دل‌های هزاران زوج نابارور در یکی از پیشرفته‌ترین مراکز درمان ناباروری در دنیا، غرق عشق و امید می‌شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، این جا کانون خانواده‌ها را گرم از صدای شیرین خنده کودکان می‌کند. فوق العاده است. پیشرفت‌های علمی پژوهشکده علوم تولید مثل یزد را می‌گویم.
شاید دوران کودکیم تصور این که یکی از پیشرفته‌ترین مراکز درمانی ناباروری و تحقیقات ژنتیک در شهر کویری ام ملجا بسیاری از خانواده‌های مایوس از داشتن فرزند شود برایم سخت و دشوار بود. اما اکنون از گوشه و کنار، آن چه می‌شنوم حکایت از پیشرفت‌های فوق العاده این مرکز علمی در ایران و منطقه است. به پژوهشکده یزد با عنوان مرکز تحقیقاتی و درمانی ناباروری می‌روم و با دست اندرکاران این پژوهشکده برای اطلاع از دستاورد‌های آنان به گفتگو می‌نشینم.
همتی بلند برای کاشتن نهال‌های امید
همه دستاورد‌های بزرگ پژوهشکده علوم تولید مثل یزد مرهون خدمات و همت بلند مردی است به نام عباس افلاطونیان. پرفسور افلاطونیان رئیس و موسس پژوهشکده علوم تولید مثل یزد می‌گوید: دنبال این بودم که تکنولوژی درمان ناباروری را در ایران راه اندازی کنم. قبل از آن زوج‌ها مجبور بودند با حمایت دولت به خارج از کشور بروند، خیلی هزینه بر بود. یعنی هزینه تولد هر نوزاد حدود صد هزار دلار خرج داشت.
او می‌افزاید: با مشاهده این مشکلات تصمیم گرفتم مرکزی را به منظور درمان زوج‌های نابارور در یزد تاسیس کنم. او ادامه می‌دهد: به یاری خدا این مرکز در سال ۶۸ راه اندازی شد که اولین مرکز درمان ناباروری در ایران بود. هم درمان، هم آموزش و هم تحقیقات، سه هدفی بود که ما با راه اندازی این مرکز دنبال می‌کردیم.
پروفسور می‌گوید: در سال ۱۳۶۸ با تلاش همکاران و پزشکان استان اولین طرح تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی با عنوان " بررسی میزان موفقیت لقاح خارج از رحم" در زوج‌های نابارور که عملا پایه گذار تولد اولین نوزاد"IVF" ایران دراستان یزد بود با موفقیت اجرا شد که این جنین درسال ۶۹ در یزد به دنیا آمد.
رئیس پژوهشکده علوم تولید مثل یزد ادامه می‌دهد: تولد نخستین نوزاد حاصل از تکنیک IVF در ایران، تولد نخستین نوزاد حاصل از IUI، اولین نوزاد حاصل از تکنیک میکرواینجکشن، اولین نوزاد حاصل از اسپرم‌های اپیدیدیم و میکرواینجکشن در ایران و تولد نخستین نوزاد حاصل از روش IVM از افتخارات این پژوهشکده است. پروفسور افلاطونیان می‌گوید: از نظر علمی چندین سال است که این مرکز، بعنوان قطب علمی ناباروری کشور شناخته شده است.
قطب درمان ناباروری در کشور
مدیر پژوهشکده علوم تولید مثل یزد به من می‌گوید: در این پژوهشکده، ده‌ها متخصص حاذق و دانشمند در تخصص‌های مختلف همچون غدد، اورولوژی، جراحی زنان و زایمان، روانپزشک همراه با تجهیزات مدرن و با بروزترین روش‌های درمان ناباروری از جمله: IVF، IUI، IVM، ICSI، میکرواینجکشن، فریز تخمک و امبریو، کشیدن تخمک، بررسی رحم و تخمدان از طریق لاپاراسکوپی و هیسترسکوپی و... به زوج‌های نابارور امید بچه دار شدن می‌بخشند.
به گفته دکتر عبدلی، پژوهشکده علوم تولید مثل یزد با دستاورد‌های گوناگونی همراه بوده که تولد اولین نوزاد حاصل از میکرواینجکشن، اولین نوزاد حاصل از اسپرم‌های اپیدیدیم و میکرواینجکشن ایران و همچنین بالغ کردن تخمک در محیط خارج از بدن و بارور کردن آن، از جمله عملکرد‌های موفق این مرکز است.
او می‌افزاید: کلینیک ناباروری یزد، با ۳۱ تخت و ۵ کلینیک در زمینه‌های مختلف برای رفع مشکل ناباروری اقدام کرده و از علل استقبال زیاد مردم حتی از پایتخت و کشور‌های خارجی به این مرکز، پایین بودن نسبی هزینه‌های درمانی ناباروری در آن باضافه روش‌های مدرن درمان ناباروری بوده است.
دکتر عبدلی می‌افزاید: در حوزه آموزش موفق شدیم ده‌ها متخصص در عرصه ناباروری را با گذراندن دوره‌های فلوشیپ و فوق تخصص ناباروری و دوره‌های تخصصی بیولوژی تولید مثل پرورش دهیم. به گفته دکتر عبدلی، این نیرو‌های متخصص هم اکنون در این مرکز و بالغ بر هشتاد مرکز ناباروری در حال فعالیت هستند.
دکتر عبدلی ادامه می‌دهد: هم اینک بسیاری از پژوهش‌هایی که در این مرکز انجام می‌شود منشا عمل‌ها و جراحی‌هایی است که برای درمان ناباروری انجام می‌شود. پژوهشکده علوم تولید مثل یزد از مراکزی همچون مرکز تحقیقات بیولوژی سلول‌های بنیادی، مرکز تحقیقات سقط و مرکز پزشکی بازساختی و نانوتکنولوژی تشکیل شده که هر کدام طرح‌های تحقیقاتی مهمی را به انجام رسانده یا در حال انجام آن هستند.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های این پژوهشکده به این مراکز سر می‌زنم و با چند تن از پژوهشگران این مراکز به گفتگو می‌نشینم.
۱۵ هزار تولد به همت پژوهشکده علوم تولید مثل یزد
سالانه صد‌ها نفر از اقصی نقاط ایران به مرکز درمان ناباروری یزد مراجعه می‌کنند تا رویای بچه دار شدن آن‌ها به حقیقت بپیوندد. این مرکز موفق شده تاکنون بیش از ۱۵ هزار تولد را در این پژوهشکده ثبت کند.
مدیر پژوهشکده علوم تولید مثل یزد می‌گوید: بالغ بر ۹۰ درصد زوج‌های این مرکز از خارج استان یزد هستند و بخاطر خدمات خوب و کارآمد و قیمت مناسب به این مرکز اعتماد می‌کنند.
دکتر عبدلی می‌افزاید: ۹۵ درصد مراجعان ما از داخل کشور و پنج درصد هم از خارج از کشور هستند که معمولا از کشور‌های جنوب خلیج فارس، عراق، افغانستان و روسیه به خدمات ارزان و مناسب این مرکز به ما مراجعه می‌کنند.
او می‌گوید: مراجعان به این مرکز با شرایط و بیماری‌های مختلفی مراجعه می‌کنند که بسیاری علل مردانه و بسیاری علل زنانه و عده‌ای هم دلایل ژنتیکی دارند با این حال بالغ بر ۳۰ درصد افرادی که مراجعه می‌کنند به نتیجه درمان می‌رسند که این عدد رقم خوب و ایده آلی است.
با چند تن از مراجعان به این مرکز به گفتگو می‌نشینم. مرضیه از بندرعباس به یزد سفر کرده است. او که پنج سالی از ازدواجش می‌گذرد و صاحب فرزند نشده است، می‌گوید: برای درمان به جا‌های مختلفی سفر کرده، ولی نتیجه‌ای نگرفته است. او ادامه می‌دهد همه جا از یزد و این مرکز تعریف می‌کردند، برای همین تصمیم گرفتم به این مرکز بیایم و کار درمان ناباروری ام را پیگیری کنم.
امیر و سمیه هم از تهران به یزد سفر کرده اند تا درمان ناباروری خود را در این مرکز دنبال کنند. آن‌ها تجهیزات و روش‌های درمانی مدرن همراه با هزینه‌های درمانی مناسب را از دلایل خود برای مراجعه به این مرکز عنوان می‌کنند.
محمد از عراق هم که به این مرکز مراجعه کرده می‌گوید: بحمدلله با مراجعه به این مرکز بعد از ده سال دارای فرزند شده است. او که برای ادامه درمان به این مرکز مراجعه کرده است هزینه‌های درمانی مناسب و روش‌های درمانی پیشرفته را علت مراجعه خود به مرکز عنوان می‌کند.
طرح‌هایی که برای اولین بار در دنیا انجام می‌شود
ده‌ها طرح علمی در عرصه تولید مثل برای نخستین بار در کشور و حتی دنیا در پژوهشکده علوم تولید مثل یز در حال انجام است. معاون آموزشی پژوهشکده در این باره می‌گوید: از سال ۸۷ اولین دوره پذیرش دانشجوی بیولوژی تولید مثل شروع شد و تاکنون ۲۲ نفر فارغ التحصیل شدند که همه جذب بازار کار شدند.
دکتر خلیلی می‌افزاید: دانشجویانی در این مرکز جذب می‌شوند که توانمندی‌های بالایی دارند و می‌توانند با طرح‌های مختلف نرخ باروری را در خانواده‌های نابارور افزایش دهند. او در مورد یکی از این طرح‌ها می‌گوید: تلاش کرده ایم باروری را برای افرادی که گرفتار سرطان هستند ممکن بسازیم. او ادامه می‌دهد: افراد سرطانی معمولا با انجام شیمی درمانی بافت تخمدان و سلول‌های تخمک آن‌ها از بین می‌رود و عملا شانس باروری آن‌ها به حداقل می‌رسد بنابراین با انجام طرح حفظ باروری در افراد سرطانی قبل از شیمی درمانی بافت تخمدان فرد را ذخیره می‌کنیم تا بعد از رهایی از سرطان بافت را به بدن شخص پیوند بزنیم تا این موضوع منجر به باروری فرد شود. دکتر خلیلی می‌گوید: این طرح که برای اولین بار در ایران در حال انجام است و هنوز پژوهش در این باره ادامه دارد.
طراحی محیط سمینار پلاسمای مصنوعی برای اسپرم از جمله طرح‌هایی است که برای اولین بار در دنیا در این مرکز در حال انجام است.
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: ما فاز اول این آزمایش را با موفقیت انجام دادیم و برای اولین بار در دنیا این محیط را معرفی و اثر آن را روی اسپرم و انجماد اسپرم بررسی کردیم.
طرح تشکیل جنین‌های سه والدی از دیگر طرح‌هایی است که برای اولین بار در ایران در حال اجراست.
لیلا حیدری دانشجوی دکترای تخصصی بیولوژی تولید مثل که روی این طرح کار می‌کند، می‌گوید: در این طرح جنین سه والدی بررسی می‌شود، جنینی که دی ان آی خود را از پدر و مادر ارث برده، اما در سی تو پلاسم تخمک اهدایی رشد می‌کند. به گفته وی این فناوری از آن جهت مهم است که خانم‌هایی که در تخمک دچار مشکل هستند، با استفاده از آن این امکان را پیدا می‌کنند که صاحب فرزندی بشوند که ژنوم را از پدر و مادر به ارث می‌برد، اما ناقل بیماری نیستند. این پژوهشگر علوم تولید مثل ادامه می‌دهد: این طرح همچنین برای جوان سازی تخمک خانم‌های بالای ۳۷ سال هم استفاده می‌شود تا بتوانند دارای فرزند سالم شوند.
عصمت منگولی از دیگر پژوهشگران این مرکز است که موفق شده طرحی را برای انتخاب بهترین اسپرم و انتقال آن به تخمک اجرا کند.
طرح بازسازی بافت تخمدان در محیط آزمایشگاهی از دیگر طرح‌های این مرکز است که مژگان مشرفی دانشجوی دکترای تخصصی تولید مثل آن را پیگیری می‌کند. او می‌گوید در این طرح همه شرایط فیزیکی و شیمیایی که بافت تخمدان در محیط بدن دارد در محیط آزمایشگاه فراهم و بافت تخمدان با همه فاکتور‌هایی که در رشد موفق تخمک نقش دارد بازسازی می‌شود.
وقتی پروتکل‌های تحقیقاتی مرکز مرجع بین المللی می‌شود
روش‌های درمانی جدید پژوهشکده تولید مثل یزد اکنون به عنوان رفرنس و مرجع بین المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دکتر مریم افتخار عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم تولید مثل یزد می‌گوید: برخی پروتکل‌هایی تحقیقی که در این مرکز انجام شده در راهنما‌های بالینی بین المللی بصورت رفرنس مورد استفاده قرار گرفته و بصورت روش درمانی در دنیا انجام می‌شود. او ادامه می‌دهد: عمده پروتکل‌های درمانی که در دنیا انجام می‌شود در این مرکز هم انجام می‌شود.
او در خصوص یکی از روش‌های جدیدی که در مرکز انجام می‌شود می‌گوید: ما روش درمانی آی وی ام را که یک روش آزمایشگاهی و پیشرو است در یزد به کار گرفته ایم که با جرات می‌توان گفت این مرکز تنها مرکزی است که در ایران از این روش برای درمان استفاده می‌کند.
دکتر افتخار ادامه می‌دهد: یک پروژه تحقیقی دیگر که توسط پروفسور افلاطونیان اجرا شده و کاربرد درمانی پیدا کرده ترزیق پلاسمای غنی شده از پلاکت به تخمدان بوده که این روش هم برای بانوانی که در روش‌های قبلی امیدی برای باروری نداشتند جواب داده است. او ادامه می‌دهد: ما جزو اولین‌ها در جهان بودیم که این روش را با کاهش زهره تخمدان و تزریق داخل تخمدان انجام دادیم.
جلال گلیزاده یکی از کارشناسان مرکز تحقیقی سلول‌های بنیادی پژوهشکده است، او: نتایج تحقیقات دانشجویان این مرکز در مجلات بین المللی منتشر شده و این مرکز با دانشگاه‌های بین المللی از جمله دانشگاه شفیلد انگلیس و دانشگاه‌هایی از جمله اوکراین قزاقستان و هلند تبادل اطلاعات داشته است.
تولید سلول‌های انسانی
یکی دیگر از دستاورد‌های علمی پژوهشکده علوم تولید مثل یزد تولید سلول‌های مختف انسانی بوده است.
جلال گلیزاده دیگر کارشناس این مرکز تحقیقاتی می‌گوید: ما در این مرکز سلول‌های فیبروبلاس پوست ختنه را بدست آوردیم که اهمیت زیادی در تولید سلول‌های بنیادی رویانی دارند و در تحقیقات دیگر از جمله تولید سلول‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند و کاربرد درمانی دارند.
دکتر احسان فراشاهی عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم تولید مثل یزد هم می‌گوید: برای اینکه مجموعه بتواند کار‌های تحقیقاتی بزرگتری را تعریف کند نیازمند این است که زیرساخت‌های زیستی هم ایجاد شود تا بتوانیم یک سری از سلول‌های تغییر یافته را تولید کنیم. او می‌افزاید: ما همین جا، سلول‌های بافت ختنه را به سللاین تغییر دادیم که می‌تواند کاربرد‌هایی را در تحقیقات آینده ما داشته باشد.
مدرن‌ترین علوم تولید مثل در یزد
وقتی اولین باشی تلاش می‌کنی همیشه پیشتاز باشی. حکایتی که دکتر نیکوکار رئیس مرکز تحقیقات نانوتکنولوژی پزشکی و مهندسی بافت این مرکز برای ما بیان می‌کند. او می‌گوید: این مرکز به این علت تشکیل شد که در آی وی اف ایران اولین بودیم بنابراین سعی کردیم تا مدرن‌ترین علوم در طب تولید مثل را بیاوریم و روی آن کار کنیم.
دکتر نیکوکار در تشریح فعالیت‌های خود می‌گوید: یک بخش کار ما تولید دارو‌ها و نانودارو‌ها هست و در این راستا تلاش می‌کنیم جدیدترین و بهترین دارو‌ها را برای بیماری‌های تناسلی مردانه و زنانه و درمان مربوط به نازایی تولید کنیم.
وی ادامه می‌دهد: هم اکنون در حال مشابه سازی سلولها و مهندسی بافت با کمک سلول‌های بنیادی هستیم و طرح‌هایی همچون طرح بیضه مصنوعی، طرح تخمدان و رحم مصنوعی و طرح ساختمان‌های لوله‌ای تناسلی مردانه وزنانه در حال انجام است که در ایران و خاورمیانه برای اولین بار صورت می‌گیرد. او می‌افزاید: ساخت ارگان‌های مصنوعی تناسلی و ساخت دارو‌های موثری که بتواند این بیماری‌ها را درمان کند دورنمای فعالیت‌های ماست که تلاش می‌کنیم در آینده به آن برسیم.
دکتر فاطمه منتظری مدیر مرکز تحقیقات سقط پژوهشکده هم که در زمینه تشخیص‌های پس از تولد تحقیق می‌کند، می‌گوید زوج‌های ناباروری هستند که برای بررسی علت‌های ژنتیکی که باعث ناباروری آن‌ها شده به این مرکز مراجعه می‌کنند. او ادامه می‌دهد: به غیر از فعالیت تشخیصی، در تحقیقات با هدف پیدا کردن سقط‌های مکرر و علل ناباروری مردانه و زنانه پژوهش‌های مختلفی را انجام می‌دهیم.
همت بلند دار ...
دانش اگر در ثریا هم باشد مردانی از سرزمین فارس به آن دست پیدا می‌کنند. مصداق این روایت پیامبر اکرم (ص)، امروز پژوهشگران و دانشمندان پژوهشکده علوم تولید مثل یزد هستند که با همت بلند خود افق‌های نوینی در علوم تولید مثل خلق کرده اند. پژوهشکده علوم تولید مثل یزد امروز یکی از افتخارات ایران و جهان و نماد علم و تمدن ایرانیان است.
نویسنده: سیده سکینه میرطاهری