حاشیه ای در قلب شهر ، گروگان سود ۱۸ درصدی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز خراسان جنوبی، بعد از مدتها مشغله کاری ، فرصتی پیدا کردم تا سری به بازار شهرم بیرجند بزنم. بازار بیرجند از مرکز تا محلات شمالی شهر گسترده شده است. اما در طول این مسیر که تقریبا 2 کیلومتر است جایی برای توقف ماشین پیدا نکردم. دو طرف این مسیر که خیابان شهید منتظری نام دارد سرتاسر منتهی می شود به کوچه های باریک و بیشتر خشت و گلی که چند سالی است به آن نام بافت فرسوده داده اند ، مجبور شدم برای توقف وارد یکی از همین کوچه های باریک قدیمی شوم ، کوچه ای که هر ماشینی قادر به حرکت در آن نبود. تنها ماشینهای کم عرض آن هم با دقت فراوان راننده می توانند از آن عبور کنند. از ماشین که پیاده شدم ، سکوتِ عجیبِ محلاتِ منتهی به محل توقف ماشینم ، فضای غمگینی را برایم ترسیم کرد. پیاده به چند کوچه اطراف سر زدم ، اما...
نه رفتی ، نه آمدی! تنها رانندگان چند ماشین مانند من برای توقف خودروهایشان در این کوچه ها رفت و آمد داشتند. این سکوت معنادار مرا ترغیب کرد از آخرین وضع بافت فرسوده شهر و موضوع بازسازی آن خبری بگیرم.
بافت فرسوده بیرجند متشکل از خیابان های طالقانی ، منتظری ، موسی بن جعفر ، جمهوری ، 17 شهریور و انقلاب به وسعت حدود 12 کیلومتر مربع است. یعنی چیزی حدود 35 درصد وسعت شهر بیرجند.

به سراغ آمارها رفتم. باورم نمی شد 60 هزار نفر در این بافت زندگی می کنند و حال این چنین سکوتی بر آن حاکم است!
دیگه جوانی نمونده، همه پیرن
از کسبه مغازه های ورودی این بافت در خیابان های منتظری و جمهوری ، جویای حال ساکنان این مناطق شدم.
آقا رضا یکی از کسبه خیابان منتظری گفت: دیگه جوانی نمونده اینجا، همه پیرمرد و پیرزن هستن.
آقای محمدی از کسبه خیابان جمهوری هم گفت: اینجا خانم همه بالای 40 یا 50 سال عمر دارن و بیشتر هم کارگرند و اجاره نشین که از صبح تا شب پی یک لقمه نون هستن و تأمین اجاره شون. صبح زود از خونه بیرون میان و شب برمی گردن.
پس از شنیدن این توصیفات از حال و روز اهالی محلات فرسوده، یک روز صبح حوالی ساعت 9 سری به کوچه های بافت فرسوده زدم. در کوچه های معروف به بافت فرسوده که قدم بزنیم کمتر بنایی را می بینیم که دیوارهایش ریزش نداشته باشد یا نمای ساختمانش از باران آسیب ندیده و گِل هایش همچون اشک از صورت ساختمان آویزان نشده باشد.

بافت های فرسوده ، بیش از 40 سال عمر دارند و دو سوم شان خطرآفرین
بیشتر افرادی که برای پاسخ به سوال هایم پیدایشان کردم، به عمر بالای 40 سال خانه هایشان اشاره کردند و از تعدد مشکلات مکان زندگی شان برایم گفتند.
مردی که خود سنش را 50 سال عنوان می کرد اما چهره اش ، نام پیرمرد را بیشتر به او نسبت می داد با دیدن من و تصویربردارمان خواست همراهش برویم تا عمق مشکلات در بافت فرسوده را به ما نشان دهد.
او ما را با خود به چند خانه برد، خانه هایی که یا گرد و غبار ویرانی بر آن نشسته بود و سال ها از فوت صاحبانش می گذشت و یا افراد کم درآمدی به اجبار در آن سکونت داشتند و تمام فرسودگی بنا و خطرات آن را به جان خریده بودند. خانه هایی که اگر چه محل شان هسته اولیه شهر است اما این روزها به حاشیه ای در قلب بیرجند تبدیل شده اند و مشکلات اجتماعی در آن موج می زند.
چارچوب خونه رو هم دزدیدن و بردن
مرد 50 ساله گفت: از کُلنگی بودن خونه ها و خطرهای ریزشِش که بگذریم بدترین مشکل ما اینجا نداشتن امنیت هست. اینجا دیوار خونه ها خشت و گلی و کوتاهه و بیشتر خونه ها اطرافش به علت تخریب خونه های قدیمی ، به خرابه تبدیل شده که دزدها به راحتی می تونن از این طریق وارد خونه ها بشن. در همین چند روز گذشته چند مورد دزدی داشتیم تا حدی که چارچوب یک خونه فاقد ساکن رو هم دزدیدن و بردن. هر جک و جونِوری هم توی این خرابه ها رشد می کنن و وارد خونه های ما میشن.
او ادامه داد: درد ما که یکی نیست خانم، اینجا کوچه ها از بس باریک هست هیچ ماشینی نمی تونه بیاد. اگر یکی از ما توی این خونه ها قلب مون بگیره یا حال مون بد بشه آمبولانس نمی تونه بیاد در خونه و مریض رو ببره، جایی هم اگه آتش بگیره ماشین آتش نشانی نمی تونه بیاد. حتی گشت پلیس هم نمی تونه اینجا حرکت کنه واسه همینه اینجا راحت دزدی می شه. حتی موتور هم وارد خیلی از خونه های اینجا نمیشه چون ورودی خونه ها پله داره.

با این پول، نون بِخَریم یا قسط بدیم؟
وقتی از او جویای پیگیری برای بازسازی خانه اش و رفع مشکلاتی که می گوید شدم ، گفت: بعضی از خونه ها رو که میراث فرهنگی به سبب قدمتش نمی گذاره تخریب کنیم، تسهیلاتی هم که برای بازسازی میدن، چه کسی از پسِ قسط هاش برمی آید؟ آخه ما که کارگریم ، نه کارمندیم، نه بیمه ایم، صبح تا ظهر باید بریم کنار میدان و سر کوچه ها بشینیم که کسی پیدا بشه و ما رو برای کارهای خدماتی و بنایی ببره ، همین هفته گذشته در کلّ هفته فقط 50 هزار تومن کار کردم ، با این پول نون بخریم که از گشنگی نمیریم یا قسط وام خونه بدیم؟ تازه اگرم کسی بتونه از تسهیلات استفاده کنه اینقد این کوچه ها تنگه که نمی تونه با ماشین مصالح بیاره. اینجاها باید یکدفعه تخریب بشه تا بشه دوباره ساخت. استانداری و فرمانداری توجهی به این محله ها و آدماش ندارن.
مرد 30 ساله ای هم که ساکن این محله هاست گفت: چون شنیدم اقساط تسهیلات ساخت مسکن سنگینه، سراغش نرفتم و پرس و جویی هم در مورد وام نکردم.
وقتی شما اخبار ما رو پخش کنین به دادمون می رسن
پیرزن خوش صحبتی هم که از دیدن میکروفن و دوربین خوشحال شده بود، به من گفت : تو روخدا کمک کنین، وقتی شما اخبار ما رو پخش کنین به دادمون می رسن، اینجا خونه ها همه داره ذره ذره می ریزه و خراب میشه، پول بازسازی هم نداریم، شوهرم مرده، من با پسرم زندگی می کنم و اونم بیکاره، پول خورد و خوراک نداریم چه برسه به ساخت خونه، پشت بام خونه چند ساله خرابه ، پول ندارم درستش کنم، هر لحظه از این می ترسم رو سرمون خراب شه، هر کی هم که اینجا خونه شو فروخته به این مهندسای ساختمون ساز که بسازن ، اونا هم خونه خرابه ها رو رها کردن و هنوز نساختن.

پیرزن ، نگران جان و مالش بود. او گفت: خرابه های این بافت فرسوده شده محل پاتوق افراد بیکار، معتاد و دزدها ، گاهی اوقات نیمه شب درِ خونه من و یا همسایه ها زنگ میزنن که ببینن اگر کسی جواب نمی ده از اون خونه دزدی کنن و من ِ پیرزن هیچ امنیتی ندارم.

خانمی هم که در یکی از خانه های بافت فرسوده مستأجر است گفت: در محله ای که ما زندگی می کنیم برخی خونه ها خالی از سکنه شده ولی به علت ساختمان های مجاورش امکان تخریب بنا و بازسازی وجود نداره زیرا بیشتر خونه ها خشت و گلی هستن و تخریب هر خونه سبب تخریب خونه های مجاور میشه. با شنیدن این مشکلات به سراغ مسئولان بخش های مختلف رفتم.
نبود ایمنی، اولین مشکل بافت فرسوده
سلمانی کارشناس آتش نشانی بیرجند هم ، تأمین ایمنی را مهمترین مشکل بافت فرسوده بیرجند دانست و گفت: بافت های فرسوده شهر بیرجند ، ایمنی مناسبی ندارن و عمده مشکل تأمین ایمنی در این محلات، دسترسی نداشتن خودروهای امدادی به منازل مسکونی است، چرا که کوچه ها و معابر بافت فرسوده بسیار کم عرض، و حتی در برخی جاها فقط به اندازه عبور یک آدم است.
سلمانی افزود: شیب معابر بافت فرسوده تند است و برخی معابر نیز پلکانی هستند که امکان عبور ماشین های امدادی از آن وجود ندارد و همین موضوع، دسترسی ماشین های سنگین امدادی را به منازل مسکونی این بافت غیرممکن می کند و اگر حادثه ای از جمله حریق و یا ریزش آوار در این بافت رخ دهد باید تجهیزات امدادی با دست و به وسیله امدادگران حمل شود تا به محل حادثه برسد.
حتی یک باران خفیف هم خانه های این بافت رو خراب می کنه
کارشناس آتش نشانی گفت: مشکل بعدی این بافت ، مقاومت کم ساختمانها در برابر حوادث است به طوری که حتی در اثر بارش های اندک هم دیوارهای منازل این بافت دچار ریزش و خوردگی می شه و هر لحظه امکان ریزش بناها به دلیل خشت و گلی بودن و نامقاوم بودن وجود داره.

سلمانی افزود: بیشتر بازار و واحدهای کسبی بیرجند در بافت فرسوده قرار داره و توقف خودروهای بازاریان و مشتری ها نیز در معابر کم عرض بافت فرسوده، قدرت مانور رو از خودروهای امدادی می گیره، از طرفی وجود انبارهای ناایمن بازاریان که اصول انبارداری در آن رعایت نشده و همیشه درِ آن نیز قفل است، به خصوص انبارهای دپوی ضایعات از عوامل خطرسازِ بافت فرسوده هستن که هر لحظه امکان حریق آن ها وجود داره.
او گفت: معابر بافت فرسوده همچنین به دلیل نداشتن زیرساختهای مناسب، فاقد شیر برداشت آب آتش نشانی هستند و هنگام حریق امکان دسترسی به آب برای اطفاء آتش وجود ندارد.
آنچه که از عهده ما بر می آید، آموزش است
از این کارشناس آتش نشانی پرسیدم، سازمان شما چه اقداماتی را انجام داده تا ایمنی در بافت فرسوده ارتقاء یابد ؟
سلمانی پاسخ داد: از آنجایی که تغییر ساخت و سازهای بافت فرسوده در حیطه کاری آتش نشانی نیست پس ما در این خصوص نمی توانیم نقشی ایفا کنیم، تنها می توانیم با آموزش به مردم در خصوص اقدامات پیشگیرانه، حوادث را در این بافت کاهش دهیم که در این مورد نیز تا کنون اطلاع رسانی های زیادی به مردم در این بافت داشته ایم، چه از طریق برگزاری کلاسهای آموزشی و نصب بنر و چه از طریق رسانه ها، و آمادگی هم داریم هر جا که گروهی به ما مراجعه کنن در هر مکانی که خود پیشنهاد بدهند ما آموزشهای ایمنی لازم را در اختیارشان قرار دهیم. ولی برای اینکه بتونن برای همیشه از مشکلات بافت فرسوده و محله های زندگی شون نجات پیدا کنن باید برای بازسازی و ساخت واحدهاشون با شهرداری و مسکن و شهرسازی همکاری کنن.
پیگیر شرایط بازسازی شدم تا بفهمم چرا این ساکنان حتی برای حفظ جان شون هم که شده استقبال چندانی از بازسازی نکردن و هنوز هم با گذشت نزدیک به دو دهه از شروع طرح بازآفرینی شهری، چهره بافت فرسوده تغییری نکرده است.
به اداره کل مسکن و شهرسازی استان رفتم. روابط عمومی این اداره کل با شنیدن صحبتهایم و موضوع گزارش، مرا به رئیس اداره مطالعات اقتصاد مسکن و مهندسی بازآفرینی شهری این اداره کل معرفی کرد.
تسهیلات و خدمات مختلفی می دهیم
یساری گفت: متقاضیان ساخت و ساز در این بافت اول باید در سایت اداره کل مسکن و شهرسازی نام نویسی و مدارک و مستندات رو در این سایت بارگذاری کنن بعد ما پرونده شونو به شرکت عمران و مسکن سازان بیرجند ارجاع می دهیم که پس از تکمیل پرونده، برای دریافت تسهیلات به بانک ها معرفی می شوند.
جویای مقدار تسهیلات این طرح شدم، او پاسخ داد: اگر صاحب منزل مسکونی واقع در بافت فرسوده، خود متقاضی وام باشد 60 میلیون تومان به او تعلق می گیرد که 40 میلیون تومان آن با نرخ سود 9 درصد و 20 میلیون تومان آن با نرخ سود 18 درصد است، اگر ساخت و ساز توسط انبوه سازان باشد برای هر واحد 80 میلیون و چنانچه در ساخت واحدها از تکنولوژی های نوین همچون عایق صوت و حرارت استفاده شود، 100 میلیون تومان برای هر واحد، تسهیلات داده می شود.
یساری همچنین گفت: اداره کل مسکن و شهرسازی در بحث خدمات زیربنایی نیز اقداماتی همچون بهسازی سیستم های لوله کشی معابر و تعریض معابر و در بحث خدمات عمومی هم تلاشهایی همچون احداث خانه محله ها و توانمندسازی ساکنان بافتهای فرسوده از طریق برگزاری دوره های آموزش فنی و حرفه ای انجام می دهد تا ساکنان به بهسازی منازلشان رغبت پیدا کنند.
دومین دستگاه مربوطه شهرداری بود و سازمانی به نام عمران و بازآفرینی شهری.
تخفیف 50 درصدی صدور پروانه، امتیاز خوبی است که می دهیم
حدیدی نژاد، مدیر عامل سازمان عمران و باز آفرینی شهری شهرداری بیرجند هم، تخفیف 50 درصدی صدور پروانه را از امتیازات ساخت و ساز جدید و بازسازی منازل بافت فرسوده برشمرد و گفت: سنگ فرش کردن معابر بافت فرسوده، احداث بوستان، کتابخانه، خانه محله و مراکز فرهنگی- هنری، و نصب وسایل ورزشی، از اقداماتی که است که برای تشویق ساکنان بافت فرسوده به بازسازی واحدهایشان، توسط شهرداری انجام می شود و تخفیف 50 درصدی صدور پروانه ساخت هم امتیازی است که در بقیه نقاط شهر وجود ندارد.
به نظر می رسد وجود این تسهیلات و امتیازات، شرایط مناسبی برای بهسازی واحدهای بافت فرسوده باشد. اما شواهد چیز دیگری را نشان می دهد.

استقبال از بازسازی بافت فرسوده، تاکنون کمتر از 7 درصد
حدیدی نژاد، مدیر عامل سازمان عمران و باز آفرینی شهری شهرداری بیرجند آماری مبنی بر وجود 60 هزار نفر در بافت فرسوده این شهر می دهد که اگر متوسط هر خانوار را 4 نفر حساب کنیم حدود 15 هزار خانوار در این بافت زندگی می کنند. اما هنوز هزار خانوار هم برای بازسازی خانه هایشان اقدام نکرده اند.
آمارها نیز گویای شواهد است

آمار اداره کل مسکن و شهرسازی استان، بزرگترین متولی این بافت، خود به تنهایی گویای بی رغبتی مردم بافت فرسوده به بازسازی خانه هایشان است.
یساری رئیس اداره مطالعات اقتصاد مسکن و مهندسی بازآفرینی شهری اداره کل مسکن و شهرسازی استان می گوید با اینکه طرح بازسازی بافت فرسوده شهری از حدود سال 85 در استان آغاز شده اما به علت استقبال کم مردم از این طرح ، آمار ثبت شده در این اداره کل از سال 94 است که در این سال 15 واحد، 124 واحد در سال 95 ، 58 واحد در سال 96 ، سال نود و هفت هم  45 واحد و از آغاز امسال فقط  34 واحد برای دریافت تسهیلات به بانک معرفی شدند.
علت این استقبال کم را ساکنان بافت فرسوده در سنگین بودن اقساط تسهیلات و برخی نیز ناکافی بودن تسهیلات برای بازسازی و ساخت واحدها، عنوان می کنند. تسهیلاتی با نرخ 18 درصد که گویا بازسازی بافت فرسوده گروگان آن است.
سازمان برنامه و بودجه به تعهداتش عمل نکرد
به سراغ بانک مسکن و مسئولان تسهیلات ساخت و ساز رفتم. فریدی معاون تسهیلات بانک مسکن استان گفت: تسهیلات ویژه بافت فرسوده با سود 18 درصد تعیین شده که پارسال و امسال قرار بود 9 درصد سود به صورت یارانه از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور محقق شود، اما این یارانه در این دو سال هیچگاه تأمین و پرداخت نشد و تمام نرخ سود 18 درصد روی دوش متقاضی افتاد. برای همین کمتر کسی از این تسهیلات استقبال کرد. و کسانی هم که تسهیلات دریافت کردند به علت سنگین شدن اقساطش، تسهیلات را برگشت دادند و یا ساختمانشان را نیمه کاره رها کردند. از طرفی برای هر تسهیلاتِ ساختی ، دو دوره تعریف می شود ابتدا دوره مشارکت ساخت که معمولا از 6 ماه تا دو سال است و پس از پایان این دوره ، دوره فروش اقساطی برای تسهیلات تعریف شده است که یارانه 9 درصدی سازمان برنامه و بودجه تنها برای دوران مشارکت تعریف شده بود و پس از پایان این دوره می بایست اقساط با همان نرخ 18 درصدی از سوی متقاضی پرداخت شود.
به گفته این مسئول بانکی ، تسهیلات بازسازی مسکن در بافتهای فرسوده از 20 میلیون تومان شروع می شود تا 100 میلیون تومان که به تعداد واحدها این تسهیلات افزایش می یابد. و به طور معمول اقساط آن از 450 هزار تومان آغاز می شود و بر اساس میزان تسهیلات به 800 هزار تومان و بیشتر افزایش می یابد.

با این صحبتهای مسئول تسهیلات بانک مسکن ، یاد حرف آن پیرمرد ساکن بافت فرسوده افتادم که می گفت: من در یک هفته گذشته کلا 50 هزار تومن کار کردم ، این 50 تومن رو نون بخرم یا قسط باهاش پرداخت کنم؟ ما که نه کارمندیم و نه بیمه ای داریم.

و غم بزرگ در بافت فرسوده این است که بیشتر اهالی اش وضعیتی شبیه این پیرمرد دارند و حرف دلشان، حرف همین پیرمرد است. اینها بیشترشان کارگرند و قشر نیازمند، یا به قولی هَشتشان گرو نُه شان است.
شرط اعطای تسهیلات، پیشرفت 20 درصدی ساخت و سازهاست
فریدی افزود: گذشته از نرخ سود ، شرط تعلق انواع تسهیلات به متقاضیان ساخت مسکن ، پیشرفت 20 درصدی واحد مسکونی است و متقاضی تا شروع به ساخت و ساز نکند و پیشرفت 20 درصدی حاصل نشود این تسهیلات به او تعلق نمی گیرد.
معاون تسهیلات بانک مسکن استان گفت: امسال به تازگی قرارداد عاملیت بین شرکت بازآفرینی شهری ایران و بانک مسکن بسته شده تا از 40 میلیون تومان تسهیلات بازسازی مسکن، 20 میلیون تومان از سوی بانک در دوران فروش اقساطی و 20 میلیون تومان از سوی شرکت بهسازی شهری ایران در دوران مشارکت ساخت به متقاضیان پرداخت شود و گویا با نرخ 9 درصد که باید پس از پایان دوران مشارکت ساخت ، مشتری سود دوران مشارکت را یکجا پرداخت کند و سپس وارد دوران فروش اقساطی شود تا از تسهیلات بانک استفاده کند. اما شاید مردم بافت فرسوده بیرجند دیگر نتوانند به این قول و قراردادها اعتماد کنند. چرا که...
قول شرکت بازآفرینی شهری ایران، پوچ از کار درآمد
یک بار، عمل نکردن سازمان برنامه و بودجه به تعهداتش، اقساط سنگین بر دوش متقاضیان بازسازی بافت فرسوده نهاد و یک بار هم قول های شرکت بازآفرینی شهری ایران، پوچ از کار درآمد. در آذر سال 95 معاون وزیر راه و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در بازدید از طرح بازسازی بافت فرسوده بیرجند قول داد به کسانی که توانایی مالی برای بهسازی مِلک شان ندارند، زمین رایگان تعلق بگیرد و یا در طرح معاوضه خانه با خانه ، مِلکی در عوضِ خانه شان در نقطه ای دیگر از شهر به آنها داده شود تا به آنجا نقل مکان کنند.

اما این قول پوچ از کار درآمد.
دریغ از یک زمین، خودتونو خسته نکنین
برای پیگیری این قول آقای ایزدی، معاون وزیر راه تماسی گرفتم با آقای عدل، معاون امور عمرانی شهردار بیرجند ، همینکه صحبت از این قولِ شرکت عمران و بهسازی شهری ایران مبنی بر تعلق گرفتن زمین رایگان به مالکان بی بضاعت بافت فرسوده کردم ، عدل گفت:  بگذارید همین اول بهتون بگم که خودتونو خسته نکنین چون در این قضیه به جایی نمیرسین به علت اینکه شرکت بازآفرینی ، یک ریال هم تاکنون بابت این قضیه به ما یا مسکن و شهرسازی نداد تا بتوانیم زمین رایگان در اختیار قشر بی بضاعت بافت فرسوده قرار دهیم.
به نظر می رسد که تسهیلات با نرخ سود 18 درصد و همان 9 درصد هم تا کنون نتوانسته رغبتی در ساکنان بافت فرسوده برای بازسازی خانه هایشان ایجاد کند ، چرا که از توان مالی این افراد خارج است.
پس چه باید کرد؟
نظر مسئولان مسکن و شهرسازی و شهرداری بر این است که باید راهی غیر از بودجه دولتی و تسهیلات برای بافت فرسوده پیدا کرد تا بازسازی سرعت بگیرد و آن راه هم اجرای طرحی است که بتواند ارزش افزوده زمینهای این بافت را افزایش دهد تا ساکنان این بافت از محل فروش زمین شان بتوانند در نقاط دیگر شهر مسکنی برای خود دست و پا کنند.
در کلان شهرها قضیه کاملا برعکس است
از رئیس اداره مطالعات اقتصاد مسکن و مهندسی بازآفرینی شهری اداره کل مسکن و شهرسازی استان جویای این شدم که در شهرها و استانهای دیگر چه طرحهایی برای بافت فرسوده انجام شده و اصلا وضعیت بازآفرینی بافت فرسوده در دیگر شهرها و استانها چگونه است؟
یساری گفت: در کلان شهرها قضیه کاملا برعکس است و به دلیل استقبال خوب ساکنان بافتهای فرسوده، بیشتر از ظرفیت تعیین شده برای بافتهای فرسوده، متقاضی بازسازی داشته اند چرا که در این بافتها همچون منطقه آبکوه مشهد و برج میلاد در منطقه ۲ شهرداری تهران، زمینهای موجود به دلیل اجرای طرحهای فرهنگی، تجاری و تفریحی ارزش افزوده فراوانی گرفت و مردم با پول خوبی که از فروش زمین شان دریافت کردند در محلات دیگر شهر برای خود مسکن تهیه کردند.
خبری از سرمایه گذار نیست
از او پرسیدم آیا تاکنون طرحی برای بافت فرسوده بیرجند طراحی نشده است؟ یساری جواب داد: مگه می شه فکر کسی تاکنون به این مورد نرسیده باشه؟ طرحی به نام هشت بهشت با داشتن 26 واحد تجاری ، رستوران و مرکز تفریحی ، از چند سال پیش برای بافت فرسوده بیرجند در خیابان حکیم نزاری تصویب شده که اگر ساخته شود زمین های اطراف این طرح ارزش افزوده ای چند برابر ارزش کنونی شان پیدا می کنند اما خبری از سرمایه گذار نیست. پرسیدم چرا؟ و باز هم در پاسخ سؤالم به سود 18 درصدی تسهیلات رسیدم.
یساری گفت: هیچ سرمایه گذاری از تسهیلات با نرخ سود 18 درصد استقبال نمی کند چرا که در بقیه نقاط شهر و حتی در محلات پرفروش شهر هم نرخ تسهیلات ساخت و ساز همین 18 درصد است و سرمایه گذار ترجیح می دهد در جاهایی سرمایه گذاری کند که موقع فروش واحدهای ساخته شده با کمترین دردسر و در سریع ترین زمان آن را بفروشد، به هر حال هر سرمایه گذاری دنبال سود پس از ساخت است.
او همچنین به مشکل دیگری اشاره کرد و گفت: بیشتر ساکنان بافت فرسوده افراد کهنسالند که برخی حدود 60 تا 70 سال است در این خانه ها زندگی می کنند و راضی کردن آنها به ترک خانه های حیاط دارشان و زندگی در یک آپارتمان 70 تا 80 متری آن هم با مقروض بودن به دولت و پرداخت چند سال اقساط، کار بسیار دشواری است.
ابزار تشویقی، رغبت بازسازی را بیشتر می کند
یساری گفت: اینکه در سال 95 بیشتر از سالهای دیگر و به تعداد 124 نفر، متقاضی بازسازی واحدهای مسکونی در بافت فرسوده داشتیم عاملش ، اقدام شهرداری و نظام مهندسی در رایگان اعلام کردن پروانه ساخت و هزینه نظارت بود.
او افزود: اما پس از این سال ، دوباره هزینه پروانه به صورت 50 درصد و نظام مهندسی با احتساب 40 درصد برای متقاضیان بازسازی، لحاظ و به دنبال آن استقبال باز هم کم شد.
راه دیگر، تسهیلات بلاعوض است
یساری گفت: به نظر می رسد اختصاص تسهیلات بلاعوض، راه دیگری باشد که شاید بتواند همچون طرح مسکن محرومان، راهگشای تأمین مسکن مقاوم برای اهالی بافت فرسوده بیرجند باشد.
اما باید دید بودجه دولت کفاف این اقدام مردم پسند را می دهد و آیا دولت طرحی فراتر از تسهیلات 18 درصدی برای بافتهای فرسوده آن هم با صاحبان نیازمند دارد ؟
محلات فرسوده، بافتی با 68 اثر تاریخی در دل شهر
اگرچه نام فرسوده بر برخی از محلات بیرجند نهاده شده است اما این بافت به دلیل وجود آثار تاریخی زیبایی که دارد، برای ایجاد یک ساخت و ساز فرهنگی – تفریحی و گردشگری، ارزش فراوانی دارد.
مدیر پایگاه بافت فرسوده اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هم در خصوصی تاریخی بودن بافت فرسوده بیرجند گفت: در این بافت حدود 68 اثر تاریخی شامل خانه های قدیمی، آب انبار، حسینه و مسجد وجود دارد که یا با ارائه تسهیلات به صاحب ملک و یا به صورت مشارکتی با این اداره کل از سال 84 مرمت می شود.
نصرآبادی افزود: محدوده های منتهی به این آثار نیز در طرح تفصیلی، سنگ فرش و دیواره ها مقاوم سازی می شود.
ارگ بهارستان، خانه موزه فسیل، خانه های هادوی، شریف و اعتمادی نیا، مدرسه شوکتیه و مسجد و محله چهاردرخت از جمله آثار تاریخی ارزشمند در بافت فرسوده بیرجند است که ظرفیت فراوانی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد.

بافت فرسوده بیرجند به کودکی بی سرپرست در این شهر تبدیل شده که تسهیلات 18 درصدی بازسازی، بی بضاعت بودن ساکنانش، سالمندی جمعیتش، بی رغبتی سرمایه گذاران، اختصاص نیافتن تسهیلات بلاعوض، بدقولی مسئولان و سازمانهای کشوری، و چند متولی بودن بازسازی اش، به هفت خوانی در برابر نوسازی اش تبدیل شده و اکنون، تنها، در سکوتی شبانه روزی به انتظار همت و توجه مسئولان نشسته است.
آیا همه منتظر یک زلزله اند تا چهره این بافت را تغییر دهد؟
تهیه کننده: سیده سمیه سیادت جو