پرتو دهی شاهراه توسعه صادرات محصولات کشاورزی ایران

به گزارش خبرگزاری صداوسیما،مرکزچهارمحال و بختیاری ، وقتی صادرات غیرنفتی باید سهم قابل توجهی از تامین ارز کشور را برعهده بگیرد و نقش پررنگی در کاهش وابستگی بودجه به درآمد‌های نفتی داشته باشد؛ اهمیت تولید و صادرات محصولات کشاورزی بیش از پیش  ضروری می شود.

تولیدات صادرات محور، جلوگیری از خام فروشی و استفاده از شرکت‌های دانش بنیان به همراه حمایت‌های قانونی از صادرات و صادرکنندگان از جمله راهکار‌هایی است که می‌توانند موجب افزایش صادرات غیرنفتی کشور شوند.  

یکی از چالش های اساسی در بخش کشاورزی این است که اساسا تولید محصولات کشاورزی در کشور ما صادرات محور و بر اساس تکمیل زنجیره تولید نیست.

در شرایطی که تولید محصولات کشاورزی تجاری نبوده و همچنان معیشت محور و نیاز محور باشد، طبیعتا کشاورز ما به نیت صادرات، تولید نمی کند و استانداردی هم رعایت نمی شودوطبیعی است که صادرات این محصولات هم با مشکل مواجه و هدررفت آن بالا باشد و به دنبال آن روز به روز از تعداد اقلام صادراتی کاسته شود.

این در حالی است که صادرات محصولات کشاورزی (چه به عنوان کالای خام و چه به عنوان کالای فراوری شده) یکی از مهم ترین بخش های صادرات کالاهای غیرنفتی است.

کالاهای کشاورزی به ویژه در بخش صادرات کالا و محصولات فرآوری نشده از حساس ترین و آسیب پذیرترین بخش های صادرات محصولات کشاورزی است.

به گفته مدیرکل جهاد کشاورزی استان سالانه حدود یک میلیون و 450هزار تن محصول کشاورزی (شامل: 900هزار تن زراعی، 204هزارتن باغی، 309 هزارتن دامی،24 هزار تن آبزیان، 3200 تن گلخانه سبزی و صیفی،6800تن قارچ، 7میلیون گل شاخه بریده)درباغات و مزارع استان تولید می‌شود که این میزان یک و چهاردهم تولیدات و یک و هشت دهم  اقتصاد کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است.  

ذبیح اله غریب با اشاره به اینکه تولیدات کشاورزی پایه استقلال کشور است،می گوید: در بسیاری از محصولات از جمله سیب، میوه های دانه دار، انگور ، بادام سرانه تولید استان بین دو تا دوازده  برابر تولید کشور است و هم اکنون تولیدات کشاورزی چهارمحال و بختیاری 40 درصد مازاد مصرف استان و با قابلیت صادرات است.  

وی با اشاره به پتانسیل صادرات محصولاتی همچون زعفران ،گل محمدی ، سیب زمینی،ماهی و هلو گفت: هم اکنون در استان آمادگی تامین محصولات کشاورزی صادراتی با هرشاخص وکیفیتی وجود دارد.   

ذبیح اله غریب با اشاره به اینکه  هوا، آب و خاک پاک سه پارامتر موثر در تولید محصولات کشاورزی در این استان  وجود دارد ، می گوید: با وجود محصولات با کیفیت، زیر ساخت های مناسب صادرات ما در زمینه اقتصادی، بانکی،صادراتی و حمل و نقل و جابجایی پول در عرصه بین المللی مشکل داریم.

وی گفت: آنچه درصادرات محصولات کشاورزی مهم است رفع موانع و مشکلات تجاری و بازرگانی است.

از سوی دیگر رییس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت استان هم می گوید: مشکلات و نارسائی هایی در توزیع فیزیکی، مانند کمبود وسایل مناسب برای حمل و نقل میوه و تره بار، کمبود کانتینرهای یخچال دار، نبودن امکانات حمل ونقل سراسری و همچنین وجود تشریفات زاید اداری، مانند مشکلات گمرکی و استاندارد و پیمان ارزی و غیره و بالاخره مشکلات شبکه بسته بندی از جمله موانع صادرات محصولات کشاورزی است.   

سیاوش نظری می گوید: باوجود برخورداری میوه وتره بارایران از مرغوبیت طبیعی  اما  به علت پائین بودن کیفیت بسته بندی در میان رقبا در استاندارد پائین قرار دارد و با احداث کارخانه های سورتینگ میوه و تره بار (سورتینگ شامل درجه بندی، شستشو، ضد عفونی، قارچ زدایی، واکس زنی می باشد) این مشکل هم قابل حل خواهد بود.    

وی می گوید:با از بین بردن مشکلات موجود در فرآیند صادرات میوه و تره بار و افزایش محصول از طریق افزایش سطح زیر کشت، بکار بردن تکنیک های صحیح کشاورزی، مانند اصلاح بذور، روش صحیح آبیاری و اصلاح خاک، صادرات میوه و تره بار به میزان قابل ملاحظه ای افزایش خواهد یافت و در تامین درآمد ارزی کشور نقش بسزایی خواهد داشت و همچنین با صدور میوه و تره بار محصول مازاد بر مصرف داخلی قیمت این نوع محصولات تثبیت گردیده و نه تنها کمتر از قیمت تمام شده به فروش نخواهد رسید، بلکه درآمد مناسبی برای کشاورزان و باغداران شده و این بخش اقتصادی تقویت می شود.  

رئیس اتاق بازرگانی،صنایع، معادن و کشاورزی استان هم می گوید: ارتقای کیفیت و اثربخشی محصولات کشاورزی باید در دستور کار قرار گیرد.   

آیت اله احمدی گفت: ساماندهی تسهیل فرآیند‌های صادراتی با ارایه روش‌های قابل اجرا و اصلاح رویه‌هایی که مانع تلاش‌های صادرکنندگان است با محوریت بخش خصوصی و حمایت سازمان توسعه تجارت ایران یک ضرورت است.

وی می گوید: محور‌های راهبردی، بودجه و شاخص‌های راهبردی هر یک از شاخه‌های توسعه صادرات غیرنفتی باید مشخص شود.

دبیر رضایی، مسئول کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع،معادن و کشاورزی استان هم معتقد است:توجه وافربه مساله توسعه صادرات بویژه درحوزه محصولات باغی وکشاورزی باتکیه برتاثیر نحوه نگهداری و سلامت غذایی به عنوان عاملی مکمل از تولید و فرآوری تا نگهداری وانتقال نهایی به مصرف کنندگان  و به ویژه لزوم آگاهی هر چه بیشتر تولیدکنندگان، صادر کنندگان و بازرگانانان از نقش نگهداری در توسعه صادرات محصولات باغی و کشاورزی یک اصل ضروری است.  

به گفته کارشناسان این حوزه مانع مهمتر و تاثیر گذارتر در صادرات محصولات کشاورزی فسادپذیر بودن ، عمرکوتاه نگهداری محصولات کشاورزی ودامی است.

جعفری، یکی ازصادرکنندگان محصولات کشاورزی می گوید:زمانی که یک محصول کشاورزی به فرا سوی مرزهای کشور می رسد به دلیل فساد پذیر بودن گاهی ماهیت اصلی خود را از دست داده و به عنوان یک زباله و کالای غیرقابل استفاده باید دور ریخته شود.

اما رییس سازمان صمت چهارمحال و بختیاری معتقد است با پرتودهی محصولات کشاورزی علاوه بر نگهداری بلند مدت این محصولات، زمینه صادرات آن بیش از پیش مهیا می شود.

رستمی می گوید: با توجه به تفاوت بسیار نرخ کالاهای کشاورزی در خارج از مرزهای کشور این قابلیت می تواند هم درآمدزایی خوبی برای کشاورزان و هم ارزآوری بسیاری برای کشور داشته باشد.   

غریب، مدیرکل جهاد کشاورزی استان هم با اشاره به ضوابط و پروتکل های بین المللی و جهانی درتجارت محصولات کشاورزی در دنیا گفت:پرتودهی محصولات کشاورزی یکی از الزامات دو سویه کشورهاست.

غریب می گوید :کشوری که صادرکننده است برای ماندگاری بیشتر محصولات و جلوگیری از آسیب های طبیعی و در راستای حفظ کیفیت باید پرتودهی شوند و از نظر کشور واردکننده هم پرتودهی  محصولاتی که قوه نامیه دارند الزام پرتودهی دارند تا از تهدیدات همچون بیماری و ...پیشگیری شود و محصولات کشاورزی و دامی ایران اگر بخواهد وارد بازرهای جهانی و بین المللی شود نیازمند پرتودهی لازم هستند.  

مدیر سایت پرتودهی گامای شهرکرد هم می گوید: مرکز پرتودهی گامای شهرکرد ظرفیت پرتودهی سالانه 100 هزار متر مکعب مواد غذایی، کشاورزی و تجهیزات پزشکی را دارد.

رفیعی می گوید: دستگاه های پرتودهی گاما كه به همت پژوهشگران حوزه هسته ای كشور به مرحله تولید رسیده ، گام بسیار بلندی برای گسترش دانش بومی و رفع نیازهای كشور در زمینه های مختلف صنعتی، پزشكی و به ویژه كشاورزی به شمار می آید. وی تصریح کرد: تكنولوژی هسته‌ای در كشاورزی، كاربردهای فراوانی دارد كه از آن جمله می توان به ایجاد جهش در گیاهان به منظور دستیابی به صفات برتر و مطلوب و تولید ارقام جدید گیاهی، كنترل حشرات مضر از طریق روش سترون‌سازی و یا ضد عفونی، مبارزه با آفات انباری، كاهش ضایعات و افزایش زمان نگهداری محصولات كشاورزی و فرآورده‌های دامی، بهبود اموردامی و دامپزشكی، اندازه‌گیری و ردیابی عناصر ناپایدار (رادیوایزوتوپ) و پایدار در اندام های مختلف گیاهی- خاك و آب، تعیین نیاز آبی در گیاهان و مدیریت تغذیه گیاهی و حركت املاح و آلودگی های زیست محیطی در خاك و گیاه اشاره كرد.    

معاون سازمان انرژی اتمی هم معتقد است: هنر پرتودهی این است كه بدون كاهش كیفیت، طعم، بو و ارزش ماده غذایی، آفات را از بین می برد تا محصول بتواند مدت بیشتری سالم بماند و انبارداری آن در مدت طولانی تری انجام شود. 

خلفی بیان داشت: پرتودهی به میزانی انجام می شود كه انگل ها، قارچ ها و میكروارگانیسم هایی كه باعث تخریب محصول می شوند از بین بروند و پرتودهی باعث افزایش انبارداری می شود بدون اینكه نیاز به كار خاصی داشته باشد. 

خلفی یادآور شد: در گذشته هم همین كارها انجام می شد البته به روش های شیمیایی و گازدهی كه از گاز متیل بروماید استفاده می كردند و الان این روش ها در دنیا منسوخ شده و اثرات سرطان زایی آنها اثبات شده است.   

وی با بیان اینكه برای نگهداری مواد خشك، ادویه جات، گوشت، مرغ و‌ ماهی می توان از روش پرتودهی استفاده كرد، اظهار داشت: در این روش، پرتودهی به میزانی است كه میكروارگانیسم هایی كه باعث تخریب و ترشیدگی محصول می شوند از بین بروند و هیچ ضرری به سلامت محصول و مصرف كنندگان وارد نمی آید. 

خلفی به پرتودهی محصولاتی مانند سیر، سیب، گوجه فرنگی، توت فرنگی و پسته اشاره كرد و افزود: از آنجا كه ویژگی های هر محصول كشاورزی در هر كشور و هر خاكی، بسته به موقعیت جغرافیایی و عناصر تشكیل دهنده خاكی كه در آن رشد كرده، متفاوت است برای پرتودهی ابتدا یك بررسی اولیه می شود و حول و حوش آن دوز استاندارد، یك دوز برای پرتودهی تعیین می شود تا بدون اینكه ارزش آن ماده غذایی پایین بیاید، ضمن حفظ ویتامین و مواد مغذی، منجر به از بین رفتن آفات آن شود.  

وی تصریح كرد: روش های مختلف نگهداری محصولات كشاورزی، مضرات و فوایدی دارد كه پرتودهی هم یكی از آنهاست و اگر به صورت دقیق و كنترل شده باشد، بسیار مناسب و كارآمد است.

اما با وجود زیر ساخت مناسب جهت پرتودهی محصولات باغی و کشاورزی در کشور و تضمین صادرات محور بودن محصولات پرتودهی شده تاکنون استقبال چندانی در این زمینه نشده است.

 معاون امور صنایع صمت چهارمحال و بختیاری می گوید: بخش عمده ای  از این عدم استقبال، به  دلیل ناآگاهی نسبت به این تکنولوژی، نبود دانش و آمادگی کشاورزان برای بهره مندی از این پتانسیل علمی مرتبط است.

منزوی می گوید: از بعد دیگر شفاف نبودن هزینه ها، غالب بودن دیدگاه مقرون به صرفه نبودن برای تولید کننده و اجرایی نشدن سیاست های حمایتی جهادکشاورزی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در این بی بهره گی علمی است.   

حالا با توجه به تجارب موفقیت آمیز پرتودهی محصولات باغی و کشاورزی و دامی در كشور به این  نتیجه می رسیم که تولید کنندگان و بازرگانان این بخش با استفاده از تکنولوژی علمی و پتانسیل پرتودهی  می توانند بدون انبارداری صنعتی و بدون هزینه های گزافی كه برای كنترل دما و رطوبت صرف می شود، از محصولات کشاورزی تولیدی خود به مدت طولانی نگهداری و علاوه بر تامین نیاز داخلی به توسعه صادرات و افزایش درآمدهای ارزی کشور هم کمک کنند.