بپذیرند. مدت بازپرداخت تسهیلات ۸۴ ماهه با اقساط مساوی بوده و سررسید نخستین قسط، یک ماه پس از پرداخت این تسهیلات است. نرخ کارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج چهار درصد تعیین شده است.
شکایت از شرایط سختگیرانه
بررسی میدانی از افرادی که در نوبت اخذ وام ازدواج هستند، نشان می‌دهد اصلی‌ترین مانع جوانان برای داشتن این وام، یافتن ضامنی است که مورد قبول بانک باشد. یکی دیگر از مشکلات متقاضیان در سال جدید و بالا رفتن مبلغ وام، انتظار طولانی‌مدت است. بسیاری از افرادی که ثبت‌نام اولیه را انجام داده‌اند، می‌گویند بعد از دو ماه هنوز در انتظار معرفی به شعبه هستند. جملاتی که در ادامه می‌آید صحبت‌های برخی از این متقاضیان است: «تقریباً دو ماه است که ثبت‌نام کرده‌ام، اما خبری از تعیین شعبه نشده است.»
متقاضی دیگری می‌گوید: «با اینکه نزدیک به دو ماه است در سایت بانک ثبت‌نام کرده‌ام و هر روز هم برای تعیین شعبه به سایت سر می‌زنم، اما خبری در رابطه با اقدامات بعدی نشده است. حتی به بانک هم رفتیم و پرس‌وجو کردیم، می‌گویند بودجه نداریم.»
حتی یک نفر می‌گوید که پیش از سال ۱۳۹۹ ثبت‌نام کرده است. «۲۷ بهمن سال پیش ثبت‌نام کردیم، اما هنوز تعیین شعبه انجام نشده است.»
جالب اینکه فردی شعبه اخذ وامش مشخص شده، اما می‌گوید: «بعد از تعیین شعبه به بانک مراجعه کردیم، می‌گویند بودجه نداریم، بروید یک ماه دیگر رجوع کنید.»
عملکرد بانک‌ها
درباره مسائل مربوط به ضامن که اصلی‌ترین مشکل پیش روی زوجین است، پیش از این تدابیری اندیشیده شده که امید است با اجرای آن‌ها از سوی سیستم بانکی شاهد شرایط بهتری در مراحل پیچیده و بروکراتیک اخذ وام شویم.
بانک مرکزی در روز‌های اخیر گزارشی از عملکرد شبکه بانکی کشور در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج، شرایط اخذ ضامن برای پرداخت این تسهیلات منتشر کرد تا از این طریق به «برخی انتقاد‌ها درخصوص عدم اجرای مفاد بند (الف) تبصره (۱۶) قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور مبنی بر اعطای وام ازدواج ۵۰۰ میلیون ریالی با دوره بازپرداخت هفت‌ساله با اخذ یک ضامن معتبر و سفته» پاسخ داده باشد.
طبق این گزارش «از ابتدای سال جاری تا ۲۲ خرداد، با وجود افزایش سقف فردی تسهیلات از ۳۰۰ به ۵۰۰ میلیون ریال، تعداد ۹۲ هزار و ۴۵۰ فقره تسهیلات ازدواج به ارزش بیش از ۴۷ هزار میلیارد ریال در شبکه بانکی پرداخت شده که از این تعداد ۴ هزار و ۴۱۸ نفر مشمول تسهیلات ایثارگری ازدواج به میزان ۱۰۰۰ میلیون ریال برای هر نفر بوده است. همچنین تعداد متقاضیان در انتظار اخذ تسهیلات ازدواج تا تاریخ یاد شده برابر با ۳۰۰ هزار و ۷۹۲ نفر است که از این تعداد، ۱۵۴ هزار و ۲۴۰ نفر در مراحل تکمیل پرونده و انعقاد قرارداد جهت اخذ تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج قرار دارند.»
با این حال، بسیاری از متقاضیان وام ازدواج می‌گویند به دلیل شرایط سختگیرانه بانک‌ها هنوز نتوانسته‌اند وام خود را به سرانجام برسانند و حتی برخی از ناامیدی کامل و رها کردن مسیر در میانه راه سخن به میان آورده‌اند. از این‌گونه تجربه‌های عینی داریم که گفته می‌شود: «من خودم کارمند هستم، اما غیر از من که ضامن همسرم می‌شوم، دو نفر ضامن دیگر نیز درخواست کرده‌اند.» به‌طور کل با توجه به صحبت‌ها به نظر می‌رسد داشتن دو ضامن کارمند با دریافتی بالای چهار میلیون تومان پرتکرارترین شرط بانک‌ها برای ضامن باشد. این در حالی است که به گفته بسیاری در حال حاضر سال‌هاست که در کشور با سیاست کوچک‌سازی دولت، کارمندی به یکی از مشاغل کمیاب تبدیل شده و برخی می‌گویند در میان اقوامشان هیچ کارمندی وجود ندارد، تعجب‌برانگیز نیست.
کارمند شاکی
وضعیت به شکلی شده که برخی کارمندان دولت از این وضعیت بسیار شاکی شده‌اند. «کارمندان را رها کنند، هر کسی از میان اقوام ازدواج می‌کند، تن ما می‌لرزد. هر کدام که وام می‌خواهند، سراغ ما می‌آیند. چند قسط اول را پرداخت می‌کنند و سپس بیخیال می‌شوند، به همین علت چند ماه بعد حسابمان مسدود می‌شود و باید دربه‌در دنبال وام گیرنده باشیم. هر کسی خانه یا خودرو می‌خرد یا ازدواج می‌کند، ما کارمند باید تاوان پس بدهیم. چرا دست از سر کارمند جماعت برنمی‌دارند؟»
بخشنامه سال ۱۳۹۶
این مشکلات در حالی عنوان می‌شود که بانک مرکزی از سال ۱۳۹۶ به‌منظور سهولت در اجرای طرح یادشده و بهره‌مندی آن دسته از متقاضیانی که در استان‌های محروم و روستایی بوده و امکان تأمین ضامن مورد نظر شعب از نظر ارائه گواهی تعهد کسر اقساط را ندارند، به بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری غیربانکی اجازه داده طبق مفاد شرایط و دستورالعمل مندرج در سامانه قرض‌الحسنه ازدواج بانک مرکزی به شرح ذیل اقدام کنند:
الف- چنانچه زوجین در سامانه ازدواج هر دو یک بانک را انتخاب کرده باشند، ارائه یک ضامن معتبر، منوط به کفایت میزان حقوق دریافتی آن ضامن برای اقساط هر دو قرارداد زوجین امکان‌پذیر است.
ب- چنانچه متقاضی اخذ تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به همان بانک دریافت کننده یارانه خود مراجعه کرده باشد، مراتب در چارچوب بخشنامه‌های مربوط به اعطای تسهیلات به پشتوانه یارانه واریزی قابل اجراست.
پ- چنانـچه متقاضی دریافت تسـهیلات ازدواج، کارمند رسمی یا پیمانی دولت، نیروی نظامی و انتظامی، نـهـاد‌ها و مـؤسسه‌های عمومی (نظیر شهرداری و بنیاد، کمیته‌امداد، هـلال‌احمر) باشد، ارائه گواهی تـعهد کسر اقساط از سازمان مربوطه به همراه ارائه فـیش حقوق و حکم کارگزینی منوط به آن که مانده حقوق نامبرده کفایت کند، پذیرفته شده و نیازی به اخذ ضامن نیست.
ت- ضمانت یک نفر کارمند رسمی، پیمانی، بازنشسته دولت، نـیروی نظامی و انتظامی، نـهاد‌ها و مـؤسسه‌های عمومی (همچون شهرداری و بنیاد، کمیته امداد، هلال احمر)، کارگر یا کارمند شرکت‌های تولیدی صنعتی بزرگ و فعال، با ارائه آخرین فیش حقوقی و حکم کارگزینی و... امکان‌پذیر است.
ث- ضمانت یک نفر کاسب دارای پروانه کسب که در زمان اعطای تسهیلات دارای فعالیت اقتصادی دایر باشد.
ج- ضمانت یک نفر دارنده حساب جاری فعال و خوش حساب که به تأیید و تشخیص شعبه پرداخت‌کننده رسیده باشد.
چ- در مورد متقاضیان تسهیلات در مناطق روستایی، ضمانت یک نفر ساکن روستا که اهلیت و صلاحیت وی توسط شورای اسلامی روستا تأیید شود (ممهور به مهر شورا).
ح- سایر وثیقه‌های قابل قبول از جمله دریافت سفته، چک معتبر و سپرده‌های متقاضی و بستگان آنان.
با وجود این بخشنامه، نمی‌شود کتمان کرد که بسیاری از بانک‌ها هنوز شرایط سخت‌گیرانه‌ای را در زمینه ضامن پیش پای متقاضیان قرار می‌دهند و گفته می‌شود برخی مواقع وقتی به شعبه مراجعه می‌کنید، می‌گویند چنین بخش‌نامه‌ای صادر نشده است. در حالی که بانک مرکزی در ابلاغ مفاد بند (الف) تبصره (۱۶) قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور، در بخشنامه‌های مختلف ضمن ملزم کردن همه بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری غیربانکی به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج از محل مجموع سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و جاری، تأکید کرده که پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج در اولویت نخست پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه قرار دارد.
این‌ها مسائلی است که لزوم نظارت و کنترل بیشتر شعب از سوی نهاد بالادستی را حائز اهمیت می‌کند. در حال حاضر بانک مرکزی سازوکار‌هایی برای رسیدگی به شکایات متقاضیان تسهیلات ازدواج را نیز در نظر گرفته است. در این راستا گفته شده متقاضیان تسهیلات ازدواج که در هر مرحله از فرآیند اخذ تسهیلات یاد شده با رفتار مغایر مقررات مواجه شده‌اند، می‌توانند شکایات و تقاضا‌های خود را در «سامانه پاسخگویی به شکایات و ارتباط مردمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» ثبت کنند تا در اسرع وقت مورد رسیدگی قرار گیرد.