واجب هایی که بر زمین نمی ماند

خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی،

شاید این روزها که شیوع بیماری نوظهوری با نام کرونا گریبانگیر نوع بشر شده کمتر کسی باشد که به فکر سلامتی خودش نباشد.

خیلی ها حاضرند حتی همه زندگیشان را خرج کنند تا با این حریف چِغِر، غَدَر و مکار درگیر نشوند.

اما همین آدم ها که اینقدر به فکر سلامت جسم خود هستند تا چه حد به سلامت روحشان نیز اهمیت می دهند؟

وقتی بیمار می شوند سریعا به طبیب مراجعه می کنند تا بهبود یابند در حالیکه همین افراد کمتر به روح و روانشان می اندیشند!

آری روح !!

روحی که مَرکب جسمست همچنان در بین بیشتر مردم مهجور باقی مانده است.

شاید بسیاری از ما به خاطر ترس از کرونا و ترس از دست دادن عزیزانمان، به ویژه پدر و مادر بزرگ ها و افراد سالمند و بیمار و به ویژه کودکان و نوجوانانی که حتی برای ساعتی هم نتوانستند به علت وضعیت قرمز سر کلاس ها حاضر شوند، در این دو سه ماه اخیر با مشکلات روحی دست و پنجه نرم کردیم که تا کنون نظیر آنرا در عمرمان تجربه نکرده بودیم!

اما این همه ماجرا نیست؛ چرا که شاید انسان به برخی از بیماری های روحی مبتلا باشد که عمری در این دنیا گریبانگیرش بوده و همواره تا پایان عمر خود همچون باری سنگین به همراه می کشد که تا آخرین لحظات زندگی اش نیز باورش نشود که به آنها درگیر بوده است!  

بیماری های روحی شخصیتی همچون: دروغ گفتن، تهمت زدن، حریص بودن، حسد ورزیدن، کبر و غرور داشتن، فخر فروشی و سخن چینی کردن، شرک به خدا داشتن و به لهب و لعب دنیا مشغول بودن.

و شاید هم بیماری های روحیی که بیشتر از خود بیمار، جامعه مجبور به پرداخت هزینه های آنست؛ امراضی همچون: کم فروشی، اختلاس، گران فروشی کردن و ... که بیشتر مربوط به آدم هاییست که به قول قدیمی ها خودشان را زرنگ تر از خلق خدا می پندارند!

شاید یکی از مهمترین عوامل بروز بیماری های روحی و روانی در جامعه عدم پایبندی نوع بشر به ارزش ها،  عواطف انسانی،  محبت ها، و اصول اخلاقی باشد.

اما خداوند متعال که هر چه در این جهان وجود دارد همگی آفریده و زیر نظر اوست، برای هر بیماری که در این دنیا هست دوا و شفایی هم قرار داده است.

شاید برخی از مردم درست نمی دانند که برای درمان بیماری های روحی خود باید به چه کسانی  و کجا رجوع کنند.

بی شک برخی مایلند تا مسائل روحی-روانی و حتی شخصی و خانوادگی خود را مطابق با آیات قرآن کریم و فرمایشات پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم (ع) با یک عالم دین مجرب و متعهد یا فرد روحانی مورد اطمینان و با ایمان در میان بگذارند.

همان روحانی و عالم دینی که باید مثل یک دکتر روانشناس و بلکه خیلی بهتر از او برای بیماری های روحی انسان تصمیم بگیرد.

همان مبلغان دینی که بین همه مردم صاحب نفوذ و محترمند و می توانند این امانت بزرگ را که از علماء بزرگ سینه به سینه به آنها رسیده حفظ و به دیگران منتقل کنند.

همان عالم دینی که کارش فقط محدود به امور مسجدی همچون نماز جماعت و پاسخگوئی به سوالات شرعی نیست و می تواند با هدایت هایش انسان را از گردابهای نفسانی و شیطانی نجات بدهد.

همان روحانی که با زندگی طلبگی ساده و بی غِل و غش خود، به دور از هیاهوی شهرت و دنیا طلبی و مال و زر اندوزی همراه با زهد و تقوا و عبادت خدای متعال که نه فقط در حرف و سخن بلکه در عمل نیز به همه مردم درس ایمان، اخلاص، جوانمردی و اخلاق اسلامی می دهد.

روحانی محجوب، خوش‌ برخورد و آرامی همچون حجت‌الاسلام مصطفی قاسمی که یکی از اشرار سابقه‌دار پارسال در چنین روزهایی او را که روزه دار نیز بود همچون امام حسین (ع) و یاران وفادارش با لب تشنه در همدان به  ضرب گلوله به شهادت رساند.

مدارس علمی خواستگاه عالمان دین

اما به راستی عالمان بزرگ دینی که همواره مورد وثوق، اطمینان و اعتماد مردم بوده و هستند همچون: حضرت امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب اسلامی و آیات عظام بروجردی، حائری، بهجت، طباطبایی، قاضی، بهاء الدینی و ده ها و صدها عالم وارسته دیگر در کجا درس خودسازی، تزکیه و تهذیب نفس گرفته و رشد کرده اند؟

بی شک مدارس علمی به عنوان نخستین خواستگاه عالمان دین و مبلغان مذهبی نقش مهمی در تربیت اینچنین شخصیت های الهی داشته و دارند.

همان مدارسی که از گذشته های دور تا کنون ریشه در تاریخ، فرهنگ و دین ما داشته و دارند.

مشهد مقدس جزو نخستین شهرهای ایرانست که از دوران کهن تا کنون مهد تربیت عالمان بزرگ دینی به ویژه در مدارس علمی بوده است.

عالمانی همچون ابن بابویه، شیخ طوسی، طَبْرِسی، خواجه نصیرالدین طوسی و ده ها اندیشمند بزرگ دینی دیگر که ضمن سکونت دائم در مشهد مقدس، محافل علمی نیز در این شهر مذهبی  تشکیل می دادند.

 یکی از مهمترین سلسله هایی که برای تقویت مذهب شیعه و تربیت عالمان و مبلّغان شیعی، علاوه بر تعمیر مدارس پیشین به ساخت مدارس جدید در مشهد مقدس همت گمارد "صفویان" بودند.

در دوران صفویه مهاجرت علمایی از جبل عامل همچون شیخ بهائی و شیخ حر عاملی باعث توسعه و تقویت محافل علمی شد و حوزه علمیه مشهد را پرمایه و نیرومند کرد.

روند تأسیس این مدارس به صورت جدّی و پیوسته از نیمه دوم قرن یازدهم، یعنی از زمان سلطنت شاه عباس دوم، آغاز شد و تا پایان حکومت صفویه کما بیش در این شهر مذهبی استمرار یافت.

از جمله در دوران سلطنت شاه عباس دوم  در سنه ۱۰۵۷ مدرسه خیرات خان و در سال ۱۰۵۹ مدرسه میرزا جعفر و سپس مدرسه فاضل خان یا فاضلیه در ۱۰۷۵ ساخته شد.

در زمان سلطنت جانشین وی یعنی شاه سلیمان هم در سال ۱۰۸۳ مدرسه ملامحمد باقر مشهور به سمیعیه احداث شد.

در سنه ۱۰۸۶ نیز یکی از به نام ترین مدارس مشهد مقدس به نام مدرسه نواب یا صالحیه بنا شد.

در مجموع در دوره صفویه تا سال 1100، در مشهد مقدس بیش از ده مدرسه مهم احداث شد.

روند احداث مدارس در این عهد و اختصاص موقوفات ارزشمند فراوان به آنها از سوی دولتمردان صفوی، مشهد مقدس را در آن عهد یکی از فرهنگی‌ترین شهرهای ایران کرده بود.

فعالیتهای علمی در حرم امام رضا علیه السلام از قرون پیش از دوره صفویه رواج داشت.

در دوران قاجار نیز به توسعه و تقویت حوزه علمیه مشهد مقدس همچنان رسیدگی می‌شد.

این در حالیست که در دوره طاغوت، رضاشاه گرچه پیش از به قدرت رسیدن نسبت به علماء دین و شئونات مذهبی در ظاهر اعلام وفاداری می کرد اما دیری نپایید که با وجود کثرت روحانیون در  کشور به ویژه مشهد مقدس، حجاب از سر بانوان برداشت و لباس روحانیت که همان لباس پیغمبر بود را خلع کرد.

به نحوی که بنابر مشهور به جز چند تن از مراجع عظام، روحانیون سرشناس و معتبر کس دیگری مجاز به بر سر نهادن عمامه نبودند.

قیام خونین مردم مومن و متدین مشهد مقدس در مسجد گوهر شاد بر ضد کشف حجاب و خلع لباس روحانیت نیز نتوانست رژیم طاغوت را از ادامه اصلاحات غرب گرایانه خود بازدارد!

احیای دوباره حوزه علمیه مشهد مقدس پس از تبعید رضاشاه به جزیره موریس به طور خاص مرهون کوشش‌های سه شخصیت علمی برجسته یعنی میرزا احمد کفایی، شیخ مرتضی آشتیانی و میرزا مهدی اصفهانی بود.

مهاجرت آیت الله میلانی به مشهد مقدس تحول و جهش علمی و دینی این حوزه را بیش از پیش در این شهر مذهبی استوار و ارتقاء بخشید.

حوزه علمیه مشهد مقدس در جنبش‌های اجتماعی مثل؛ ملی کردن صنعت نفت، قیام۱۵ خرداد ۱۳۴۲، مخالفت با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و اصلاحات ارضی، اعتراض به تبعید حضرت امام خمینی (ره)  و پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسیار مهمی داشت.

مدرسه عباسقلی خان، بازمانده ای از صفویه

مشهد مقدس در کنار قم مقدس، از قطب های علوم دینی و اسلامی کشورست که هم اکنون هزاران طلبه و دانشجوی تشنه معنویات در دانشگاه های اسلامی و مراکز علوم دینی  این شهر مذهبی مشغول به تحصیلند.

در کنار دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد که مهمترین مراکز فراگیری علوم دینی ست، مدرسه عباسقلی خان مشهد نیز یکی دیگر از مراکز فراگیری علوم اسلامیست، که به همت عباسقلی‌خان شاملو در عهد صفویه در این شهر  بنا شد.

علاوه بر اینکه این مکان مرکز فراگیری علوم حوزویست، مدرسه عباسقلی خان شاملو، یکی از مهمترین مکان های تاریخی مشهد نیز محسوب می شود که معماری آن نیز بسیار تحسین بر انگیز است.

مدرسه علمیه عباسقلی‌ شاملو در مشهد معروف به مدرسه عباسقلی‌خان مربوط به سدهٔ ۱۱ ه‍.ق است که به همت عباسقلی‌خان بیگلربیگی در سال ۱۰۷۷ قمری و به دستور شاه سلیمان صفوی در مشهد مقدس ساخته شد.

بنای مدرسه در دو طبقه و در چهار ضلع دارای چهار ایوان به سبک معماری عهد صفویه ساخته شده که بیش از ۱۰۰ حجره را در خود جای داده‌ است.

این مدرسه تماماً با آجر ساخته شده و دارای تزئیناتی اعم از کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری سردر ورودی ایوان‌ها و حجرات و رواق‌ها است.

سردر مدرسه عباسقلی خان مشهد در جریان توسعه حرم و تعریض خیابان نواب صفوی، به عنوان یکی از آثار تاریخی مذهبی، بدون تخریب شکل ظاهری به عقب کشیده شد و اکنون در حاشیه ضلع جنوبی خیابان واقع شده‌ است.

مدرسه عباسقلی‌خان مشهد از جمله آثار معماری مشهد بوده که تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.

همچنین این اثر در سال ۵۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

این مدرسه تاریخی در ابتدای خیابان نواب صفوی، حاشیه زیرگذر حرم مطهر رضوی قرار دارد.

 عباسقلی خان، شاهکاری در دل مشهد

عباسقلی خان شاملو بانی اصلی این بنا حاکم هرات بوده است.

بر روی کتیبه‌ای که در سردر ورودی مدرسه وجود دارد، نام عباسقلی خان ذکر شده است و تاریخ ساخت بنا را نیز سال 1077 هجری قمری ذکر کرده‌اند.

این مدرسه، یکی از شاهکارهای معماری محسوب شده و باتوجه به قدمتی که دارد، بسیار ارزشمند است.

هم اکنون بیش از 40 درصد موقوفات این مدرسه در کشور افغانستان قرار گرفته است که متاسفانه بیشتر آنها از بین رفته اند.

محوطه مدرسه بسیار سر سبز و بناهای تاریخی و قدیمی آن بیش از 360 سال قدمت دارد.

ارزش‌های معماری و سبک و سیاق معماری در این بنا بسیار جالب توجه است و مثل همه مدرسه‌ها و مسجد‌ها دارای یک ایوان ورودی است که در معماری ایرانی به منزله آغوشی باز برای پذیرش مراجعه کنندگان است.

عباسقلی خان 76 رقبه وقف مدرسه علمیه کرده است که این موقوفه‌ها از خیابان نواب شروع می‌شود و به تربت جام، باخرز، افغانستان و هرات می‌رسد.

یادی از طلاب قدیمی مدرسه

مدرسه عباسقلی خان نزدیک‌ترین مدرسه علمیه مشهد به حرم مطهر حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام است که هم اکنون به حرم متصل شده.

در گذشته های نه چندان دور، این مدرسه مکانی برای جذب طلاب و تحصیل طلاب غیر ایرانی مقیم مشهد بوده است.

بسیاری از طلاب مطرح، انقلابیون و روشنفکران افغانستانی(شیعه) نسل اول و دوم در این مدرسه تحصیل کرده اند.

به بیان دیگر این مدرسه علمیه پیوندی ناگسستنی با انقلاب اسلامی افغانستان و انقلابیون و روشنفکران افغانستانی دارد.

بسیاری از طلاب افغانستانی این مدرسه علمیه، یا کسانی که در این مدرسه تحصیل کرده اند، در حال حاضر سکاندار حرکتهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی افغانستانند.

حجره های این مدرسه علمیه حضور انسانهای زیادی را در طول تاریخ معاصر در خود تجربه کرده است.

علامه شهید بلخی، که علمدار نهضت اسلامی در افغانستان است یکی از طلاب همین مدرسه بوده است.

شهید مزاری، رهبر جنبش عدالتخواهی شیعیان افغانستان و حضرت آیت الله العظمی فیاض، مرجع عالیقدر جهان تشیع نیز در این مدرسه بوده اند.

هم اکنون تولیت مدرسه عباسقلی خان زیر نظر نوادگان نسل هفتم مرحوم عباسقلی‌خان شاملو است و از نظر علمی و آموزشی تحت نظر مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان اداره می‌شود.

طلبه هایی که امروز در این مدرسه علمیه تحصیل می کنند بیشتر دارای مدارک تحصیلی فوق لیسانس و لیسانس در رشته‌های ریاضی، علوم تجربی و انسانیند.

حضرت آیه الله حاج شیخ محمد جمعه رضایی معروف به "رضایی مدرس" نیز یکی از علماء بزرگ مشهد است که در این مدرسه تحصیل، تدریس و مدیریت کرده است.

وی متولد یکی از روستاهای فریمان بنام حسین آباد قلعه سرخ بین مشهد و فریمان در 35 کیلومتری مشهد است.

حاج شیخ در دوران کودکی خودش به مشهد مهاجرت می کند برای کسب علوم در مدرسه عباس قلی خان مشغول به تحصیل می شود.

هوش سرشار وسختی های زندگی روستایی وکارهای پرزحمت کشاورزی و پدری سختگیر و مادری مهربان وسختکوشی بسیار زیاد از طلبه نوجوان شخصیت دیگری می سازد وباعث رشد سریع او می شود.

حاج شیخ محمد جمعه دروس حوزوی را تا درجه اجتهاد ادامه می دهد و ازبزرگان عصر خود ورقه اجتهاد می گیرد و در بسیاری از مسائل شرعی نماینده آیات عظام ومراجع تقلید می شود.

این عالم وارسته جزو انقلابیون و نماینده حضرت امام خمینی (ره) در اخذ وجوهات شرعیه مومنین در زمان پیش از انقلاب اسلامی در خراسان بوده است.

همچنین حاج شیخ محمد جمعه نماینده حضرت آیه الله فقیه سبزواری در مشهد در باب تقسیم زمین های کوی طلاب مشهد بین طلبه ها و مقسم زمین های این منطقه بود.

او در سال های 1342 تا 1348 مدیر مدرسه عباسقلی خان مشهد مقدس بود.

حاج شیخ محمد جمعه در دوران هشت سال دفاع مقدس به عنوان مبلغ دینی به همراه نوه و داماد خود در جبهه های نبرد حق علیه باطل حضور داشت.

سرانجام این عالم ربانی در سال 1385 در هنگام اذان ظهر روز تاسوعا دعوت حق را لبیک گفت و پس از نماز ظهر عاشورا در حرم مطهر رضوی در جوار امام مهربانی ها به خاک سپرده شد.

تعداد مدارس و طلاب استان

با مدیر حوزه علمیه خراسان درباره وضعیت مدارس و طلاب همصحبت می شویم.

آیت الله سید مصباح عاملی می گوید: هم اکنون بیش از 150 هزار طلبه خانم و آقا با کمک و راهنمائی 10 هزار استاد، در بیش از ۲۰۰ رشته علوم انسانی در مدارس علمیه سراسر کشور مشغول به تحصیلند.

وی می افزاید: همچنین بیش از 200 هزار روحانی در سراسر كشور مشغول فعاليت های دينی هستند.

مدیر حوزه علمیه خراسان ادامه می دهد: حوزه علميه خراسان با هزار و 200 سال قدمت و بیش از 40 هزار طلبه در حال آموزش در 157 مدرسه علميه، تحت نظر 2 هزار استاد، پس از حوزه علميه قم دومين مركز حوزوی ايران است.

آیت الله مصباح عاملی می گوید: بیش از4 هزار و ۳۰۰ شهید روحانی دفاع مقدس و ۱۶۰ شهید روحانی مدافع حرم از مهمترین ثمره های درخت تناور حوزه های علمیه جمهوری اسلامی ایران است.

او می افزاید: طبق آمار مشهد مقدس با داشتن 41 مدرسه سطح یک، دو و سه و پنج مدرسه خوابگاهی شبانه روزی یکی از بزرگترین حوزه های علمیه کشور محسوب می شود.

آیت الله عاملی ادامه می دهد: همچنین در حوزه علمیه مشهد دوازده مدرسه علمیه ویژه خواهران مشغول به فعالیتند.

وی می گوید: تعداد مدرّسان دارای پرونده سطح یک ۲۳۶، و بدون پرونده ۱۲۱، کل استادان سطح دو و سه ۱۱۳، استادان دروس عمومی ۸۶ و استادان دروس خارج فقه و اصول ۲۰ نفر است.

طلبگی شغل نیست

طلبگی شغل نیست بلکه یک باور، طریقت و رسالت است.

طلبگی رهسپار شدن در دیار عشق و عاشقیست.

طلبگی یعنی دوست داشتن مردم و مهم بودن سرنوشت آنان بر خود.

طلبگی یعنی به دور از همه دلبستگی های دنیوی و فارغ از تب و تاب هیجان نوسانات بازار فقط در پی کسب علم ، دین و معرفت الهی باشد.

طلبه یعنی کسی که خود را در برابر کج روی ها و بداندیشی های مردم مسئول می داند.

چرا که طلبه واقعی ادامه دهنده راه پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) است و باید همانند آنان دلسوز و خیرخواه همه مردم باشد.

در روزگار ما شاید باشند جوانانی که خود را گرفتار باتلاق گناه کرده و دست خود را به نشانه یاری جویی بلند کرده اند و این وظیفه طلاب علوم دینی و روحانیون است که دستگیر آنان شوند.

اگر یک طلبه نتواند راه را به جوانان گم کرده ره نشان دهد نتوانسته به رسالت طلبگی خود عمل کند.

تبلیغ، تحصیل، تحقیق و تدریس مهمترین سنگرهای یک طلبه فاضل هستند و او باید حداقل به یکی از آنها پناه ببرد تا همچنان طلبه واقعی باقی بماند.

و امروز طلاب خراسان رضوی به ویژه مشهد مقدس باری دیگر با روحیه جهادی خود همچون دوران هشت سال دفاع مقدس نگذاشتند که واجبی بر زمین بماند.

با شیوع ویروس کرونا طلاب جهادی حوزه علمیه خراسان رضوی همچون مدافعان سلامت وارد خط مقدم مبارزه با این ویروس منحوس شده و وظیفه تغسیل و تدفین اموات کرونایی را بر عهده گرفته اند.

صدها طلبه دیگر نیز در مشهد مقدس و سایر شهرستان های استان دوشا دوش مدافعان سلامت با حضور در بیمارستان ها و مراکز درمانی همچنان کمک یار آنانند.

همچنین طلاب بسیاری  از مدارس علمیه خراسان رضوی داوطلبانه این شب ها و روزها با تشکیل گروه های جهادی،  به ضد عفونی کردن معابر و خودروهای شخصی و عمومی می پردازند.

بی شک انجام این امور مهم و خطیر نیز  یکی دیگر از مهمترین سنگرهای یک طلبه واقعیست.

همو که طلبگی را نه به عنوان شغل بلکه یک باور، طریقت و عشق الهی می داند و بس.