چشمه باداب سورت در مازندران پس از کوه دماوند به عنوان دومین میراث طبیعی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
باداب سورت مجموعه‌ای از چشمه‌های پلکانی با آب‌های رنگی مختلف است که از دل زمین با فاصله کمی از یک دیگر می‌جوشند، چشمه‌هایی در رنگ‌های سیاه، قرمز، زرد، نارنجی و سبزآبی و البته آب این چشمه‌ها نه تنها در رنگ، بلکه در طعم نیز با یک دیگر متفاوت است. نام باداب سورت هم با خصوصیات آن جور در می آید، بادآب به معنی آب گازدار و سورت به معنی شدّتِ اثر است که ترکیب باداب‌سورت در کنار یک دیگر را می‌توان شدّت اثر آب گازدار ترجمه کرد.
چه چیزی باداب سورت را جذاب و با ارزش می کند؟
تجربه شخصی ام از مشاهده خاص ترین چشمه ایران اینگونه بود: بعد از طی یک مسیر طولانی، در یک سراشیبی نسبتا تند، صخره های آجری رنگی می بینید که لایه لایه های نامنظم را تشکیل دادند، آب از بلورهای سنگی شان چکه می کند، وقتی که بر می گردید و به پشت سرتان نگاه می اندازید، حالا زمین را با آب درون آن لایه لایه سبزآبی وکمی آن طرف تر، لایه لایه زرد می یابید، اگر برای بار اول به آنجا پا می گذارید بوی آن هم برای تان عجیب است، اما ویژگی ای که با تجربه آن چشمان تان گرد می شود، اینست که آب در چشمه باداب سورت هم گازدار است و هم رنگ، بو و مزه متفاوتی دارند، مثلا یکی شور شور است و دیگری ترش و شیرین!
پلکانی بودن این چشمه‌ها که سبب زیبایی خاص خود شده است به دلیل املاح موجود در آب و رسوبات مختلف است و همین املاح موجود در آب این چشمه‌ها موجب شده هر کجا که گوگرد داخل آب باشد رنگش زرد شود، مس، رنگ آب را قرمز و آهن سیاه کند و نمک و آهک نیز رنگ چشمه‌ها را به سفیدی می‌کشاند. سنگ‌های تراورتنی بستر این چشمه‌ها را تشکیل می‌دهند، تراورتن نوعی سنگ آهک است که از دسته سنگ‌های رسوبی به شمار می‌رود که این سنگ‌ها از رسوبات چشمه‌های آب گرم برجای مانده‌اند.
بر خاص ترین چشمه ایران چه گذشته است ؟
باداب سورت در مازندران پس از چشمه پاموکاله در ترکیه، به عنوان دومین چشمه با ویژگی‌های خاص است و نیز پس از کوه دماوند، دومین میراث طبیعی ایران است که به ثبت جهانی رسیده است با قاطعیت می توان گفت ثبت ملی شدن باداب سورت کمک خاصی به این چشمه نکرده است، چون برای حفاظت از این اثر ملی منطقه گردشگری باداب سورت تمهیدات خاصی اندیشیده نشده است و این چشمه ناملایماتی زیادی را تجربه کرده است.
درحالیکه بارها اشاره شده خاک و سنگ‌های رسوبی این چشمه‌ها مقاومت ندارند و نباید با کفش روی پلکان های این چشمه قدم زد و یا حتی زیاد روی آن توقف کرد، اما با گذری کوتاه در منطقه متوجه خواهید شد کسی دلش برای این چشمه نمی سوزد، و برخی گردشگران حتی با خودروی شخصی روی چشمه‌ها می روند.
تنها حضور گردشگران و ورود خودروهای شخصی و موتورسیکلت نیست که چشمه‌های پلکانی باداب سورت را تهدید می‌کند، و علاوه بر خشکسالی سال های اخیر که موجب خشک شدن این چشمه‌ها شده، وجود معدن سنگ تراورتن نیز بی تاثیر نبود.
سال ها سنگ‌های این محدوده از دل زمین و صخره‌هایش فروخته می شد و برداشت این سنگ‌ها به چشمه‌های باداب سورت نزدیک و نزدیک‌تر می شد، اما در نهایت روزی همه اهالی روستاهای اطراف مانند مالخواست و اروست، به نشانه اعتراض رفتند و بساط آن معدن را جمع کردند و معدن بالاخره تعطیل شد.
واگذاری، حربه جدید برای حفظ باداب سورت
بیست و چهارم آذر ماه فرماندار ساری با خبر واگذاری باداب سورت به بخش خصوصی، دوباره این چشمه را به نقل محافل و رسانه ها تبدیل کرد.عباسعلی رضایی در جلسه بررسی و پیگیری موضوعات منطقه توریستی گردشگری چشمه باداب سورت با اعلام اینکه فرآیند واگذاری چشمه باداب سورت به زودی آغاز می‌شود، گفت: با اقدامات موثر و تعامل همه دستگاه‌های مسؤول آغاز فرآیند واگذاری چشمه باداب سورت محقق شده است.
مهدی ایزدی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران هم با بیان اینکه واگذاری مطرح شده فقط مربوط به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای مدیریت و محافظت از چشمه سورت است، ادامه داد: در همه جای دنیا سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بر آثار میراث فرهنگی یکی از راه‌های دوام و حفاظت است.
او درباره نحوه اداره سرمایه‌گذاران در چشمه سورت نیز گفت: هرچند این چشمه جزو املاک منابع طبیعی است، اما بواسطه ثبت میراثی بدون اجازه میراث فرهنگی هیچ تغییری نباید در شکل چشمه صورت بگیرد و طرح واگذاری نیز بر این اساس است. ایزدی افزود: بنابر طرح پیشنهادی محوطه چشمه فقط باید برای استفاده گردشگری به منظور بازدید و تصویربرداری استفاده شود و هیچ تاسیساتی نباید در محیط و محوطه چشمه مستقر شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران همچنین گفت: طبق توافقات ما ، سرمایه‌گذاران در پایین دست می‌توانند تاسیسات همچون اقامتگاه، رستوران و سرویس بهداشتی ایجاد کنند که آن نیز باید با نظر کارشناسان میراث فرهنگی انجام شود.
فتح‌الله غفاری معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران نیز با تاکید بر اینکه عرصه منابع طبیعی به هیچ وجه قابل فروش نیست، گفت: طرح واگذاری و اجاره باداب سورت ۱۵ ساله خواهد بود. او همچنین به شرایط سرمایه‌گذاران برای احراز مدیریت باداب سورت اشاره کرد و افزود: سرمایه‌گذاران باید شرایطی همچون سابقه فعالیت در عرصه میراث فرهنگی، توانایی پیشنهاد و ارائه طرح حفاظت و بهره‌برداری از منابع میراثی و همچنین پیشینه مناسب برخوردار باشند.
اما احمد حسینی یک دوستدار محیط‌زیست می‌گوید تجربه واگذاری آثار طبیعی و تاریخی به بخش‌های غیردولتی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار علاقه‌مند به تغییر کاربری کارکرد اثر دارد و اینکه فقط جنبه حفاظتی و صیانتی داشته باشد برای وی مقدور نیست. او افزود: به‌عنوان نمونه ایجاد راه دسترسی و آسفالت کردن بخشی از مسیر سبب شده تا گردشگران خودروها را تا حوالی چشمه طبیعی پیش برند و این مسئله اثرات تخریبی را بیشتر کرده است. حسینی گفت: از سوی دیگر سرمایه‌گذار در سال‌های دیگر راغب به ایجاد تأسیسات و مجموعه‌هایی همانند قلیان سرا و سفره‌خانه در حوالی چشمه خواهد بود که ایجاد تأسیسات مطمئناً به چشمه پلکانی سورت لطمه وارد خواهد شد.
در پایان باید گفت ، تا به امروز بخش‌های بسیاری از این چشمه‌ها به دلیل عدم توجه مسئولان و گردشگران در حفظ این زیبایی طبیعی نابود شده است. امیدواریم پیش از آنکه بقیه این اثر خارق العاده نابود شود مسئولان به فکر احیای آن بیافتند.