"سنگِ سیاه"، "کوهِ سیاه" یا "کوچکه‌ڕه‌ش"، روزی سرمه چشمان خمار سنندج بود و این روزها به آوردگاه توسعه‌گران و طرفدارانش تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز کُردستان، حصارکشی در سینه کوهی که گنجینه دلدادگی و قهرمانی‌های مردمانش است، برای افکار عمومی خبری پر سروصدا و برای مسئولان خبری زرد و شاید احساسی کردن سوژه بود.
مخالفان می‌گویند: پارک علم و فناوری استان کُردستان بصورت غیرقانونی و در سایه ویروسی شوم (کرونا) در کوه "کوچکه‌ڕه‌ش" در شمال شهر سنندج، عملیات حصارکشی گسترده‌ای را شروع کرده است؛ این همان قانون‌گریزی قانون‌گذار است.
امّا مجریان، بر احداث پارک علم با هدف افزایش شرکت‌های کوچک و دانش‌محور بر اجرای طرح پافشاری می‌کنند.
گواه شاهد صادق در آستین باشد
"طرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج" در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، پای سرپرست طرح و عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه کُردستان را به این گزارش جنجالی باز کرد.
در تماس تلفنی که با دکتر بختیار بهرامی داشتم، به مرّ صریح قانون استناد کرد و گفت: در ایران هر گونه تصمیم‌گیری درباره حریم از طرح پهنه‌بندی حریم تبعیت می‌کند امّا در سنندج طرح پهنه‌بندی حریم نداریم.
از این چهره علمی پرسیدم تکلیف چیست؟ او می‌گوید: بر اساس قانون جمهوری اسلامی ایران، تعیین تکلیف این پروژه در صلاحیت استان نبوده و استان باید پرونده پروژه را به پیوست درخواست، استعلام طرح توجیهی و نقشه‌ها برای تصمیم‌گیری به شورای عالی معماری و شهرسازی بفرستد، امّا استان به شیوه خودسر تصمیم گرفته است، یعنی در کاسه تخلف، همچنان آبِ تخلف ریخته است.
از سخنان این استاد دانشگاه می‌توان به تقصیر دبیرخانه امور زیربنایی، راه و شهرسازی و استاندار وقت کُردستان پی برد.
به گفته بختیار بهرامی، طرح تپه‌ها در 2 مقیاس بررسی می‌شود، اوّل تپه‌هایی که می‌توان فضای سبز را در آن‌ها افزایش داد و شامل 27 تپه داخل محدوده قانونی شهر سنندج می‌شود و دوّم تپه‌هایی که باید با هدف جلوگیری از ساخت و سازهای بدون برنامه و با رویکرد ساماندهی فضای سبز و باز به آن‌ها نگریست و شامل ۲۲ تپه در داخل حریم شهر سنندج است که "کوچکه‌ڕه‌ش" نیز جزو این تپه‌هاست.
عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه کُردستان از طرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج بعنوان سندی بالادستی نام برد و اظهار داشت: این طرح در دفتر وزیر راه و شهرسازی تصویب شده است و بر اساس دستور وزیر، باید اکوسیستم تپه‌های داخل حریم شهر سنندج بصورت مرتعی و فضای جنگلی باقی بماند و ارتقای این تپه‌ها بوسیله درختکاری انجام شود نه با ساخت و ساز، بنابراین هر نوع خصوصی سازی در این تپه‌ها ممنوع است.
از فحوای کلام دکتر بختیار بهرامی به راحتی می‌توان فهمید که برای تهیه طرح ساماندهی تپه‌های سنندج چه خون دل‌ها خورده است.
او می‌گوید: این طرح بر سه وجه است؛
1ـ وجه اکولوژیکی؛ حفظ زیست بوم، اکوسیستم و ساختار و شکل طبیعی تپه‌ها بدون دستکاری با کمترین مداخله انسانی از جمله خاکبرداری، خاک‌ریزی و دیوارچینی.
2ـ وجه اجتماعی و تاریخی؛ تپه‌ها ارتباط فوق‌العاد تنگاتنگی با تاریخ، روایت‌ها دارند، بنابراین نباید توسط هیچ کس خصوصی سازی شوند، برای مثال "تپه روسی" روایت مقاومت مردم شهر سنندج در مقابل اشغال‌گری است، تپه‌های "شیخ محمد باقر"، "ملا حسین"، تپه "خه‌‌جێ"، نشان دهنده معانی نهفته در قلبِ تاریخ و ادبیات طراحی شهری هستند.
3ـ وجه منظر؛ منظر طبیعی تپه‌ها باید با عناصر طبیعی و درختکاری حفظ شوند چرا که عناصر سبز، منظر شهر را یکپارچه و مرمت می‌کند.
هدف روشن است؛ افزایش سرانه سبز حتی بیشتر از استاندارد.
اگر بپذیریم که اراضی تپه، متعلق به مردم هستند باید پذیرفت کسی نمی‌تواند جلو تردد مردم در این مکان را بگیرد.
اخلاق در رسانه ما را بر آن داشت به صدای کسانی گوش دهیم که بر طبل توسعه علمی می‌کوبند تا یکطرفه به قاضی نرویم.
تونل بروکراسی
روایت اجرای پروژه‌های ملی در استان کُردستان، همیشه پُرحاشیه، بلندمدت و ناتمام بوده است.
رییس پارک علم و فناوری استان کُردستان می‌گوید: پروژه ایجاد پارک علم و فناوری یک پروژه ملی است که در سال 88 با حداقل 10 هکتار زمین کلید خورد، ابتدا حدود 52 هکتار از زمین‌های "ننله" و "سرخه دزج" برای ایجاد پارک به دانشگاه کُردستان پیشنهاد شد امّا چون این زمین به صورت غیرقانونی به مسکونی تبدیل شد و 7 هکتار از آن باقی ماند و همچنین به دلیل شیب تند، مشاور طراح آنرا فاقد ارزش دانست.
به گفته خالد سعیدی، در سال 93 اعضای کارگروه زیربنایی از میان اراضی پیشنهادی روستای "حسن‌آباد"، "فرودگاه"، "کمربندی بهشت محمدی" و "کوچکه‌ڕه‌ش"، با 163 هکتار از دامنه جنوبی "کوچکه‌ڕه‌ش" موافقت کرد و سپس در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان نیز مصوب شد.
در سال 95 با مصوبه هیأت وزیران، 15 هکتار به پارک واگذار و 100 هکتار نیز برای استفاده آینده تحدید شد.
وی یادآوری کرد: قرارداد واگذاری میان پارک و اداره کل راه و شهرسازی استان تنظیم و تمام استعلام‌های قانونی از دستگاه‌های مرتبط انجام شد که در آبان 96 پروانه محصور کردن محدوده صادر شد.
سعیدی افزود: برای ایجاد زیرساختهای پارک توانستیم بیش از 7 و نیم میلیارد تومان اختصاص دهیم در حین انجام حصارکشی با اعتراض حامیان محیط زیست روبرو شدیم.
او می‌گوید: متأسفانه راه و شهرسازی قرارداد را لغو نمود که پس از تعهد به پرداخت هزینه‌ها از طرف پارک، قرارداد میان راه و شهرسازی و پارک تمدید شد و دوباره پارک به منظور جلوگیری از تصرف عدوانی زمین‌خواران، حصارکشی محدوده واگذاری شده را از سرگرفت.
سرگرفتنی ناثواب و دیوارکشیدنی نابجا، چرا که این تصمیم باعث شد این بار خود پارک علم و فناوری استان کُردستان در مظان اتهام تخریب قرار بگیرد و به قول نویسنده قابوس‌نامه، عاقبت "درزی هم در كوزه افتاد".
پارک مکلف شد 15 هکتار زمین واگذار شده در دامنه "کوچکه‌ڕه‌ش" را محصور نماید و آنرا با 6 هکتار از عرصه دانشگاه کُردستان معاوضه نماید به عبارتی دیگر؛ پارک علم و فناوری به داخل محوطه دانشگاه کُردستان برگشت.
در جلسه شورای برنامه‌ریزی استان مقرر شد که "کوچکه‌ڕه‌ش" با هدف ایجاد آزمایشگاه و باغ بوتانیک به دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کُردستان واگذار شود.
اگر بگوییم در استان کُردستان، مطبوعات در قامت رکن چهارم دموکراسی همیشه درنگ بر سر سفره تنش ادارات دعوت می‌شود، پُربیراه نیست، شاید هم نتواند دردی از اختلاف طرفین دعوا بر سر "کوچکه‌ڕه‌ش" کم کند، امّا اگر مدیران ارشد استان از ابتدای موضوع ایجاد پارک علم و فناوری، رسانه‌ها را بعنوان بازوی نظارتی با خود همراه می‌کردند، شاید سالیان زیادی توسعه در تونل تاریک بروکراسی نمی‌ماند و امروز افکار عمومی با دیدن دیوارهای بتنی شُکه نمی‌شد.
اپیدمی سودای توسعه
می‌گویند یکی از راههای توسعه هر منطقه، توجه به اقتصاد دانش بنیان است.
به سراغ دکتر رحمت صادقی، رییس دانشگاه کُردستان رفتیم.
تأسفِ این چهره علمی در برزخ پتانسیل فراوان استان و بهره نبردن از این ظرفیت، حلقه گم شده داستان "کوچکه‌ڕه‌ش" نیست، این تأسف خوردن، فصل مشترک بیشتر مدیران استان کُردستان است که سودای رفع بیکاری و اشتغالزایی در سر دارند.
او می‌گوید: پارک علم و فناوری در صورتی می‌تواند نقش خود را به درستی ایفا کند که در همسایگی دانشگاه باشد تا اساتید، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به آن ورود کنند و از طرف دیگر هم شرکت‌های مستقر در پارک از اساتید، کتابخانه، آزمایشگاه، کارگاه و سایر زیرساختهای دانشگاه بهره‌مند شوند.
این سخنان رییس دانشگاه کُردستان درباره مکان‌یابی پارک علم در "کوچکه‌ڕه‌ش" دو پهلو نبود و ایهام و ابهام نداشت.
صادقی گفت: ما با شنیدن اینکه قرار است پارک به "کوچکه‌ڕه‌ش" در شمال شهر سنندج برود و با وجود اینکه مراکز دانشگاهی سنندج در جنوب شهر هستند و علیرغم اینکه احساس می‌کردیم دور بودن پارک از مراکز دانشگاهی به ضرر پارک، دانشگاه‌ها و کل استان است، امّا باز در مهر امسال و قبل از جریانات اخیر با پارک وارد مذاکره شدیم و تفاهم‌نامه همکاری را با پارک منعقد کردیم.
رییس دانشگاه کُردستان، افزود: در یکی از بندهای این تفاهم‌نامه آمده که دانشگاه کُردستان از زمین‌های خود، حدود 5 هکتار را به پارک اختصاص می‌دهد و در عوض زمین "کوچکه‌ڕه‌ش" هم با دانشگاه شریک خواهد بود.
قرار است دانشگاه کُردستان در زمین "کوچکه‌ڕه‌ش"، مانند باغ گل‌های اصفهان، پارک گیاهان دارویی ایجاد کند.
پارک گیاهان دارویی یک مرکز تفریحی سبز است.
نرمش مردِ دیپلماسی
به دیدار استاندار کُردستان رفتیم.
بهمن مرادنیا می‌گوید: توافق ما و دانشگاه کُردستان این هست که "کوچکه‌ڕه‌ش" حفظ بشود و افراد سودجو نتوانند در آنجا تصرف غیرقانونی بکنند.
این جمله قابل تأمل استاندار کُردستان که "کنکره مشاهیر کُرد"، "سنندج، پایتخت نوروز ایران" و "سنندج، شهر خلاق موسیقی جهان" را در کارنامه فرهنگی‌اش دارد، نشانه کم و کاستی اختیاراتش در مقابل متصرفان نیست، بلکه موافقت نرم ایشان با احداث پارک در "کوچکه‌ڕه‌ش" است؛ موافقتِ بر سر دو راهی.
نرمش مردِ دیپلماسی فرهنگی، نیازمند تجدیدنظر در جانمایی مکان احداث پارک است، زیرا نارضایتی دوستداران محیط زیست در این قضیه قابل شنیدن است.
استاندار کُردستان گفت: اگر چنانچه در "کوچکه‌ڕه‌ش" بیش از 15 هکتار تصرفی صورت بگیرد حتماً بدانید من دستور می‌دهم که تخریب صورت بگیرد.
جای خالی حقوق شهروندی
رئیس کمیسیون عمران و خدمات شهری شورای اسلامی شهر سنندج، گفت: شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان کُردستان در بهمن 93 ایجاد کوی دانش در "کوچکه‌ڕه‌ش" را مصوب کرد و در فاز اوّل، مطابق بند ۵۲ کارگروه امور زیربنایی، در مساحت ۲۰ هکتار در محدوده اراضی ملی "کوچکه‌ڕه‌ش" ابلاغ شد.
به گفته مجید شاه‌اویسی، در مصوبه کارگروه به صراحت قید شده است که این موضوع باید به تأیید شورای عالی شهرسازی و معماری برسد امّا به نظر می‌رسد دبیرخانه کارگروه امور زیربنایی، مدارک الزامی و اسناد اولیه پارک را به شورای عالی شهرسازی و معماری ارسال نکرده است.
او می‌گوید: شهرداری در مهر 96 پروانه حصارکشی را برای پارک علم و فناوری صادر می‌کند و به صراحت قید شده که احداث فنس در ارتفاع حداکثر ۲ متر اجرا شود و نیز مجری طرح، حق احداث هیچگونه بنایی را ندارد، امّا پارک، علاوه بر دستکاری و تخریب طبیعت، به جای فنس، دیوار بتنی را در وسعتی نزدیک به ۵۰ هکتار احداث کرده است.
این عضو شورای شهر سنندج، عنوان کرد: شهرداری نتوانست این تخلفات را متوقف کند، علیرغم اعتراضات مردمی در فضای مجازی و واقعی، عملیات دیوارکشی بتنی و تخریب اراضی همچنان ادامه دارد؛ این تعرض آشکار به حقوق عمومی مردم سنندج است.
پای قانون‌گذاران در گِل "کوچکه‌ڕه‌ش"
مدیرکل راه و شهرسازی استان کُردستان، می‌گوید: قضیه پارک علم و فناوری از پنج سال گذشته در جریان بوده، در سال 95 طی قراردادی 15 هکتار واگذار شده بود.
محمّدصدیق ثابتی، گفت: پارک علم و فناوری می‌خواست در "کوچکه‌ڕه‌ش"، ساخت و ساز انجام بدهد که با حساسیت مردم و سازمان‌های مردم نهاد در سطح استان و شهرستان سنندج روبرو شد و ما بعد از جلسه‌ای که با فعالان زیست محیطی داشتیم، قرارداد را فسخ کردیم.
قانون شهرداری‌ها، ساخت و ساز غیرقانونی در حریم شهر را خلاف محسوب می‌داند، شهردار سنندج اینگونه پاسخ می‌دهد: پروانه حصارکشی پارک در ابتدای حضور بنده بعنوان شهردار، توسط شهرداری منطقه 2 صادر شده بود و بعد از اینکه متوجه شدیم که عملیات اجرایی بر خلاف مفاد پروانه صورت می‌گیرد، مانع کار شدیم و حدود یک سال عملیات اجرایی متوقف شد.
حشمت‌الله صیدی می‌گوید: در این موضوع هیچ تقصیر متوجه شهرداری نیست و بر اساس مصوبات قانونی کارگروه زیربنایی و شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان، شهرداری فقط صادرکننده پروانه حصارکشی بوده است.
مسئولان حال می‌گویند این مصوبات در زمان مدیران قبلی صورت گرفته است، امّا کسی به خواست مردم، مطالبه مردم، احساس نوستالژیک مردمان این شهر گوش نمی‌سپارد که در آغوش این کوه آرام گرفته است.
جمال اسدی، فعال زیست محیطی خطاب به مسئولان پارک علم و فناوری می‌گوید: قرار شد دیوارکشی در این کوه را تعطیل کنند، امّا پشت پای دوربین صداوسیما (برای تهیه گزارش به محل سوژه خبری رفته بود) دوباره شروع کردند، خواهش می‌کنم با مردم و صداوسیما دروغ نگویید.
احمد، یکی دیگر از دوستداران طبیعت "کوچکه‌ڕه‌ش"، گفت: این کوه خاطره جمعی مردم این شهر است که متأسفانه از لحاظ زیست محیطی، تخریب زیادی به بار آورده اند.
عدالت تاریخ و گذر زمان نشان می‌دهد، توسعه شهر کارنامه مسئولان است نه مردم، بنابراین مسئولان بهتر است در مرز تخریب و توسعه تصمیم نگیرند.
شهر سنندج هنوز رؤیای تله‌کابین در مسیر توس نوذر تا آبیدر، پیاده‌راه مسیر خیابان فردوسی، طرح جامع گردشگری حوزه سد وحدت که قرار است با رستوران دریایی، سورتمه و پل معلق شیشه‌ای تجهیز شود، انتقال بازار روز تاناکورا به مکانی دیگر و طرح بزرگ گردشگری از پل گریزه تا پل قشلاق را در حافظه تاریخی خود فراموش نکرده است، بی‌تردید داستان باغ گل و گیاه در "کوچکه‌ڕه‌ش" نیز بهتر از گذشته نخواهد بود و باید گفت سالی که نکوست از بهارش پیداست.
آخر شاهنامه
نماینده مردم شهرستان‌های سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: بیش از سه هزار نفر از فعالان اجتماعی، زیست محیطی و مردم از بنده درخواست کرده‌اند از تخریب و حصارکشی "کوچکه‌ڕه‌ش" جلوگیری کنم.
سیدمهدی فرشادان، به سرپیچی برخی مسئولان از دستور وزیر اشاره کرد و گفت: پیرو خواست عمومی در تاریخ 26 بهمن امسال با وزارت راه و شهرسازی مکاتبه کردم که بر اساس دستور ایشان باید تا قبل بررسی و تعیین تکلیف موضوع، از هر گونه اقدام اجرایی جلوگیری شود.
این نماینده در ارتباط تلفنی با بخش خبر سیمای مرکز کُردستان از توسعه استان و جانمایی جدید برای ایجاد پارک گل و گیاه حمایت و تهدید کرد، اگر مسئولان استان همچنان به حصارکشی در این کوه اصرار نمایند، ناچارم در نطق میان دستور مجلس و از مبادی قانونی جلو آنان را بگیرم.
خوش یا ناخوشی این داستان در طناب‌کشی و شکست طرفین نیست، بلکه در توسعه کُردستان است؛ بنابراین "شاهنامه آخرش خوش است"...
گزارش: بهزاد احمدی