با گذشت دوماه از مالچ پاشی نفتی در غرب خوزستان، صدها هکتار از تپه های ماسه ای منطقه ، گویی ردای سیاه بر تن کرده اند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان،بیت کوصر دشت آزادگان ، در همسایگی میشداغ ، زیستگاه آهوی کمیاب خوزستان ، حالا در پوششی از تیرگی فرورفته . هر چند مالچ پاشی نفتی از سالها قبل برای مهار شن های روان و حالا به بهانه کنترل کانون های ریز گرد انجام میشود ،اما اساتید محیط زیست و بیابان ، هرگز این دلایل را تایید نکردند و انجام این کار را کاملا به ضرر محیط زیست وباعث مرگ گونه های نادر جانوران میدانند . این روزها ، اذهان عمومی در خوزستان ، به شدت درگیر قضیۀ مالچ پاشی ست . حامیان این طرح ، آن را برای طبیعت همچون آب حیات ، زندگی بخش می دانند ، اما مخالفان ، آن را گلوله ای میدانند که به سوی گیاهان و جانوران شلیک میشود .
معاون منابع طبیعی خوزستان اما ، با اشاره به رشد درخت در مناطق مالچ پاشی شده میگوید : با توجه به اینکه در 127 هکتارزمین مالچ پاشی شده قبلی پوشش گیاهی رشد کرده ، پس آسیبی به محیط زیست وارد نمی شود . دانایی میگوید : مالچ پاشی فقط روی تپه هایی انجام میشود که راه دیگری برای حل مشکل فوری آنها وجود ندارد . او تنها راه حفظ جاده ، روستا ، باغ ، مزرعه و منابع آب را مالچ پاشی میداند ومعتقداست نهال کاری پس از انجام عملیات مالچ پاشی به دلیل وجود رطوبت در خاک ، بازدهی خوبی دارد و شهرستانهایی نظیر اهواز ، شوش ، امیدیه و دشت آزادگان که به طور کامل ازحرکت ماسه های روان در امان مانده اند ، شاهدی بر این ادعا هستند.
بیت کوصر دشت آزادگان یکی از کانون های بحرانی فرسایش بادی ست که 80 هزار هکتاروسعت دارد. روستاهای این منطقه بیش از 40 هزارواحد دامی دارند که تامین علوفه و ادامه حیات آنها ، در گرو تثبیت شن های روان است . شن های روانی که بیش از شصت درصد از آن در نقطۀ صفر مرزی ست که بر اساس نتایج پژوهش ها با توجه به اینکه در تقابل مستقیم وزش باد از عراق است باید تثبیت شود .
اما حالا این پروژه با اعتراض گسترده فعالان محیط زیست مواجه شده . اعتراضی که به شکایت یک انجمن زیست محیطی خوزستانی و توقف پروژه منجر شده .
به باور متخصصان ، تخریب مناطق بیابانی ونیمه بیابانی ، کویرها و صحراها به عنوان بخشی از اکوسیستم های طبیعی ،موجب وارد آمدن آسیب جدی به محیط زیست میشود . تصاویر و شواهد مستند فراوانی که از لاشه های جانداران این اکوسیستم طبیعی به دست آمده ، ثابت کرده که پاشیدن مالچ نفتی موجب مرگ خزندگان ، خصوصا در زیستگاه شن زار شده .
حدود 50 سال است که درخوزستان برای تثبیت شن های روان مناطق بیابانی از نوعی مالچ نفتی استفاده میشود . اما در دهۀ اخیر کارشناسان و حامیان محیط زیست ، به طرق مختلف ، نسبت به آثار زیان بار این گونه مالچ پاشی هشدار داده و خواستار توقف آن شده اند. این گروه مخالف تثبیت شن های روان نیستند وتنها خواستار جایگزینی روشهای کم خطر برای رفع این معضلند. هم صدایی و موافقت مدیر کل محیط زیست خوزستان بااین هشدارها و مخالفتها رفته رفته منتج به نتایج سودمندی میشد اما ، تغییر موضع ناگهانی و تمام و کمال اشرفی و دفاع تمام قد او از مالچ پاشی ، مساله را در هاله ای از ابهام فرو برد .
مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان در تغییر موضعی ناگهانی ، درپاسخ به تمام مخالفت ها و نگرانی ها اعلام کرد: هیچ مستندی دال بر انقراض گونه های گیاهی و جانوری منطقه وجود ندارد و آنچه اتفاق افتاده مقطعی ست و این امکان وجود دارد که هر پروژه ای در زمان اجرا آسیب هایی به محیط زیست ، اعم از گیاهی و جانوری وارد کند ، اما در مالچ پاشی
نفتی این اثرات گذراست . اشرفی با رد انتقادات کارشناسان محیط زیست و بیابان در خصوص اثرات نامطلوب مالچ پاشی نفتی بر سفره های آب زیرزمینی، آنها را غیر کارشناسی دانست و گفت : مالچ پاشی نفتی ، باعث نابودی هیچ کدام از سفره های آب زیرزمینی نشده ، زیرا در هیچ یک از گزارشات آبشناسی وزارت نیرو چنین مطلبی تایید نشده و این کار نه تنها مانع نفوذ آب به خاک نمیشود ، بلکه همچون پوششی ، از تبخیر رطوبت موجود در خاک هم جلوگیری میکند .
محمد جواد اشرفی که پیش از این گفته بود همجواری بیت کوصر با منطقه حفاظت شده میش داغ از یک سو و تایید کارشناسان مبنی بر کانون گرد و غبار نبودن این منطقه ، مالچ پاشی آن را منتفی می کند، فقط چند روزپس از این اظهارنظر رسمی ، با اداره کل منابع طبیعی برای مالچ پاشی بیت کوصر به توافق رسید .
محمد حسین که از کارشناسان و فعالان محیط زیست است و در این زمینه تحقیقات و پژوهشهای زیادی انجام داده همچنان برنظریه های علمی خود و همکارانش مبنی بر سرطان زا بودن مالچ نفتی پافشاری میکند و این ادعا را کاملا ثابت شده می داند و میگوید : استفاده 50 ساله از یک روش ، نباید راه را بر ورود نظریه های کارشناسانه ، علمی و جدید مسدود کند .این محقق و پژوهشگر، قرق کردن و استفاده از گونه های متناسب و سازگار با اقلیم منطقه را راهکاری بسیار مناسب می داند و معتقد است تنها هزینۀ قرق ، آموزش و توجیه جامعۀ محلی ست و نقش تشکل های مردم نهاد در این مهم بسیار موثر است .
هر چند عملیات مالچ پاشی نفتی بیت کوصر دشت آزادگان با حکم دادستانی توقیف شده اما هنوز هم رد سیاه چرخ های کامیون های سنگین نفتکش برشانه های خسته بیت کوصر سنگینی میکند وچه بسا نفت ها و قیرهای سیاه ، کماکان در گوشه ای ازهمین منطقه در حوضچه ها چشم انتظار آغاز دوباره کارند.
حالا در لابلای این همه اما و اگر و نظریه های ضد و نقیض که گاه از سوی کارشناسان محیط زیست ارائه میشود و گاه از سوی مسئولین این اداره ، یک خوزستان مانده و دنیایی از علامت سوال . مالچ بپاشند و دشت را سیاه پوش کنند به محیط زیست و گونه های نادر جانوری آسیب رسانده اند و شرایط را در وضعیت کنونی نگهدارند ، ماسه های روان آرام آرام چهره زندگی در خوزستان را به نقاب میکشند . آنچه که خوزستان و خوزستانی این روزها به شدت به آن نیازمنداست ، درایت ، کفایت و تدبیر حکیمانه ایست که بتواند از میان این همه اما و اگر ، بهترین ، سریعترین و کم خطرترین روش را برای بازگرداندن نبض زندگی به دشتهای نیمه جان خوزستان برگزیند.
سهام خزلی