داستان آن که بود و حالا نیست هر روز در جاده های فارس تکرار می شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس؛ چیزهای خیلی کم رنگی را به خاطر میآورد. در آن وقت شب زن و دخترش در خواب عمیق بودند. کم کم خواب بر او هم غلبه کرد و ناگهان کنترل ماشین را از دست داد و خودرو واژگون شد. حالا دیگر نه همسری در کنارش دارد و نه دختری که دست نوازش بر موهای بلند و خرماییش بکشد. زهرای کوچک تنها ۵ سال داشت چه رویاهایی که برای او ترسیم نکرده بود؛ حالا باید بار سنگین نبودنشان را تا پایان عمر با خود حمل کند. دلش میخواهد ساعتها بنشیند و داستان آنها که زمانی در کنارش بودند و حالا جایشان خالیست برایت بازگو کند. میگوید تا پایان عمر خودم را نمیبخشم. نباید آن وقت شب به دل جاده میزدم.
ایران در صدر جهان
در ایران حوادث ترافیکی دومین علت مرگ و میر، نخستین علت مصدومیت و اولین علت سالهای از دست رفته به دلیل مرگ زودرس است. بر اساس تحقیقی که در دهمین همایش بین المللی کاهش سوانح ترافیکی، چالشها و راهکارهای پیش در شیراز ارایه شد، ایران بالاترین نرخ مرگ و میر ناشی از حوادث ترافیکی را در جهان دارد.
در حالی که نرخ مرگ و میر به علت سوانح ترافیکی در منطقه خاورمیانه وشمال آفریقا ۲۶ نفر در هر صد هزار نفر جمعیت، درآمریکا ۱۹ نفر و در کشورهای اسکاندیناوی ۵ نفر و به طور متوسط در دنیا ۱۹ نفر است؛ در ایران میزان مرگ و میر به دلیل حوادث ترافیکی خیلی بیشتر از بقیه نقاط دنیا؛ یعنی ۴۴ نفر در هر صد هزار نفر جمعیت در سال است.
بر اساس اعلام سردار سید کمال هادیان فر رئیس پلیس راهور نیروی انتظامی (ناجا) در سمینار حوادث ترافیکی در شیراز، هر نیم ساعت یک نفر از هم وطنانمان قربانی حوادث جادهای میشوند.
تحقیقات پلیس راهور ناجا نشان میدهد در بین سه ضلع اصلی تصادفات رانندگی یعنی انسان، خودرو و جاده، انسان؛ به عنوان هوشمندترین عامل که دارای قوه تصمیمگیری درباره چگونگی بهکارگیری دو عامل دیگر است، به علت سرعت و سبقت غیر مجاز، بی توجهی به جلو و خستگی و خواب آلودگی در بروز سوانح ترافیکی نقش پر رنگ و قابل توجهی دارد.
در بین استانهای کشور، فارس سال هاست در تصادفات منجر به فوت گوی سبقت را از دیگر استانها ربوده است. بر اساس گزارش پزشکی قانونی کشور، تنها در ۱۱ ماه سال ۹۸، از تعداد ۱۵ هزار و ۹۰۰ نفر که در حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست دادند؛ فارس با هزار و ۱۸۵ فوتی دارای بیشترین تلفات جادهای بوده است. اگر چه آمار نشان می دهد این میزان تلفات نسبت به مدت مشابه در سال ۹۷ چهار و نیم درصد کاهش یافته ، بررسی ابعاد مختلف علت تصادفات در قالب گزارشها و تحقیقات مبسوط برای پیشگیری و ارایه راهکار، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.
استان حادثه خیز
فارس با جمعیتی بالغ بر ۴ میلیون و ۸۵۰ هزار نفر و مساحتی در حدود ۱۲۲ هزار و ۶۰۸ کیلومتر مربع، چهارمین استان بزرگ و پرجمعیت کشور محسوب میشود. استانی که به گفته علیرضا سیاهپور مدیرکل راهداری و حمل و نقل جادهای فارس، ماهانه ۳۴ میلیون تردد در جادههای آن به ثبت میرسد که همین تعداد بالای تردد، نرخ سوانح ترافیکی را نیز افزایش میدهد.
فرمانده پلیس راه شمال فارس میگوید از بین قربانیان سوانح ترافیکی در فارس که تا همین پارسال در قید حیات بودند، ۵۹ درصد سرنشین خودرو سواری، ۲۱ درصد راکب یا ترک سوار موتور سیکلت و ۹ درصد عابران پیاده بوده اند. نکته مهمی که او به آن اشاره میکند؛ ۶۸ درصد از جان باختگان حوادث جادهای در فارس، بومی استان بوده اند. اگر چه به گفته سرهنگ دهقانی در سال ۹۸، تعداد مرگ و میرهای چند نفره بر اثر برخورد ۲ خوردو سه درصد کاهش یافته، بر تعداد تصادفِ منجر به فوت ۸ درصد اضافه شده است.
تبعات دردناک
بر اساس گزارش سازمان بهزیستی کشور، از حدود ۲۶ هزار معلول ضایعه نخاعی زیر پوشش این سازمان نزدیک به ۱۱ هزار نفر معادل ۳۷ تا ۳۸ درصد، قربانیان تصادفات جادهای هستند که سهم استان فارس از این جمعیت بیش از ۹ هزار نفر است.
خانم قاسمی روان پزشک میگوید در سوانح رانندگی شایعترین اختلال روانی، اختلال استرس حاد پس از حادثه است که فرد پس از حادثه به تحریک پذیری بالا، اضطراب شدید، نا امیدی و غم عمیق دچار میشود. به گفته این روان پزشک برخی افراد با چنین اختلالی وقتی برای مشاوره به او مراجعه میکنند از تکرار کابوسهای شبانه شکایت دارند. آنها با شنیدن صدای ترمز واکنش شدید نشان میدهند و با دیدن هر حادثه رانندگی تمام خاطرات تلخ گذشته برایشان تداعی میشود، در واقع زندگی روزانه آنها مختل میشود. اعتماد به نفس خود را از دست میدهند و حتی ممکن است در ادامه زندگی از رانندگی خودداری کنند.
رفع خطر
آمار نشان میدهد ۸۲ درصد از تصادفات در کشور بر اثر سرعت و سبقت غیر مجاز، نداشتن توجه به جلو و خستگی و خواب آلودگی رخ داده است که عامل انسانی با ۹۲ درصد در ایجاد آنها نقش اساسی داشته است.
باید گفت این انسان است که با توجه به شرایط جاده و وضعیت خودرو، میتواند تصمیم بگیرد با چه سرعتی براند، کمربند ایمنی خود را ببندد یا این که بدون بستن کمربند، در جاده حرکت کند. از تلفن همراه استفاده کند یا نه. در هنگام غیر ضرور از رانندگی در شب اجتناب کند یا خیر. اوست که باید فاصله معنادار خودرو خود با خودرو دیگران را رعایت کند و اوست که تشخیص میدهد آیا خودرو او، در شرایط ایدهآلی برای رانندگی قرار دارد یا خیر؛ بنابراین میتوان گفت دو عامل دیگر یعنی جاده و خودرو، در ید اختیار و مدیریت عامل انسانی است و عامل انسان یا رانندهای که به نحوی برای رانندگی آموزش دیده است، میتواند در بروز یا عدم شکلگیری یک سانحه تاثیر گذار باشد.
این نرم افزار به تاکید محققان باید کارکردهای بلاک شدن گوشی تلفن همراه در زمان رانندگی و عدم تماس ورودی خروجی، ارسال و دریافت پیام را داشته باشد. مدت زمان رانندگی برای استراحت را یادآوری کند. معاینه فنی خودرو، تعویض روغن، لاستیکها و دیگر امکانات فنی خودرو در زمان مقرر برای بازبینی یا تعویض را یادآورشود و بستن کمربند ایمنی، پرهیز ازخوردن و آشامیدن و محدودیت سرعت در حین رانندگی را هشدار دهد تا موجب پایبندی رانندگان خودروهای شخصی و عمومی به رانندگی ایمن شود.
خیز برای رفع نقاط حادثه خیز
در سالی که گذشت استانهای فارس، تهران و اصفهان بیشترین تصادفات منجر به فوت سرنشینان را داشته اند و از استانهای پر تصادف محسوب میشوند. هر چند عوامل بسیار متعددی در وقوع تصادفات نقش دارند، نمیتوان سهم عمده نقاط حادثهخیز را در بروز سوانح رانندگی نادیده گرفت.
به گزارش روابط عمومی اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای فارس، بیش از ۱۲۰ نقطه حادثه خیز و حدود ۵۰ نقطه مستعد تصادف در استان شناسایی شده است. اگر چه تاکنون ۳۵ نقطه حادثه خیز با اعتباری بالغ بر ۴۲۰ میلیارد ریال در حال رفع است؛ بیش از ۱۴۰ نقطه پر تصادف و مستعد حادثه باقی مانده که در صورت عدم تامین اعتبار برای زدودن هر چه سریع تر آن ها همچنان بر تعداد حوادث و تلفات رانندگی در فارس افزوده خواهد شد.
ریل گذاری درست با آموزش
اگر چه نمیتوان در کنار نقش جاده و نقاط حادثهخیز از ضعف استاندارد وسیله نقلیه چه موتورسیکلت و چه خودرو در بروز حوادث رانندگی چشم پوشی کرد؛ به واسطه آن که در رخ دادن سوانح ترافیکی همچنان نقش عامل انسانی پر رنگ است کارشناسان معتقدند اجرای طرحهای آموزشی و فرهنگی در بهبود رانندگی و کاهش آمار تصادفات تاثیر به سزایی دارد.
در این برنامه آموزشی در مرحله اول با بهره گیری از متخصصان و کارشناسان زبده درون بخشی و برون بخشی به آموزش مربیان منتخب در سطح استان اقدام شد. سپس وضع شهرستانهای فارس از نظر مرگ و میر بالا به دلیل سوانح و حوادث ترافیکی در جوانان بررسی و پس از آن، مربیان آموزش دیده آموزشها را به صورت آبشاری به کارشناسان مرتبط در شهرستانها و در ادامه به جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال در منطقه زیر پوشش ارائه کردند.
در اجرای مرحله دوم در شهرستان ارسنجان به عنوان شهر پایلوت، ۱۰ دوره آموزشی با حضور ۶۷ جوان با کمک ۸۷ مربی آموزش دیده و با همکاری نهادهایی چون پلیس راهور، شبکه بهداشت و درمان، هلال احمر، راهنمایی رانندگی، ترافیک و حمل و نقل جادهای و شهری برگزار شد. بر اساس این برنامه پژوهشی مشخص شد بین آموزشهای علل سوانح و حوادث ترافیکی در جوانان، راههای پیشگیری از سوانح و حوادث ترافیکی در جوانان و کاهش مرگ در این گروه سنی رابطه مستقیم وجود دارد به نحوی که هر چه آموزش بیشتر و بهتر صورت گیرد حوادث رانندگی کاهش مییابد.
ارتقا فرهنگ ترافیک در کلان شهر شیراز
تحقیقات نشان می دهد از جمعیت بیش از ۹ هزار نفری معلول ضایع نخاعی به دلیل تصادف در استان فارس ، افزون بر ۲ هزار نفر سهم کلان شهر شیراز است. شاید همین جمعیت بالای معلولیت بود که معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز را بر آن داشت تا با راه اندازی مرکز تخصصی ویژه آموزش رانندگان ناوگان حمل و نقل عمومی شیراز را در اولویت کار خود قرار دهد.
به گفته آقای زور بخش معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز، در این مرکز تخصصی فرآیند آموزش رانندگان ناوگان حمل و نقل درون شهری به صورت متمرکز و بر اساس استانداردهای بین المللی آموزش فنی و حرفهای و به طور علمی و تخصصی برنامه ریزی و اجرا میشود.
همچنین سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز با برگزاری برنامههای مختلف در طول سال با مضامین فرهنگ ترافیک مانند یادبودِ قربانیان حوادث ترافیکی و روز پیاده به مدرسه ویژه دانش آموزان در زمینه کنترل تصادفات ترافیکی و پیشگیری از حوادث ترافیکی فرهنگ سازی میکند.
خانم اژدری مدیر واحد آموزش فرهنگ ترافیک معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز هم میگوید در بخش کودکان و دانش آموزان با آموزشهای برنامه ریزی شده در چهار رده سنی، قوانین و مقررات راهنمایی رانندگی، معرفی و آموزش تابلوهای راهنمایی و رانندگی، نحوه عبور و مرور ازخیابان و پل هوایی، معرفی انواع خط کشی خیابان و نیز کارگاه پیشگیری از تصادفات و اقدامات پس از تصادف؛ آموزش داده میشود.
همه گیری آموزش
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. مجید اخوان حجازی متخصص توان بخشی با تاکید بر این مطلب معتقد است آموزش در حوزه پیشگیری از حوادث ترافیکی باید همه گیر شود و می بایست همه مردم را با این موضوع درگیر کرد.
سپس برخی راهکارها را ارایه می دهد . اختصاص چند واحد درسی در دانشگاهها برای دانشجویان در زمینه بهداشت و ایمنی در رانندگی و فرهنگ ترافیک، بردن دانش آموزان به بیمارستانهایی که مصدومان شدید حوادث رانندگی بستری هستند با هدف آگاهی سازی و فرهنگ سازی و از طرف دیگر اعزام گروههای درمانی به مدارس برای آموزش به دانش آموزان و والدین در خصوص پیامدهای حوادث رانندگی که برای رانندگان و اعضای خانواده و بستگان آنها به وجود میآید میتواند در پیشگیری از بروز حوادث رانندگی تأثیر به سزایی داشته باشد.
به گفته این متخصص همچنین برگزاری دورههای آموزشی در زمینه بهداشت و ایمنی در رانندگی، مهارتهای کنترل خشم و عصبانیت، امداد و نجات و کمکهای اولیه، استرس در رانندگی، روان شناسی در رانندگی، اعتیاد به مواد مخدر و مصرف برخی داروهای خواب آور و نقش آنها در تصادفات رانندگی برای گروههای مختلف مردم میتواند در کاهش آمار جان باختگان و مصدومان سوانح رانندگی موثر باشد.
خیران فرهنگ ساز، همیار پلیس
یکی از طرحهای مهم که در آموزش فرهنگ ترافیک، کاهش بار ترافیک و حتی کاهش حوادث رانندگی در کلان شهر شیراز بسیار اثر گذار بوده و برای نخستین بار در کشور با مشارکت مردم در شیراز اجرا و در برخی شهرهای کشور هم در حال الگو برداریست طرح "همیارِ مهربان ترافیک" است.
در این طرح آموزشی- فرهنگی که با همکاری پلیس راهور، معاونت پیشگیری از وقوع جرم دادگستری فارس و مجمع خیران فرهنگ ساز و شهرساز اجرا میشود؛ همیاران مهربان ترافیک از کاسب گرفته تا استاد دانشگاه، نظامی و شغل آزاد در قالب ۱۵ گروه در طول هفته در تقاطعهای پرتردد شهر به بازکردن گرههای ترافیکی و راهنمایی مردم در خصوص قوانین فراموش شده راهنمایی و رانندگی اقدام میکنند.
سرهنگ مصطفی عباسی رییس پلیس راهور فارس، اجرای این طرح را در کاهش تصادفات درون شهری موثر میداند و میگوید هر همیار مهربان ترافیک میتواند برای خانواده خود نقش پلیس را داشته باشد و به ارتقا فرهنگ ترافیک کمک کند.
زمان از دست رفته
آلبوم خانوادگی اش را ورق میزند چند قطره اشک بر صفحات آن لیز میخورد چشمانش را میبندد و خاطراتش را مرور میکند شاید اگر وقتی خوابش میآمد کنار میزد و کمی استراحت میکرد و بعد ادامه میداد الان دستهای کوچک زهرا به دور گردنش حلقه زده بود و بوی غذای همسرش در خانه میپیچید. گاهی چقدر زود دیر میشود.
***سیده نصرت شجاعی