پول، پیله، خام فروشی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان؛ بر اساس اعلام مرکز توسعه نوغانداری کشور اگر چه سهم ایران از سبد تولید ابریشم دنیا کمتر از یک درصد است و از این منظر در جایگاه هشتم دنیا قرار گرفته اما همین مقدار محصول تولیدی کشورمان، معادل ِمجموع تولید پیله ابریشم کشورهایی چون ژاپن، بنگلادش، ترکیه، اندونزی و کره جنوبی است.

محصولی که در 31 استان کشور تولید می شود و این روزها در اواخر بهار و اوایل تابستان برداشتش در گیلان آغاز می شود؛ کاری که محلی ها به آن " کَج چینی" می گویند.
به پیله کرم ابریشم در گیلکی "کَج" یا "کژ "می گویند.

گیلان سالهاست در فراز و نشیب و کم و زیاد صنعت نوغانداری همواره بر سکوی نخست تولید تکیه زده و به قول قدیمی ها، نوغانداری با نام گیلان و گیلان، با کار نوغانداری شهره است؛ تا جایی که مرکز توسعه نوغانداری کشور در این استان، مستقر است.

رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور می گوید: پیش بینی می شود امسال نوغانداران در 31 استان تولید کننده پیله کرم ابریشم کشور، هزار و 650تُن پیله تر ابریشم برداشت کنند که سهم گیلان، قطب تولید این محصول در ایران ، 560تُن خواهد بود.

عدیل سروی زرگر با بیان اینکه امسال تولید پیله تر ابریشم 17درصد افزایش یافته است افزود:افزایش 56درصدی قیمت خرید تضمینی پیله تر ابریشم، افزایش خرید توافقی از سوی بخش خصوصی به قیمت بالاتر از بازار، توزیع 46هزار و 100جعبه تخم نوغان و توسعه توتستان ها در سال های اخیر، از دلایل افزایش رغبت نوغانداران به پرورش کرم ابریشم و به تبع آن افزایش مقدار تولید پیله تر ابریشم است.

وی با اشاره به اینکه برداشت پیله ابریشم معمولا 45روز طول می کشد گفت: همزمان با برداشت پیله تر ابریشم، خرید این محصول هم به قیمت توافقی انجام می شود و امسال بخش خصوصی هر کیلوگرم پیله تر ابریشم را براساس کیفیت 5درصد بیشتر از قیمت های بازار می خرد.

حکایت پول و پیله
رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور اشتغالزایی و ارزش افزوده بالا را از مزایای صنعت نوغانداری اعلام کرد و گفت: قابلیتِ پرورش کرم ابریشم در مناطق مختلف کشور و فضاهای کوچکی چون اتاق، سخت نبودن کار، سرمایه گذاری اندک و درآمدزا بودن این فعالیت جانبی دربازه زمانی که انتظار درآمدزایی از دیگر فعالیتهای کشاورزی چون برنجکاری نمی رود و در نهایت ارتقای ارزش افزوده محصولاتی چون نخ، فرش، صنایع دستی ابریشمی و پوشاک از مهم ترین مزایای پرورش کرم ابریشم است.

عدیل سروی زرگر معتقد است؛ این صنعت ظرفیت بالایی برای کارآفرینی و درآمدزایی به خصوص برای روستاییان و افراد با سرمایه اندک است تا بتوانند در کنار دیگر فعالیت های کشاورزی و دامداری با سرمایه اندک، در مدت 45روز دوره پرورش، درآمد قابل قبولی به دست آورند.

وی می گوید: از طرفی این کار به نوعی شغل خانگی و خانوادگی است و همه افراد خانواده از کودکان تا میانسالان می توانند در آن مشارکت کنند.

رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور با بیان اینکه با پرورش هر جعبه تخم نوغان، معمولا حدود 35کیلوگرم پیله تر ابریشم به ارزش 2میلیون و 800هزار تومان تولید می شود گفت: هر نوغاندار می تواند بطور میانگین 3جعبه تخم نوغان پرورش دهد.

روزهای طلایی دیروز و نفس های تولیدی که هر سال تازه تر می شود
رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور از گذشته های صنعت نوغانداری برایم می گوید.
عدیل سروی زرگر با اشاره به اینکه اوج و شکوفایی پرورش کرم ابریشم و تولید پیله در کشور به سال79 با پرورش200هزار جعبه تخم نوغان و تولید بیش از 5هزار تُن پیله ابریشم بر می گردد گفت: از دهه80، صنعت نوغانداری در کشور و در گیلان، به دلایلی چون کاهش نرخ تعرفه واردات و به تبع آن ورود پيله خشک و نخ ابريشم وارداتی به بازار، مناسب نبودن قیمت خرید تضمینی، رها شدن و تغییر کاربری تدريجي برخی توتستان ها، غیرفعال شدن واحدهای صنعتی ابريشم وکاهش فعالیت برخی کارگاه های سنتی ابریشم کشی، دچار رکود شد و رغبت نوغانداران هم برای پرورش کرم ابریشم ، کاهش یافت به طوری که تولید این محصول در فاصله11سال از 5هزار تن پيله تر ابريشم در سال79 با حدود 90درصد کاهش، به حدود 600تن در سال نود رسید.

وی افزود: البته از سال91 با اجرای برنامه های حمایتی از جمله افزایش نرخ خرید تضمینی پیله تر ابریشم متناسب با تورم، گشوده شدن پنجره های خرید توافقی با قیمت بالاتر از نرخ تضمینی و نیز توسعه توتستان ها تلاش شد، نفس های تولید صنعت نوغانداری هر سال تازه تر شود و این را می توان از افزایش نسبی محصول هر سال به ویژه افزایش 17درصدی تولید امسال دریافت.

رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور پرورش پاییزه کرم ابریشم در گیلان پس از 23سال وقفه را یکی دیگر از راهبردها برای بازگشت به روزهای طلایی تولید دانست و گفت: آخرین تجربه پرورش پاییزه کرم ابریشم در کشور و در گیلان که برای دومین بار در سال انجام می شود به 23سال پیش بر می گردد.

وی گفت: پارسال در 10استان با توزیع 268جعبه تخم نوغان بین 174نوغاندار، پرورش پاییزه کرم ابریشم را کلید زدیم که سهم گیلان 50جعبه تخم نوغان بود و بسیاری از نوغانداران از این کار استقبال کردند.

وقتی خام فروشی دامن ملکه الیاف را هم می گیرد!
رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور با بیان اینکه نخ ابریشم به عنوان ماده اولیه فرآوری شده به "ملکه الیاف" معروف است گفت: با وجود ارزش افزوده ای که فرآوری پیله ابریشم در پی دارد، بخش اعظمی از پیله تر تولیدی گیلان به صورت خام به دلالان استانهای دیگر فروخته و برای ابریشم کشی به کارگاه های ابریشم کشی خراسان رضوی فرستاده می شود و این خام فروشی، جیب تولیدکنندگان گیلانی را از ارزش افزوده فرآوری پیله ابریشم تولیدی شان خالی می گذارد و به این ترتیب نخ های ابریشمی که ماده اولیه آن تولید گیلان است، از برند و نام و نشان گیلان، بی نصیب می ماند.

آمارهای سازمان صمت گیلان هم حاکی است: از 4واحد بزرگ صنایع تبدیلی ابریشم گیلان 3واحد به علت مشکلات مالی، نبود حمایتهای کافی و نیز کمبود مواد اولیه در دهه های گذشته تعطیل شده است و فقط شرکت صنایع ابریشم شرق گیلان، فعال است که البته به علت نبود حمایت از صنایع پایین دستی و نداشتن بازار فروش مناسب، با ظرفیت بسیار کم در مدار تولید باقی مانده است.

برای پی بردن به ارزش افزوده پرورش کرم ابریشم باز هم پای صحبت های رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور می نشینم.

عدیل سروی زرگر با بیان اینکه از هر 6کیلو پیله تر ابریشم، یک کیلو نخ ابریشم به دست می آید گفت: قیمت 6کیلو پیله تر با احتساب قیمت فعلی هر کیلوگرم 70هزار تومان، 420هزار تومان است ؛ این در حالی است که قیمت هر کیلوگرم نخ ابریشم با توجه به شرایط بازار از 590هزار تا یک میلیون تومان فروخته می شود.

وی با بیان اینکه 9بند از 24بند سیاستهای کلی اقتصادمقاومتی ابلاغی رهبر معظم انقلاب، با فعالیتهای مرتبط با صنعت نوغانداری انطباق دارد و این امر نشانده ظرفیت و مزیت بالای این صنعت در رونق اقتصاد به ویژه زمانی که پای صادرات محصولات جانبی چون فرش های ابریشمی به میان می آید است.

رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور افزود: پارسال صنعت نوغانداری به‌عنوان یکی از محورهای فعالیت اقتصاد مقاومتی حوزه کشاورزی ۱۱ استان کشور تعریف ‌شد که گیلان در این بین 3برنامه احیای صنعت نوغانداری در ذیل پروژه های اقتصادمقاومتی را به دست گرفت.

عدیل سروی زرگر توسعه پرورش کرم ابریشم در شهرستان های گیلان، ساخت واحدهای ابریشم کشی خانگی و تولید نخ ابریشم و احیا و بازسازی 2ونیم هکتار از باغ مادری توت شهرستان فومن برای تامین غذای کرم ابریشم را 3برنامه اصلی اقتصادمقاومتی صنعت نوغانداری در گیلان بر شمرد و گفت: با اجرای این 3برنامه، زنجیره کامل تولید صنعت نوغانداری از تولید توت و پرورش ابریشم تا فرآوری پیله و نخ ابریشم، تشکیل شده که آثار خوب آن در سالهای آینده محسوس تر خواهد بود؛ چرا که ظرفیت هایی چون چادر شب و دیگر صنایع دستی مرتبط با ابریشم در زنجیره نهایی این صنعت در گیلان وجود دارد.

وی اضافه کرد: در گیلان، توسعه کشت توت به عنوان ماده اولیه پرورش و غذای اصلی کرم ابریشم هر سال انجام می شود و از طرفی پرورش کرم ابریشم هم در مسیر بازگشت به روزهای خوش تولید است اما در این بین فرآوری این محصول که می تواند نخ ابریشم مورد نیاز صنایع دستی را تامین کند، مثل حلقه گم شده ای است که بین تولید و محصول نهایی فاصله انداخته است که البته با اجرای این برنامه ها در قالب اعطای تسهیلات، پیگیر حل آن هستیم.

رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور می گوید : پارسال 3کارگاه خانگی ابریشم کشی با پرداخت تسهیلات 200میلیون تومانی از محل اعتبارات ستاد اقتصادمقاومتی در گیلان راه اندازی شد و امسال هم 15کارگاه دیگر با استفاده از همین تسهیلات ایجاد خواهد شد که ظرفیت فرآوری 9تُن پیله ابریشم را دارد.

به گفته عدیل سروی زرگر دولت برای حمایت از صنایع ابریشم کشی و جلوگیری از خام فروشی پیله تر ابریشم، در 2سال اخیر تعرفه واردات نخ ابریشم را از 10درصد به 26درصد افزایش داده است.

تلاش ها برای خانوادگی کردن نوغانداری
پیش از این در خصوص استفاده از مشارکت مددجویان و ترویج نوغانداری در بین اعضای خانواده، بخصوص زنان، خبرهایی منتشر شد.

برای اطلاع از این موضوع سراغ معاون مرکز توسعه نوغانداری کشور رفتم.

مجید فرزانه به انعقاد تفاهمنامه هایی با کمیته امداد در 7 استان برای توسعه صنعت نوغانداری با کمک مددجویان و در قالب مشاغل کوچک خانگی اشاره کرد و گفت: براین اساس به مددجویانی که به پرورش کرم ابریشم تمایل دارند، تخم نوغان یارانه ای، نهال رایگان و آموزش داده می شود و کمیته امداد هم بخشی از هزینه های بیمه و امکانات این کار را برای مددجویان فراهم می کند.

وی افزود: امسال 6هزار جعبه تخم نوغان در قالب این طرح بین نوغانداران 7 استان کشور توزیع شده است.

معاون مرکز توسعه نوغانداری کشور به انعقاد تفاهم نامه دیگر با دفتر آموزش زنان روستایی و عشایر وزارت جهاد کشاورزی هم اشاره کرد و گفت: بر اساس این تفاهم نامه، نوغانداری به عنوان یک شغل خانوادگی که همه اعضا می توانند در آن مشارکت کنند، ترویج و آموزش های لازم در این باره به زنان ارائه و از طرفی از اعتبارات صندوق های خرد زنان روستایی هم بهره گرفته می شود.

مجید فرزانه گذری هم بر آمارهای تولید نهال توت داشت و گفت: پارسال 187هزار اصله نهال توت اصلاح شده در 17 استان توزیع شد که سهم گیلان 56هزار اصله نهال توت بود و امسال هم قرارداد تولید یک میلیون و 115هزار اصله نهال توت با بخش خصوصی منعقد شده که سهم گیلان 400هزار اصله نهال توت است.

وی با بین اینکه نهال توت پس از 2تا3 سال قابل برداشت است گفت: میانگین توزیع نهال توت در 10سال گذشته 200هزار اصله نهال بود؛ این در حالی است که امسال تولید و توزیع نهال توت تا 6برابر افزایش یافته است که می تواند زمینه های جهش تولید در سال های آینده را فراهم کند.

نوغانداری در مسیر جاده ابریشم
با مدیرعامل تعاونی جاده ابریشم گیلان هم صحبت می شوم.

عباس دیده بان با بیان اینکه 600نفر از نوغانداران پیشرو عضو این تعاونی هستند گفت: 25نفر از این اعضا، کارشناسان زبده ای هستند که دوره های آموزشی روز دنیا در زمینه نوغانداری را در کشورهای ژاپن، چین، کرهف هند و فرانسه گذرانده اند.

وی مهم ترین فعالیتهای این تعاونی را تولید تخم نوغان در قالب پیمانکاری، تولید پودرهای ضدعفونی کننده برای مقابله با بیماریهای کرم ابریشم، خرید پیله تر ابریشم به قیمت توافقی، تهیه و نگهداری بانک ژن نوغان ودر نهایت بررسی مشکلات و رایزنی با مسئولان برای و تصمیم گیری در خصوص این صنعت را از مهمترین وظایف این تعاونی برشمرد.

در حالی که رییس مرکز توسعه نوغانداری کشور از خرید پیله تر ابریشم به قیمت توافقی بالاتر از نرخ تضمینی و متناسب با تورم می گوید: مدیرعامل تعاونی جاده ابریشم معتقد است قیمت پیله تر ابریشم نه تنها متناسب با تورم نیست بلکه از قیمت پارسال هم کمتر است.

به گفته عباس دیده بان پارسال هر کیلوگرم پیله ترابریشم از نوغانداران 85هزار تومان خریداری می شد اما امسال به نرخ توافقی 70هزار تومان از آنان خریداری می شود که البته علت اصلی آن راکد ماندن قیمت نخ ابریشم و به فروش نرفتن صنایع جانبی چون فرش به علت تحریم ها است.

نوغاندار دیروز، امروز صاحب صنعت ابریشم کشی است 
آقای دشت پیما نوغاندار اهل روستای لَپوَندان شهرستان شفت که تا 2سال پیش مجبور بود پیله های تولیدی خود را به خریداران اصفهانی و خراسانی بفروشد، از پارسال با خرید دستگاه ابریشم کشی یک کارگاه کوچک گوشه خانه خود راه انداخته و با کمک دیگر اعضای خانواده، قدم در مسیر فرآوری پیله ابریشم برداشته و حالا علاوه بر فرآوری پیله های ابریشم تولید خود، بخشی از پیله های تولیدی دیگر اهالی را هم تبدیل به نخ می کند.

او می گوید: پارسال 2تُن پیله ابریشم را فرآوری کرده و به قیمت خوبی فروخته است.

آقای دشت پیما اضافه می کند: برای راه اندازی کارگاهش تسهیلاتی نگرفته اما برای خرید یک دستگاه ابریشم کشی دیگر و خرید پیله از دیگر اهالی، تقاضای 200میلیون تومان تسهیلات کرده و در نوبت دریافت وام است.

او معتقداست اگر در هر روستا یک کارگاه ابریشم کشی راه بیفتد دیگر اهالی مجبور نیستند پیله های خود را به قیمت پایین به دلالان استان های دیگر، خام بفروشند و پول بیشتری گیرشان می آید و همین کار باعث می شود، انگیزه آنان برای توسعه پرورش کرم ابریشم بیشتر شود.

پروانه شدن دیر نیست!
صنعت نوغانداری باوجود همه اقدامات حمایتی در فرآوری، هزار راه نرفته دارد و به ثمر نشستن برنامه های راهبردی اقتصادمقاومتی در این بخش زمان بر است.

اما نوغانداران، صنعتی را که بعد از 20سال به سپیده دم روزهای طلایی تولید نزدیک می شود و پاشنه های همت برای خاموش کردن چراغ خام فروشی را ورکشیده، باور دارند.
برای از پیله در آمدن و پروانه شدن صنعت نوغانداری، هیچوقت دیر نیست!

*نویسنده: مریم امدادی