ایجاد «بندر خشک» از ایده تا عمل؛ طرحی که نیازمند سرمایه‌گذاری است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، مرکز قزوین، ایجاد بندر خشک حرکت در مسیر توسعه حمل‌و نقل بین‌المللی، رونق اقتصادی و اشتغال فراگیر است. بنادر خشک، پایانه‌های داخلی ترکیبی کالا هستند که در بعضی از کشورها ایجاد شده‌اند و در برخی موارد دارای ارتباط مستقیم و برنامه‌ای ریلی با یک یا چند بندر ساحلی است . در این میان بخش زیادی از خدمات ارائه شده در بنادر ساحلی شامل خدمات گمرکی و ترخیص کالا، انبارداری، ارسال، تعمیر و نگهداری کانتینر است. بنادر خشک از جمله مراکز تجمیع و توزیع کالا و به ویژه کانتینر بوده و نقش مهمی در عرصه حمل‌ونقل ترکیبی یا چندوجهی دارند. تأسیس و بهره‌برداری از بنادر خشک با هدف جذب بخشی از بازار لجستیک کشورهای منطقه که عمدتاً صادرکننده یا واردکننده هستند، ولی دسترسی به آب‌های آزاد نداشته و محصور در خشکی هستند نیز از دیگر دلایل به شمار می‌آید؛ مانند پروژه بندرخشک پیشگامان یزد، که بخش خصوص راه‌اندازی کرده است. اهداف ایجاد بندر خشک مهم‌ترین اهداف اجرای بنادر خشک افزایش خدمات بندری در یک منطقه داخلی کشور، کاهش تقاضای نیاز به استفاده از اراضی حاشیه ساحل، افزایش کارایی حمل‌ونقل، بهبود زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل، بهبود وضعیت مالی و اقتصادی، افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم کشورهای خارجی، تسریع در توسعه اقتصادی و یکپارچه‌سازی لجستیکی مناطق داخلی کشور، بهبود فرآیند توسعه پایدار و کاهش آثار زیست‌محیطی است. در کشور ما نیز با توجه به لزوم توسعه و رشد زنجیره توزیع کالا و همزمان ارتقاء کیفیت آن و همچنین کاهش هزینه‌های مربوطه، موضوع احداث و بهره‌برداری عملیاتی از بنادر خشک ضروری است بطوریکه در صورت عدم توجه به آن، در آینده هزینه‌های گزافی به کشور تحمیل خواهد شد. یکی از نکات مهمی که در مطالعات و جانمایی بنادر خشک باید بدان توجه گردد، اتصال به شبکه ریلی و سهولت دسترسی به آن می‌باشد. در بنادر خشک مجموعه‌ای از روش‌های گوناگون حمل‌ونقل مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین مکانی که در مجاورت شبکه ریلی باشد، بهترین گزینه برای احداث بندر خشک به حساب می‌آید. استان قزوین هم به علت قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی و داشتن خطوط ریلی یکی از بهترین مکانها برای ایجاد بندر خشک است.
قزوین دومین بندر خشک کشور استان قزوین به عنوان استانی صنعتی و کشاورزی ظرفیت خوبی برای ایجاد بندر خشک دارد. مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین شرایط قزوین را برای ایجاد بندر خشک بسیار مناسب می‌داند و می گوید: این استان به دلایل مختلف در راه‌اندازی بندر خشک دارای مزیت است. در قانون برنامه توسعه پنج‌ساله فقط برای راه‌اندازی ۲ بندر خشک مجوز داده شده که یکی از آن‌ها یزد است و به دنبال آن هستیم قزوین به‌عنوان استان دوم ، این بندر را ایجاد کند. ابراهیم مبارک قدم احداث راه‌آهن را پیش‌نیاز اصلی راه‌اندازی بندر خشک عنوان می‌کند و می‌گوید: در تمام دنیا بنادر خشک روی مسیر‌های ریلی قرار دارند از این رو داشتن مزیت راه‌آهن قزوین- رشت و ادامه آن به آستارا و آستاراخان کشور آذربایجان و راه آهن قزوین - زنجان و دو خطه کردن را آهن تهران - قزوین ایجاد و تسریع در ساخت بندر خشک، را ضروری کرده است که خود موجب توسعه اقتصاد و ایجاد اشتغال خواهد شد. طرح ایجاد بندرخشک از سال ۹۰ در مجلس رئیس اداره هماهنگی حمل ونقل اداره کل راه‌وشهرسازی استان قزوین، حمایت از بخش خصوصی را در راستای تأمین نیازهای بندر خشک می‌داند و می‌گوید: باید کسانی که در توسعه شبکه ریلی سرمایه‌گذاری می‌کنند حمایت شوند، زیرا این بخش می‌تواند به توسعه شتاب بخشد. سعید کبیری با توجه به ظرفیت‌ها و تولیدات استان، قزوین را مکان مستعدی برای تبدیل شدن به مرکز پشتیبانی شمال کشور می‌داند و می‌گوید: قزوین از نظر شاخص کشاورزی، صنعتی و بارزگانی نقطه مناسبی برای پشتیبانی از بندر انزلی است و در این محدوده داشتن پایانه صادراتی ضروری است.
تولید ۴ میلیون تن محصولات کشاورزی در استان استان قزوین از نظر کشاورزی جزء قطب‌های تولید و صادرات محصولات کشاورزی و باغی محسوب می‌شود. استان قزوین ۴۸۹ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۷۳ هزار و ۸۰۰ هکتار آن باغ است. این استان با داشتن کمتر از یک درصد از مساحت کشور، در حوزه مساحت باغی رتبه نهم کشور و در میزان تولید محصولات باغی نیز رتبه دهم کشور را به خود اختصاص داده است. رییس سازمان جهاد کشاورزی قزوین می‌گوید: سالانه ۴ میلیون تن انواع محصولات دامی , زراعی و باغی در این استان تولید می‌شود. استان قزوین رتبه هفتم کشور را از حیث تولید انواع محصولات کشاورزی دارد. فاطمه خمسه از جایگاه خوب استان در محصولات کشاورزی می‌گوید: استان قزوین در تولید مرغ اجداد، ذرت علوفه‌ای و زغال اخته رتبه اول، خربزه و فندق رتبه دوم، انگور، کشمش و زیتون رتبه سوم کشور را دارد. ارزش افزوده محصولات کشاورزی استان قزوین بیش از ۸ هزار میلیارد تومان است که محصولات عمده از جمله شیرخام، گندم، جو، زیتون، کشمش، پسته، انگور، مرغ، تخم مرغ، گوشت قرمز، ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای بیش از سه هزار میلیارد تومان است. صادرات ۲۵۰ میلیون دلار محصولات کشاورزی از استان مدیر بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم از ظرفیت استان در توسعه صادارت کشاورزی می‌گوید: در حال حاضر بطور میانگین سالانه 250 میلیون دلار محصولات کشاورزی از استان صادر می شود .
صادرات محصولات کشاورزی استان به ۵۲ کشور جهان شهرام رحمانی با اشاره به اینکه محصولات کشاورزی استان به ۵۲ کشور جهان صادر می‌شود می افزاید : هدف‌گذاری جهادکشاورزی در بحث صادرات محصولات کشاورزی ۵۰۰ میلیون دلار است که امیدواریم با حمایت‌های مسئولان از تولید کنندگان و صادر کنندگان به این رقم دست پیدا کنیم. یکی دیگر از مزیت‌های رقابتی استان قزوین ، صنعت است که در سطح کشور مطرح است. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قزوین می‌گوید: در استان بیش از ۳ هزار واحد صنعتی فعال وجود دارد و ۶۰۰ واحد دیگر هم با پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد در دست ساخت است. به گفته سعید نبیل در 10 ماه گذشته ۷۰۷ هزار تن کالا از کمرگ استان به ۵۶ کشور آسیایی و اروپایی صادر شده است که این میزان نسبت به پارسال ، ۴۸ درصد افزایش داشته است. ارزش کالاهای صادراتی هم ۴۰۸میلیون دلار بوده است استاندار قزوین هم معتقد است: تعیین محل بندر خشک که به مشاور خصوصی واگذار شده، باید با مطالعه و به روش علمی در استان انجام شود. هدایت الله جهانی پور می گوید : هدف گذاری صادرات غیر نفتی در استان بیش یک میلیارد دلار در سال تعیین شده است لذا ایجاد بندر خشک در استان قزوین با توجه به ظرفیت هایی که دارد ضروری است . جهانی پور می گوید: در صورت ایجاد بندر خشک، استان قزوین می‌تواند در امر صادرات و واردات خودش و استان‌های همسایه تسهیل ایجاد کند و در مجموع به رونق اقتصادی کشور و فعالیت‌های اقتصادی کمک کند و در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی گام بلندی بردارد. او می افزاید :موقعیت جغرافیایی استان قزوین به‌گونه‌ای است که می‌تواند به‌عنوان بندر خشک محل نگهداری کالاهای وارد شده از طریق مرز و بندر انزلی باشد و با راه‌های دسترسی مطمئن ریلی و جاده‌ای که دارد می‌تواند نقش مهم‌تری در ترانزیت کالاهای اساسی ایفا کند .
هزار هکتار زمین برای ایجاد بندر خشک بگفته معاون اقتصادی استاندار برای احداث این بندرخشک به زمینی به مساحت ۵۰۰ تا هزار هکتار نیازمندیم و کار مطالعاتی با شرکت راه‌آهن و اتاق بازرگانی در حال انجام است و جمع‌بندی نهایی بزودی اعلام می‌شود. عیسی قبادی می گوید: تأمین زیرساخت‌ها از جمله آب، برق، گاز، شبکه مخابراتی، اینترنت و فیبر نوری و گمرک توسط دولت و سایر بخش‌ها مانند سیستم بانکی، حمل‌ونقل و ترانزیت و خدمات رفاهی و جذب سرمایه‌گذار و امور دیگر هم با همکاری شرکت راه‌آهن و مشارکت بخش خصوصی با محور اتاق بازرگانی انجام خواهد شد. قبادی می افزاید : این طرح استراتژیک از منظر پدافند غیرعامل در نگهداری کالاهایی که لازم است در مرکز کشور صورت گیرد اهمیت دوچندانی دارد.
بندر خشک ظرفیت ایجاد هزاران شغل را دارد او معتقد است: در کنار مزیت‌های زیادی که ساخت بندر خشک دارد در شرایط حساس کنونی که بیکاری از مهم‌ترین مشکلات کشور و استان است می‌توان ده‌ها هزار نفر را در بخش‌های مختلف بندر خشک مشغول به کار کرد. قزوین تنها استانی است که هر ۳ مسیر ترانزیت آسیا به اروپا از آن می‌گذرد. مهدی بخشنده به‌عنوان رئیس اتاق بازرگانی قزوین و یکی از تجار باسابقه و صادرکننده نمونه استان ایجاد بندر خشک در قزوین را حرکتی ارزشمند در مسیر تحول اقتصادی استان می داند و می گوید: استان قزوین به‌واسطه موقعیت جغرافیایی که دارد و هم‌جواری با استان‌های کشاورزی و صنعتی و نیز نزدیکی به پایتخت از ویژگی خاصی برخوردار است و بدون شک راه‌اندازی بندر خشک می‌تواند کمک مؤثری در رشد منطقه داشته باشد. بخشنده می افزاید: امروزه حمل‌ونقل موضوعی تخصصی‌شده و انتقال کالا از بنادر شمالی و جنوبی و کمبود امکانات باعث شده زیان‌هایی به صادرکننده و واردکننده کالا وارد شود درصورتی‌که با ایجاد بندر خشک قادر خواهیم بود از هزینه‌ها کم کرده و ارزش‌افزوده بیشتری برای واحدهای اقتصادی منطقه و استان ایجاد کنیم. اگر بتوانیم از حمایت سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم خارج استفاده کنیم اجرای کار تسریع می‌شود و با فازبندی و اجرای مرحله‌به‌مرحله آن می‌توان نگاه واقع‌بینانه به عملیاتی شدن طرح داشت بخشنده اضافه می کند: در کنار بندر خشک باید پایانه صادراتی هم ایجاد شود تا خریداران کالاهای مختلف با مراجعه به این پایانه بتوانند با کمترین هزینه، نیازهای خود را تأمین کنند. او با بیان اینکه راه‌اندازی بندر خشک اخیراً به‌صورت جدی دنبال می‌شود معتقد است : متأسفانه این طرح متولی زیادی دارد و برخی با اهداف متفاوتی وارد کار شده‌اند که کار را سخت کرده‌اند لذا باید با هم‌افزایی یک نهاد متولی اصلی باشد که بهتر است بخش خصوصی و اتاق بازرگانی این مأموریت را برعهده بگیرد و هدایت کند تا بتوان به‌سرعت زمینه جذب و مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای تسریع در اجرایی شدن این طرح را فراهم کرد.
برآورد هزینه مرحله نخست ایجاد بندر خشک در قزوین بخشنده هزینه اجرای این طرح را بالغ‌بر 1500 میلیارد تومان می‌داند و می گوید: بندر خشک با ضرورت ایجاد فرودگاه، ناوگان حمل‌ونقل مدرن زمینی و ریلی، گمرک و سایر بخش‌های موردنیاز باید فازبندی شود و برای مرحله نخست به ۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. بندر خشک با ضرورت ایجاد فرودگاه، ناوگان حمل‌ونقل مدرن زمینی و ریلی، گمرک و سایر بخش‌های موردنیاز باید فازبندی شود جدیدترین اقدام وزارت راه و شهرسازی برای توسعه بنادر خشک این بوده که شرح خدماتی برای استان‌های هدف تعریف کرده‌اند تا بر اساس آن شرح خدمات مشاوران گرفته شوند و با مطالعه جلو بروند تا مشخص شود کدام مناطق مستعد ایجاد بنادر خشک و لجستیک پارک‌ها هستند که این مطالعات بسیار مهم، با همکاری مرکز تحقیقات در ارتباط با مکان‌یابی بنادر خشک صورت گرفته است. تجربه انجام پروژه‌های مهم در گذشته بدون انجام مطالعات علمی نشان می‌دهد اگر بدون مطالعه اقدام به تأسیس بندر خشک شود هم سرمایه بخش خصوصی و هم دولت از بین می‌رود. در حال حاضر با اتمام مطالعات مربوط به مکان‌یابی احداث بنادر خشک، موقعیت شهرستان‌های کشور و ظرفیت‌های خالی شبکه‌های راه‌آهن شناسایی و بهترین نقاط برای تأسیس بنادر خشک مشخص شده است. در مطالعات اخیر پیشنهادشده که ۴ بندر انزلی، چابهار، امام خمینی (ره) و رجایی به‌عنوان هدف نهایی سرویس دادن به بنادر خشک داخل خاک ایران در نظر گرفته شود و با پشتیبانی این بنادر نسبت به ایجاد بنادر خشک در نقاط مختلف اقدام شود.
هاب لجستیک و تحول در حمل و نقل کالا با ایجاد بندر خشک مدیرکل راه و شهرسازی استان می گوید: بندر خشک و هاب لجستیک از طرح‌های مهمی است که وارد مرحله اجرایی شده و این ایده می‌تواند قزوین را متحول کند. ابراهیم مبارک قدم می گوید به علت کمبود زیرساخت‌ها حجم ورود و خروج کالا در بندر انزلی ۳ درصد است لذا وزارت راه تلاش دارد در قزوین با ایجاد بندر خشک به عنوان بار انداز بندر انزلی نقش ایفا کند.