خیارسبز صادراتی یزد، امسال به جای گذر از مرز‌ها سر از بیابان درآورد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، زندگی شان را پشت وانت گذاشته اند و در گوشه‌ای از خیابان به آن چوب حراج زده اند؛ به همان امید و آرزو‌هایی که قرار بود یک روز از مرز‌های خیال بگذرند تا شادی را برایشان به ارمغان آورند، اما حالا تنها آه و حسرت عایدشان شده.
تقریبا هر روز می‌بیینمشان، نزدیک صداوسیما اتراق کرده اند چند قدمی هم پارک کرده اند، حد فاصل میدان شهید آقابابایی تا محمد آباد محل کسبشان ست.
نزدیکشان که می‌شوم مرا به خرید یک محصول ارزان قیمت دعوت می‌کنند؛ آن هم به اندازه‌ای زیاد و قیمتی بسیار کمتر از بازار که برای همه عجیب است. پارچه زرد رنگ بالای وانت نیسان مرا برای خرید خیارسبز محلی یزد نگه می‌دارد. همین که می‌ایستم فروشنده می‌گوید مفت است بخر ۲۰ کیلو ۱۰ هزار تومان! خیارسبزی که یک طرفش شیرین و دوست داشتنی و طرف دیگرش تلخ و دور انداختنی ست.
از مردمی که برای خرید ایستاده اند، می‌شنوم این چه خیارسبزی ست که انقدر ارزان می‌فروشید؟ چرا مثل کاکتوس است؟ نه من انقدر نمی‌خواهم دو کیلو می‌دهی بخرم.
مرد فروشنده می‌گوید این‌ها بسته بندی شده، این محصول صادراتی ست، طبعش گرم است، قیمت خیارسبز‌های دیگر در بازار خیلی از این بیشتر است و...
در میان چک و چانه‌های مردم و فروشنده، به فکر اتفاقات یک ماه پیش می‌افتم.
روزی که از اینجا می‌گذشتم و یکی از این فروشنده‌ها اصرار داشت محصولش را بخرم و بعد گفت شنیده‌ای می‌گویند هیچ ارزانی بی حکمت نیست؟ این محصول سال‌های دیگر آن ور مرز‌ها بود، اما از بخت بد امسال روی دست ما مانده.
بذر امیدی که نروئید
حرف‌های فروشنده مرا به سوی میرزاحسن برد، پیرمرد کشاورزی که درروستای فهرج زندگی می‌کند، او همان ابتدای دیدارش سردرد دلش باز شد و از شرایط سختش گفت. بغضی درگلویش نشست، سرش را پایین انداخت، آه بلندی کشید و گفت نمی‌دانم چطور باید پول این همه آدم را جور کنم. با او قدم زنان به سمت گلخانه اش رفتیم، در را باز کرد و گفت تورا به خدا ببینید این وضع زندگی ماست.
به زندگی اش نگاه کردم گلخانه‌ای پر از محصول به بار نشسته که می‌توانست، دلیلی برای خوشحالی هر کشاورزی باشد، اما حالا جز اندوه و حسرت چیزی برایشان به بار نیاورده است.
میرزاحسن یکی از چندین کشاورز یزدی ست که امسال با این مشکل بزرگ روبرو ست.
کشاورزانی که چند ماه پیش، بذر امیدی در دل‌ها کاشته اند، کارگران زیادی را به برای بذرپاشی، کوددهی، سم پاشی، آبیاری و چیدن محصول به کار گرفته اند. برای به بار نشستنش یک کوه هزینه کرده اند و چندماه وقت و انرژی گذاشته اند.
خیارسبز خاردار یک نوع از خیارسبز است که همیشه به علت مقاوم بودن، کودپذیری کم و طبع گرم مطلوب بازار‌های خارجی بوده و چندسالی ست بیشتر کشاورزان یزدی این محصول را می‌کارند.
در روستای فهرج کشاورزان دیگری هم از این وضع گله داشتند، سید علی گفت من به خاطر این موضوع بیش از ۵۰ میلیون ضرر کرده ام. یوسف هم ماشین پر از بار خیار سبز را نشان داد و گفت این بار را نه انبار از من خریده و نه مردم، نمی‌دانم چکار کنم. این کشاورزان به من گفتند نه تنها ما بلکه روستا‌های دیگر هم همین مشکل را دارند.
طعم تلخ خیارسبز در کام کشاورزان یزدی
به روستای محمدآباد رفتم آنجا هم کشاورزان دل پر دردی داشتند، کشاورزان یک گلخانه را نشانم دادند که گوسفندان در حال خوردن محصولشان بودند، یک گله گوسفند گرسنه که داشتند حاصل زحمت‌های یک عده را می‌خوردند.
امیر گفت وقتی کسی از ما این محصول را نمی‌خرد مجبوریم به این زبان بسته‌ها بدهیم که حداقل این‌ها بخورند. اما این‌ها هم همه اش را نمی‌خورند چوپان می‌گوید زیادخوردن این محصول برای گوسفندان خوب نیست.
لبخند‌های این مردان به خاطر ماجرای پیش رویشان تلخ‌تر از گریه‌های زنانه بود چیزی شبیه همان مزه تلخ خیارسبز!
کمی آن طرف‌تر در روستا‌های سید میرزا و دهنو هم اوضاع به همین منوال بود. کنار گلخانه حاج احمد یک بار خیار سبز دور ریخته شده نگاهم را جذب کرد، حاج احمد گفت این که چیزی نیست گوشه گوشه این بیابان پراز این محصول است.
او صحنه‌هایی را از خیارسبز‌های خراب شده نشانم داد که در بیابان رهاشده بودند. محصولی که امسال به صورت گسترده در روستا‌های بخش مرکزی یزد کاشته شد.
کشاورزانی که به گفته خودشان به هوای تجارت بیشتر همگی این محصول را کاشته اند.
فخرالدینی مدیر باغبانی جهادکشاورزی استان را به جمع کشاورزان دعوت کردم، شیخعلی شاهی گفت: پانصد هکتار از سطح زیر کشت گلخانه‌های یزد زیر کشت این محصول هستند وبیست هزار نفر به صورت مستقیم و پانزده هزار نفر به طور غیر مستقیم در این زمینه مشغول به کار هستند.
این مسئول علت این مشکلات را نبود یک برنامه مناسب برای کاشت محصولات دانست و گفت کشاورزان باید چند محصول را در کنار هم بکارند تا اگر در یکی ضرر کردند در دیگری سود کنند.
او راهکار این مشکلات را هم به دست سازمان صمت دانست.
صادرات خیارسبز در حصار زنجیره‌ای از مشکلات
کشاورزان یزدی برخلاف حرف‌های مسئولان جهاد کشاورزی فکرمی کردند، آن‌ها دلیل مشکلاتشان را در انبار‌های روستا‌ها دیده بودند.
با آن‌ها به چند انبار رفتیم دلالانی که محصولات کشاورزان را خریداری می‌کنند و بعد از بسته بندی به جا‌های مختلف ارسال می‌کنند.
واردانبار‌ها که شدم زنان زیادی را دیدم که به صورت ردیفی نشسته بودند و داشتند خیارسبز‌ها را با دستکش تمیز می‌کردند و داخل سبد می‌گذاشتند و مردانی که درحال بار زدن و جابه جایی سبد‌ها بودند.
حاج امیر گفت در اینجا محصول خوب و سرگل ما را می‌خرند، ولی با محصول شهرستان جیرفت ترکیب می‌کنند. محصول یزد مقاوم است، اما خیارسبز جیرفت مقاومت کمی دارد و مناسب صادرات نیست و بعد از چند روز خراب می‌شود ما گله داریم که چرا باید این دو محصول را ترکیب کنند.
با علی انبار دار سید میرزا صحبت کردم او حرف کشاورزان را قبول نداشت و گفت چه اشکالی دارد محصول شهر دیگر را ترکیب کنیم؟ این هم از وطن خودمان ست. او دلیل این مشکلات را هزینه بالای کامیون‌ها و گمرک دانست.
در انبار محمد آباد هم همین پاسخ را به من دادند انباردار گفت مشکل از مانیست مشکل از صادرکنندگان ست.
مشکل داشت زنجیره‌ای می‌شد برای پیداکردن علت به سراغ چند صادرکننده رفتم. آن‌ها هم در دل‌های زیادی داشتند. آقای محمدی و خانم جوادی صادرکننده‌های برتر استان و سابقه بالایی دارند او گفت مشکل بزرگ صادرات خیارسبز بسته بندی نامناسب است محصول یزد بهترین محصول دنیاست و تاکنون هم خوب خریداری می‌شده، اما این اواخر به علت تحریم‌ها کیفیت بسته بندی کاهش یافته، کشورهای دیگر همچون ترکیه در پلاستیک‌های نانو و در کارتن بسته بندی می‌کنند، اما یزد در پلاستیک‌های معمولی و در سبد‌های پلاستیکی این کار را انجام می‌دهد.
درکنار این صادرکنندگان یک ارتباط ویدئویی با یکی از بازاریابان کشور روسیه برقرار کردم. امید یک بار خیارسبز را که تازه به بازار روسیه رسیده بود نشان داد و گفت این بار را نگاه کنید به چه شکل و شمایلی دست ما رسیده و بعد پلاستیک داخل سبد را باز کرد و گفت ببینید این خیارسبز‌ها حالت صابونی گرفته اند اگر نوع پلاستیک نانو بود تا یک ماه هیچ مشکلی پیش نمی‌آمد. آن طرف بازار را هم نشان داد باری که از ترکیه آمده بود و در کارتن‌های زیبا بسته بندی شده بود. امید گفت ما باید خودمان را برای رقابت با این کشور‌ها آماده کنیم، به خاطر همین تقاضای این محصول از ایران کم شده است.
به سراغ یکی دیگر از صادرکنندگان یزد هم رفتم آقای دهقان گفت مشکل بزرگ ما نبود یک انجمن متشکل از تولیدکنندگان و صادرکنندگان است تا دلالان از این چرخه حذف شوند و بتوانیم بهترین محصول را صادرکنیم.
البته راهکاری هم از سوی این صادرکنندگان مطرح شد و آن هم تولید پلاستیک نانو توسط نخبگان ایرانی ست.
مشکلات روی میز توسعه صادرات خیار سبز
خیارسبز خاردار یزد که یک روز مطلوب بازار‌های خارجی به ویژه روسیه و اکران بود امسال با مشکل بزرگ صادرات روبروست.
بازاریابی نامناسب، هزینه‌های جانبی بالا و دخالت دلالان برای ترکیب این محصول با محصول استان‌های دیگر از مشکلات بزرگ صادرات این محصول است.
این مشکلات را با معاون بازرگانی سازمان صمت درمیان گذاشتیم و سپس نشست میز توسعه خیارسبز استان تشکیل شد، نشستی که در آن تولیدکنندگان، صادرکنندگان و مسئولان حصور داشتند.
همه این مشکلات در این نشست ۴ ساعته بررسی شد. افشارپور، معاون بازرگانی سازمان صمت گفت:قرارشد دو کمیته تولید و بازرگانی برای این محصول تشکیل شود؛ و این کمیته‌ها یک ماه فرصت دارند راهکار این مشکلات را ظرف مدت یک ماه پیدا کنند و در نشستی با حضور استاندار، یک طرح جامع برای حل این مشکلات ارائه شود.
ملانوروزی، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی استان هم در این نشست گفت: ما در کمیته تولید، همه تلاش خود را برای تهیه و تامین نهاده‌های کشاورزان به کار خواهیم گرفت.
عزمی جدی برای عبور از مرز‌های ناامیدی
با صدای فروشنده به خودم می آیم نگاه میکنم به وانتی که این محصول را به چوب حراج زده و فروشنده ای که می گوید: چقدر میبری؟ یک بسته از او میخرم و امیدوارم به قول های مسئولان.
حالا مسئولان از عزمی جدی برای حل این مشکلات سخن می‌گویند و تلاش‌هایی که تا یک ماه دیگر شاهد نتیجه اش خواهیم بود.
تصمیماتی که اگر با نظارت و حمایت‌های بیشتر اجراشود، کشاورزان یزدی در سال جدید می‌توانند بذرهای خیارسبزشان را با خیال راحت بکارند و محصولشان را از مرز‌های ناامیدی بگذرانند.
واقعیتی که مدتی ست برای گلخانه داران اینجا به رویای دوردستی تبدیل شده، اما می‌توان این رویا را دوباره در واقعیت دید.
نویسنده: زهرا گنجعلی