بررسی وضعیت تاریخ معاصر رودخانه هیرمند نشان می دهد که این رود طغیان گر یا به دلیل خشکسالی به مردم سیستان آسیب وارد کرده یا به دلیل طغیان مردم را گرفتار کرده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز سیستان و بلوچستان ، مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان توضیح داد: مردم استان خشکسالی های دهه 40 سیستان را که منجر به مهاجرت بخش زیادی از مردم شمال استان به مناطق شمالی و شمال شرقی کشور شد را به یاد دارند.
حیدری می گوید : همچنین سیل اواخر دهه 60 را که تقریباً اکثر روستاهای شمال استان درگیر سیل شد، بنابراین هیرمند به رغم اینکه شریان حیاتی شمال استان است، برای مردم این منطقه همواره مخاطراتی را هم داشته است.
وی اضافه کرد: بخشی از مخاطرات طغیان هیرمند در نتیجه مدیریت نادرست منابع آب در افغانستان است.
این مسئول تاکید می کند نادرست به این معنی که افغانستان بر اساس معاهده تقسیم آب هیرمند متعهد شده تا حق آبه شرب و کشاورزی سیستان را در طول سال رهاسازی کند اما این اتفاق نمی افتد و این حق آبه تا زمان بارش های سنگین پشت سدها باقی می ماند که پس از آن، این کشور هم زمان با سیلاب های ناشی از بارندگی، آب سدها را هم کاهش می دهد که این موضوع بر حجم سیلاب و قدرت تخریب آن در مناطق پایین دست می افزاید.
مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان افزود: مدیریت مناسب سیلاب های ناشی از هیرمند برای افغانستان نیز حیاتی است چراکه با مدیریت و هدایت این سیلاب ها به تالاب هامون که بین ایران و افغانستان مشترک است، برخی از چشمه های تولید گردوغبار واقع در تالاب مهار می شود و مناطق غربی و جنوب غربی این کشور از وقوع گردوغبارهای ناشی از بادهای 120 روزه در امان می مانند.
بر اساس مطالعاتی که انجام شده، بخشی از چشمه های مهم تولید گردوغبارِ غرب آسیا در قسمت هایی از تالاب هامون قرار دارد که در خاک افغانستان است و با آبگیری تالاب در کوتاه مدت و احیای آن در بلند مدت، تثبیت می شود.
رشد 200 درصدی سطح پوشش برف حوضه آبریز هیرمند
مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان ادامه داد: بارش برف حوضه های آبریز هیرمند و هامون نیز از ابتدای سال زراعی تا کنون قابل توجه بوده به طوریکه در برخی مواقع سطح پوشش برف ارتفاعات این حوضه حدود200 درصد بیشتر از میانگین بلند مدت در 13 سال اخیر برآورد شده است.
حیدری افزود: بارش های اوایل بهار امسال در حوضه آبریز هیرمند به ویژه شهر قندهار به حدی بود که اگر لایروبی انهار و مدیریت سیلاب در شمال سیستان و بلوچستان انجام نمی شد، به طور قطع چند شهر و صدها روستای شمال استان را دچار آبگرفتگی می کرد.
وی تصریح کرد: برای نمونه در هفته نخست امسال سامانه ای بارشی حوضه ابریز هیرمند در افغانستان را فرا گرفت که بارش های یک ایستگاه آن در کمتر از 48 ساعت بیش از 220 میلی متر گزارش شده است.
حیدری ادامه داد: بارش یاد شده تنها مربوط به یک ایستگاه بوده که با بارش های سایر نقاط این حوضه آبریز یک سیلاب وحشناک ایجاد می کند که همه چیز را با خود می برد.
وی خاطرنشان کرد: سال گذشته در همین موقع از سال سیلاب هیرمند که کمتر از مقدار کنونی بود، چندین روستا را گرفتار آبگرفتگی کرد و خسارت زیادی به زمین های کشاورزی، زیرساخت ها و خانه های مردم به بار آورد.
خطری که از بیخ گوش روستاهای سیستان و بلوچستان گذشت؛
در حالی آب منطقه ای سیستان و بلوچستان اعلام کرد که حجم سیلاب رودخانه هیرمند 30 درصد بیشتر از سیلاب پارسال بوده است، که برخلاف سال گذشته، امسال طغیان هیرمند به هیچ روستایی خسارت وارد نکرد.
درست یک سال پیش وقتی هیرمند در نتیجه بارش های فوق سنگین افغانستان طغیان کرد، شماری از روستاهای شمال استان را آب برد و میلیاردها تومان خسارت به زیرساخت ها و خانه های مردم این منطقه وارد شد.
اگرچه امسال آب منطقه ای سیستان و بلوچستان اعلام کرد که سیلاب هیرمند بین 30 تا 35 درصد بیشتر از سال گذشته بوده است، اما این سیلاب هیچ خسارتی به روستاهای شمال استان که اغلب در کنار رودخانه ها هستند، وارد نکرد ه است.
مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان که مسئول ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به این بحران بوده است، می گوید پس از پیش بینی های سال گذشته هواشناسی مجموعه دستگاه های اجرایی این استان اقدامات مدیریتی خود را برای مدیریت و کنترل این سیلاب آغاز کردند.
عباسعلی ارجمندی افزود: لایروبی رودخانه های داخلی، برگزاری مانور مقابله با سیل در هامون، شناسایی نقاط حادثه خیز رودخانه ها و رفع آن ها، احیای نهرهای قدیمی برای توزیع سیلاب، تخلیه بخشی از آب سدهای چاه نیمه و... از اقدامات پیشگیرانه ستاد مدیریت بحران بوده که توانست صدها روستا و هزاران هکتار زمین کشاورزی را از گزند سیل نجات دهد.
وی افزود: حجم سیلاب آنقدر زیاد بود که اگر اقدامات پیشگیرانه در رودخانه های محلی انجام نمی شد، به اکثر روستاها و زمین های کشاورزی مسیر رودخانه های شمال استان خسارت وارد می شد که جبران آن به این سادگی ها نبود.
مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان اضافه کرد: سال گذشته که سیلاب هیرمند بسیار کمتر از امسال بود، چندین روستا دچار آبگرفتگی شد و خسارت های گسترده ای به خانه ها و زمین های کشاورزی، راه های روستایی و... وارد آمد.
کنترل طغیان هیرمند
هشدارهای برون مرزی هواشناسی طغیان هیرمند را کنترل کرد
مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان نیز با بیان اینکه هواشناسی استان پدیده های بارشی مخرب حوضه آبریز رودخانه هیرمند و تالاب هامون در افغانستان را نیز رصد می کند، گفت: در سال زراعی جاری حداقل شش هشدار جوی برون مرزی مبنی بر بارش های سنگین و بعضاً فوق سنگین در حوضه های آبریز رودخانه هیرمند و تالاب هامون در اداره کل هواشناسی استان صادر شد که بر اساس آن استانداری و مدیریت بحران از پاییز سال گذشته اقدام به برنامه ریزی برای مدیریت سیلاب های هیرمند کرد.
محسن حیدری افزود: هم مدل های بلند مدت هواشناسی و هم پیش بینی های میان مدت نشان می داد که بارش های زمستان و فروردین افغانستان قابل توجه و بیشتر از نرمال خواهد بود که بر همین اساس از پاییز و زمستان گذشته موضوع لایروبی انهار شمال استان برای جلوگیری از طغیان رودخانه هیرمند در دستور کار استانداری و ستاد مدیریت بحران استان قرار گرفت.
وی تصریح کرد: همانطور که هواشناسی انتظار داشت چندین سامانه بارشی سنگین و بعضاً فوق سنگین در سال زراعی جاری حوضه های آبریز هیرمند و هامون را فرا گرفت و بارش های سنگین بهمراه داشت بطوریکه نخستین سیلاب ها اواخر پاییز و زمستان سال گذشته به تالاب هامون صابوری رسید.
استاندار سیستان و بلوچستان گفت: تمام مسیرهای ورودی آب، تحت کنترل است و دستگاه‌های دولتی و خصوصی پای کار هستند.
موهبتی اطلاع رسانی درست و به موقع و جلب همکاری های مردم را هم در پیشگیری از حوادث، بسیار موثر دانست.
منصور بیجار، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری نیز می گوید: هماهنگی های لازم برای کنترل سیلاب از سمت افغانستان انجام شده و اکنون تمام دستگاه های مربوطه در کنار هم در حال مدیریت سیلاب هستند و تا این لحظه با هیچ گونه خسارت و خطری در منطقه مواجه نشده ایم.
محمد دلمرادی، سرپرست شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان نیز گفت: با وجود حجم زیاد سیلاب ورودی به منطقه، تا کنون هیچ خسارتی به شبکه برق وارد نشده و نیروهای این شرکت برای جلوگیری از صدمات و رفع نواقص احتمالی ، آماده هستند.
همچنین راشکی، مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان از آمادگی نیروهای این نهاد در شمال استان و تامین اقلام مورد نیاز امدادی در صورت بروز حوادث ناشی از سیلاب خبر داد.
مرضیه کیخا