فضای مجازی به همان اندازه که می‌تواند مولّد باشد، می‌تواند مخرّب باشد.
پیدایش و شیوع ویروس کرونا در ایران و جهان؛ وحشتی که در
به گزاش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان شمالی، در شرایطی که این روزها ظهور ویروس منحوس کووید19؛ این مهمان ناخوانده، بیش از هر زمانی برجسته شده، دنیای امروز که دنیای فضاهای مجازی است، پررنگ تر از فضای حقیقی در گوشه گوشه زندگی بشر جای گرفته و روزگار قرنطینه خانگی نیز بستر آن را بیش از پیش فراهم کرده و بر آن دامن زده، اخبار و اطلاعات هر لحظه توسط صفحات کانالها و گروه های شبکه های اجتماعی و ارتباطی با قید فوریت لحظه به لحظه چنان از اعداد و ارقام دقیق از هرگوشه جهان پهناور خبر می دهند که رسانه های رسمی توان لحظه ای مقابله با آن را ندارند، به طوری که سیل عظیم شایعات رنگ به رنگ، موج به موج، ضربه بی اعتمادی به رسانه های رسمی می زند. در حالی که حتی مخاطب نمی داند که از طرف کدام شخص و یا کدام گروه خبردار شده است! اینجاست که نبود سواد رسانه ای مخاطبان، راه را برای سوءاستفاده معاندان هموار می کند. در چنین شرایطی وظیفه اصلی رسانه های رسمی بالابردن سواد رسانه ای در بستر آموزش های گام به گام است.
شبکه های اجتماعی؛ اعتماد یا بی اعتمادی
یک کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی می گوید: با روی کار آمدن و رونق گرفتن شبکه های اجتماعی که از طریق آنها افراد با دیگر اعضای شبکه و مورد اعتماد خود پیوند فکری و تبادل ارتباطی فراهم می آورند، دیگر رسانه ها اعم از تلویزیون و رادیو به عنوان منبع اولیه و شکل دهنده افکار اجتماعی، در حال رنگ باختن هستند و این شبکه های اجتماعی هستند که قدرت تبلیغاتی و افکارسازی رسانه های شنیداری و دیداری را به مصاف می طلبند.
علی مهدوی می افزاید: کووید19 اگرچه اولین دست آویز شبکه های به هم تنیده اجتماعی عصر حاضر نیست و نخواهد بود، اما همه گیری و دغدغه سراسری تمام مردم دنیا، سوژه خوبی برای یکدست کردن مخاطبان است به علاوه قرنطینه های خانگی فضا را به پناه آوردن همه، به شبکه های اجتماعی شدت می بخشد.
مجتبی کمالی یک فعال شبکه های اجتماعی با اشاره به نقش مخرب برخی صفحات مجازی می گوید: در این شرایط کرونایی صفحات مجازی؛ نه تنها سبب آگاهی بخشی و اطلاع رسانی عمومی نشده که آشوب روانی و هیجان اجتماعی را برای مردم به ارمغان آورده است.
پیام های ویروسی
در حال حاضر، خبرهای مربوط به ویروس کرونا، به شکل پیام‌های ویروسی از طریق فضای مجازی به مردم منتقل می شوند و این شروع یک موج خبری سریع و پر از هیجان است.
رضا فیوضات یک دکتر داروساز داروخانه می گوید: ایجاد حس هراس و ترس جامعه می تواند بسیار مخرب باشد. به عنوان مثال، در شهرستان بجنورد با انتشار خبرمشکوک بودن یک نفر به
یک روانشناس در حوزه ارتباطات اجتماعی به نقش شبکه‌های اجتماعی در روزهای بحرانی شیوع ویروس کرونا اشاره و اذعان می کند: نقش شبکه‌های اجتماعی در کنترل بحران ویروس کرونا، هم حساسیت‌زا و هم حساسیت‌زداست.
محسن رادمنش می افزاید: ایجاد فضای حساسیت‌زدا برای عموم مردم خطرناک است زیرا آنان ممکن است با بی‌توجهی به هشدارها، سبک زندگی گذشته خود را دنبال کنند و احتمال ابتلا به ویروس را برای خود و اطرافیانشان افزایش دهند. از سوی دیگر، گسترش ترس و اضطراب میان مردم، تشدید حس وسواسی‌گری و تفکرات منفی از جمله آسیب‌هایی حساسیت‌زایی است که در اثر تولید محتوای بیش از حد شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها به وجود می‌آید.
روی دیگر سکه
اما اگر از وجه مثبت به قضیه نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم که در حال حاضر پیام‌رسان‌های داخلی، کار را در زمینه اطلاع‌رسانی از طریق منابع رسمی کشور مانند وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با کرونا راحت‌تر کرده است. پیام‌های کوتاه انبوه، اطلاعیه‌های مجازی و انتشار سخنان مسئولان مربوط در کوتاه‌ترین زمانممکن از جمله مزایای شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها هستند.
دکتر رحمان بیگدلی می افزاید: انتقال اطلاعات پزشکان از طریق فضای مجازی، هم از تردد و عبور و مرور بسیاری از افراد در مطب‌ها و مراکز درمانی کاسته و هم هزینه مردم را در این شرایط بحرانی کاهش داده است.
رسانه های رسمی؛ همراه سازی عمومی و رد اخبار جعلی
یک کارشناس رسانه و کارشناس ارشد علوم ارتباطات می گوید: آگاهی‌بخشی به مردم از طریق رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی با توجه به قابلیت‌های بسیار زیادی که این پیام رسان ها در انتقال مفاهیم و نکات آموزشی به مردم دارند، یکی از مهم‌ترین راه‌ها، برای همراه سازی اقشار مردم و جلوگیری از شیوع ویروس و برون‌رفت هر چه زودتر از این بحران و رد اخبار جعلی و بی‌اساس فضای مجازی است.
علی مرادی می افزاید: راه اندازی کمپین هایی همچون کمپین "با هم کرونا را شکست می‌دهیم "، یا کمپین " در خانه می‌مانیم " از اقدامات خوبی است که در بستر شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته و توانسته است حس همدلی و همراهی را در میان مردم کشور افزایش دهد.
بهره‌برداری‌های معاندان
اما نکته قابل توجه استفاده معاندان نظام جمهوری اسلامی ایران از شبکه‌های اجتماعی برای متهم‌کردن مسئولان ایرانی به دروغ‌گویی است. معاندانی که در شایعه پراکنی و اتهام‌سازی برای این نظام ید طولایی دارند و اینبار نیز بیکار ننشسته‌اند و دائماً با پخش این اخبار کذب از آمار تلفات و مبتلایان کرونا در ایران و در شبکه‌های اجتماعی سعی می کنند اعتماد مردم را نسبت به
نکته پایانی
اما نقش رسانه ها و شبکه های اجتماعی در برجسته‌سازی و بزرگ‌نمایی بحران‌های عمومی، نقشی غیرقابل انکار است. بررسی محتوای پخش‌شده در شبکه‌های اجتماعی توسط متخصصان و اطلاع آن به مسئولان برای مقابله با شایعات و بازی‌های رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی صحیح و به موقع به مردم، از جمله اقداماتی است که نیاز است برای کاهش اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی برای برون‌رفت از این بحران انجام شود و این‌که رسانه های رسمی چگونه اطلاع‌رسانی کنند که نه اعتماد مردم را ازدست بدهند و نه میان آنها ترس و اضطراب به وجود آورند.
نویسنده: مهری شهرکی