شهید مصطفی چمران یک فرد، استاد و یک رزمنده بود، اما فقط همین‌ها نبود بلکه او را باید یک امت، یک دانشگاه و یک لشکر بدانیم.
شهید چمران همچنین انسان تک بعدی نبود بلکه فردی جامع و البته جامع اضداد بود و حیات این شهید بزرگوار در کنار کودکان لبنانی را می‌توان درسی بزرگ از سیره امیرالمومنین حضرت علی (ع) دانست و مقابله با تانک‌های صهیونیست‌ها را هم جلوه‌ای از رشادت‌های مالک اشتر حضرت علی (ع).
از طرف دیگر شهید مصطفی چمران را باید تراز برتر روشنفکری مومنانه و اسلام ناب در جهان اسلام بدانیم که آموزش‌های مکاتب علمی غربی هرگز نتوانست، وی را هضم کند و هرگز حاضر نشد دین اسلام ناب محمدی (ص) را با معیار‌های غربی و تئوری‌های باطل شدنی و دین گریز غربی‌ها هم سنجی کند.
بلکه دین اسلام را بسیار برتر و فراتر از این معیار‌ها می‌دانست و شاخص‌های روشنفکری مومنانه و عصر نوین (مدرنیته) جهان اسلام مبتنی بر جامعه مدینه النبی را می‌توان در سیره این انسان بزرگ جستجو کرد.
سیره این شهید عزیز جلوه‌ای از تفسیر آیه (اشداء علی الکفار و رحماء بینهم) است، روشفنکری مومن بود که هرگز تسلیم دانش و علوم تجربی و ابطال پذیر غربی‌ها نشد و هیچ اثری از بیماری اندیشه و نظریه سازی در سیره علمی ایشان دیده نمی‌شود.
متاسفانه بیماری اصلی پدیده روشنفکری در ایران و جهان سوم این بوده است که نه ملی بودند و نه مذهبی بودند و نه مذهب و دین را درست و کامل فهیمدند. حداکثر تلاش در بهترین و خوشبین‌ترین حالت نیز این است که هموار خواسته اند دین اسلام را با نظریات غربی بسنجند و قضاوت کنند. یعنی اقیانوسی شفاف و سالم را با برکه‌ای آلوده (لیبرالیسم و نهیلیسم و اومانیسم و؛ و تساهل و تسامح) بسنجند که "سالبه به انتفای موضوع" است یعنی امکان همسنجی هم ندارد.
امروزه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی و تولید علم در ایران عزیز به شدت نیاز دارند که از بت روشنفکری غربی رها شوند و خودشان تولید علم نافع کنند، خوشبختانه در این زمینه موفق بودیم، اما باید به سطح ایده آل برسیم.
این رویکرد‌ها مسیر استقرار تمدن نوین ایران اسلامی را با اجرای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی هموارتر خواهد کرد، چون هم تعهد است و هم تکلیف.
روشنفکری بیمار سبب می‌شود که دین اسلام حداکثر به دین لائیک یا سکولار تقلیل یابد، اما روشنفکری مومن به نظام سازی در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و حکومت ناب اسلامی منتهی می‌شود که بنیاد‌های تمدن اسلامی را تشکیل می‌دهند.
رویکرد دوم همان راهی است که شهید مصطفی چمران و هم قطارانش پایه گذاری کردند و نظام جمهوری اسلامی همیشه در میان دو بی نهایت مزیت پیشرفت قرار دارد و هیچ بن بستی نخواهد داشت و باید ناهمواری‌های را کنار بزنیم. آری با این شهدا می‌توان راه هدایت را پیدا کرد و "بالنجم هم یهتدودن".
۳۱ خرداد سالروز شهادت دکتر مصطفی چمران (۱۳۶۰) است. یادش گرمی و سیره اش پر رهرو باشد.
اسماعیل محمدی
دبیر خبرگزاری صدا و سیما