بازار داغ صادرات نقوش مدرن ایرانی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اراک؛ قدر گره ها را می داند و با وسواسی کارشناسانه می گوید: باید دست های بافندگان این چنینی را طلا گرفت . مردان و زنانی که گره ها را با نخ های بومی ، تار و پود دستباف ایرانی را با نقوش مدرن آشنا می کنند و این چنین محکم و دقیق می بافند؛  میراث داران واقعی هنر ایرانی هستند، 

هنری که اکنون با چهره ای جدید خود را به جهانیان نشان می دهد. 

 

او پیروزمندانه دستی به نقوش فرش می کشد و پیروزمندانه که حاکی خبر جدیدی است می گوید : آیندگان از این فرش به عنوان فرش دستباف مدرن ایرانی یاد خواهد کرد . فرش هایی که به واسطه اهمیت دادن به نظر خریدار توانسته فرهنگ ایرانی را تا خانه های سرشناس ترین آدم های اروپایی و آمریکایی وارد کند .

 

 

آقای فراهانی که پا به میانسالی گذاشته در قامت تاجری بین المللی و در حالی که از تکبر یک تاجر پولدار خبری نیست ادامه می دهد : فرش تولیدی گروه تولیدی فراهانی ها ،  از صفر تا صد از مواد  اولیه بومی و گیاهی و تحت نظارت تولید می شود .

مردی که به گفته خودش پایش بیفتد چاقو و نخ به دست می گیرد و فرش می بافند  ، مبتکر نوع جدیدی از فرش بافی است که تلفیق سنت و مدرنیته است . ابتکاری که از هر قطعه فرش 100 هزار تا یک میلیون دلار ارز وارد کشور کند .

اصالت را در فرش ها می توان دید . چین و شکن ها و گل و مرغ هایی که با تغییراتی باب دل مشتری های خارجی و بازار صادراتش داغ شده در وانفسای تحریم فرش ایرانی از سوی آمریکا.

 

 

شاید زمانی که ترامپ فرش ایرانی را در لیست سخت گیرانه تحریم خود قرار داد گمان نمی کرد به زودی فرش ایرانی با مدرن شدن نقوشش ، خانه هایشان را فتح می کند. 

فراهانی از فعالیت چندین کارگاه فرش بافی در سطح اراک خبر می دهد . کارگاههایی که به گفته او هر کدامشان در نقطه ای از شهر قرار دارند و زمینه ساز اشتغال و درآمدزایی برای افرادی شده اند که در همان حوالی سکونت دارند. 

فعالیت در حوزه فرش شغل پدرپیشه ی آقای فراهانی است و تلاش او با تکیه بر اصالت هاست.

 

او تغییر دیگر در فرش سنتی را در اندازه فرش ها عنوان می کند و می گوید: اندازه فرش ایرانی به شدت تغییر ناپذیر بود و ما با ریسکی که انجام دادیم توانستیم مشتری های زیادی در خارج بیابیم و حتی بسیاری از سفارش دهندگان داخلی نیز از تغییر اندازه فرش راضی هستند.

وی این تغییر را به دلیل همسان سازی فرش با دکور خانه ها دانست و اضافه می کند : اندازه ها در فرش های ایرانی ثابت است مانند فرش 9 متری ، 6 متری ،  در حالیکه برخی مشتری ها فرش 5 متری نیاز داشتند که باید پاسخ داده می شد.

ریاحی کارشناس فرش حرف های آقای فراهانی را تایید می کند و می افزاید : طرح، رنگ و نقشه فرش اراک سال ها است که تغییر چندانی نکرده و توجه به ذائقه مخاطب و تغییر نگرش در نقشه های فرش می تواند تحول شگرفی در صادرات فرش دستبافت استان مرکزی داشته باشد.

 

در طول مسیر از اشتغالزایی این کارآفرین می پرسم. می گوید: زمینه اشتغال بیش از 200 بافنده فراهم شده است و به دلیل کوچک شدن خانه ها و نبود امکان بافت در خانه ، بانوان از کارگاهها استقبال می کنند.

از سوی دیگر ؛ کسانی که در این کارگاه ها کار می کنند حوالی ظهر و هر زمان دیگری که نیاز باشد می توانند به خانه هایشان بروند و سخت گیری در این زمینه وجود ندارد .

همچنین ؛ کارگاهها در نقاط محروم تر شهر و جاهایی که زنان نیاز به کار و درآمد دارند دایر شده است . تا علاوه بر روزی رسانی قدمی در ترویج قالی باقی باشد .

 

 

در انتهای پیچ و خم کوچه ی باریک تابلوی کارگاه فرشبافی پیدا بود . در که باز شد؛ پچ پچ های زنانه با صدای منظم " کرکیت ها " بر دار قالی حکایت از رونق قالی بافی داشت . پنج دار قالی بزرگ نصب یود و زن ها با سنین مختلف در کنار هم گره بر تارو پود می زنند و چاقو می کشند . بافندگان چنان محو کار بودند که گویا خویش را در تار و پود فرش می بافند .

سلام و صلواتی و سپس چای داغ و نان و کره. می پرسم در روز چند رج می بافید  می گویند : متنوع است بین هفت  تا 20 رج در روز و قیمت هر رج بین دو تا 3 هزار تومان است. 

 

 

با یکی از بافندگان سر حرف را باز می کنم می گوید: اهل مشهد الکوبه از روستاهای فراهان هستم و از کودکی به قالی بافی علاقه داشتم و از همان زمان در خانه در کنار مادرم قالی می بافتم. بچه هایم بزرگ شده و سر خانه و زندگی اشان رفتند من هم اوقات بیکاری ام را به کارگاه می آیم . کمک خرجمم هست .

خانم سلطانی دیگر بافنده کارگاه است می گوید : از وقتی که دیگر شرایط قالی بافی در خانه  مقدور نبود به کارگاه آمدم . هم درآمدی است و هم از هنرم استفاده می کنم.

خانم یزدانی دیگر بافنده ای است که می گوید : حقوق و مزایا خوب است اما اگر دست مزد بیشتری داده شود زنان بیشتری به قالی بافی ترغیب می شوند.

از کیفیت مواد اولیه می پرسم . خانم محمدی بافنده ، صرفنظر از اشتغال و درآمد زایی می گوید : نخ هایی که با آن فرش ها را می بافیم بسیار با کیفیت است و همین موضوع نقوش فرش را با اینکه بسیار ساده هستند درخشان نشان می دهد .

 

دیدن اشتیاق هرکدام از بافندگان، مرا بیشتر از هر زمان دیگری برای فهمیدن هزار توی نهفته کیفیت فرش های دستباف این گروه تولیدی ترغیب می کرد. انتظاری که چندان طولانی نبود و با حرکت ما به سمت دیگر کارگاه های تولید فرش دستباف فراهان به سرانجام رسید.

راهی شدیم . به فاصله چند کیلومتر خارج از اراک سوله های رنگرزی پیدا بود . در بزرگی گشوده شد  .محیطی وسیع که چند سالن مسقف اطراف آن را احاطه کرده اند و هر کدام از آنها چون تکه های پازلی هستند که در نهایت منجر به آفرینش اثری می شود با  شهرت جهانی. 

اولین چیزی که در حین ورود نظرم را جلب کرد ، فرش هایی کوچک و بزرگی بود که بر روی شن ها و زیر نور مستقیم خورشید پهن شده بود . رنگ فرش ها براق بود و چم نواز . علت را پرسیدم . آقای ریاحی کارشناس فرش که همراه ما بود پاسخ داد : فرش ها پس از بافت و شسته شدن زیر نور آفتاب خشک می شوند که این امر باعث خوشرنگ شدن رنگ ها و فرش می شود .

 

در گوشه ای دیگر چند کارگر هم در حال شستن فرش ها بودند . بر خلاف فرش های دستباف دیگر که رنگ ها در هم می شود و چهره بدی می گیرد . فرش های در حال شسته شده بسیار زیبا و با تفکیک رنگ بود .

از آقای ریاحی علت را پرسیدم گفت : علت درهم نشدن رنگ استفاده صد درصدی از نخ های رنگرزی شده با مواد صددر صد طبیعی است .

او ادامه داد : در فرش های دستباف کنونی علاوه بر استفاده از رنگ طبیعی از نخ های با رنگ شیمیایی نیز استفاده می شود و این امر درهم ریختگی رنگ های فرش را هنگام شسته شدن ایجاد می کند .

رنگرزی یا گیاهان طبیعی ما را به یکی از سالن ها کشاند . گشوده شدن درب سالن همان و هرم بوی خوش گیاهان به مشام همان . بوی خوش مرا به یاد چهارسوی بازار سنتی اراک و ادویه فروشی های قدیمی اش انداخت . نوستالژی ناخودآگاهی که جان را جلا می داد . با عطر بوها حالم خوش می شود . برخی بوها تند و برخی ملایمند  . محیطی که فردی مثل من که برای اولین بار است آن را تجربه می کند فوق العاده ، جذاب و دیدنی است .

 

آقای فراهانی با صدای نه چندان بلند کارگر پیر را صدا می کند : "عام صفر " مهمنان دارید . همانطور که چشم به حوضچه دارد  کلاف های بلند را از داخل حوضچه ها خارج می کند . سرعت عمل دارد . دلیل این سرعت عمل را می پرسم . عمو صفر می گوید : اضافه شدن زمان یا زمان کم می تواند کلاف ها را به رنگ دیگری تبدیل کند از این رو سرعت عمل مهم است .

به گفته عمو صفر کلاف ها باید 30 دقیقه داخل حوضچه رنگ بجوشند و پس از آن حدود 48 ساعت بدون هیچ حرارتی در همان حالت باقی بمانند تا رنگ های گیاهی به خوبی به خورد آنها برود. کلاف ها پس از رنگ شدن به کارگاه های بافت قالی منتقل می شوند و آنجاست که بر اساس طرح های از قبل آماده شده، با کنار هم قرار گرفتن تارها و پودها، جهانی از خاطره ها در کنجِ قابی ماندگار، خلق می شود.

 

کارآفرین اراکی در ادامه توضیحات عموصفر گفت : بر این اساس ما مبتکر رنگ های جدیدی در فرش ایرانی بودیم به عنوان مثال رنگ توسی در فرش ایرانی نبوده و ما با ترکیب گیاهان این رنگ را به طور طبیعی به دست آوردیم. کاری که به گفته ی آقای فراهانی رمز موفقیت این گرو تولیدی در تصاحب بازارهای خارجی است .

وارد سالن دیگری شدیم . تبدیل دوک به کلاف. محمد آقا برادر آقای فراهانی را در میان دوک های بزرگ نخ یافتیم . او می گوید : نخ های پشمی که وارد چرخه تولید می شود از بهترین گوسفندهای عشایر تهیه می شود .

پشم ها پس از رنگرزی تماما توسط دست ریسیده شده اند و حالا در صفوفی طولانی لحظه شماری می کنند تا در شکل و شمایلی گرد و کوچک بر دار قالی اویزان و درخلق اثرهنری نقش آفرین باشند. این کار توسط چرخ کلاف زن بزرگی انجام می شود که می تواند به طور همزمان حدود 10 دوک را به کلاف تبدیل کند، هرچند گاهی این کار به روش سنتی ممکن است توسط دست هم در این کارگاه انجام شود. دوک های کلاف شده حالا باید خود را برای مرحله بعد آماده کنند.

 

پس از این مراحل است که نخ ها بر روی دارها قرار می گیرند و این پایان افسونگری این نگاره ها نیست؛ فرش های بافته شده برای اینکه به دست مشتری برسند، باید اول پرداخت و سپس ریشه زده شوند. برای اینکه این مرحله از تولید فرش دستباف را هم ببینم، به یکی دیگر از سالن های مسقف بزرگ کارگاه وارد می شوم. تعداد فرش های این سالن بیشتر از هر چیز دیگری جلب توجه می کنند.

قاسم آقا که از سال 73 وارد این کسب و کار شده، مشغول کار با دستگاه پرداخت است؛ صدای بلند دستگاه اگرچه در ابتدا کمی آزاردهنده به نظر می رسد، اما به خوبی حس و حال یک کارگاه تولید فرش دستباف را القا می کند. فرش هایی که خود را زیر تیغ های این دستگاه می سپارند، پس از مدتی کاملا یکدست می شوند. او می گوید : پرداخت نه تنها ظاهر فرش را زیبا و یکدست نشان می دهد بلکه  ضخامت فرش را به آن اندازه ای که سفارش دهنده خواسته اندازه می زند .

 

در انتهای سالن هم مرحله تزئین فرش است به این معنی که اطراف فرش دور دوزی می شود تا استحکام بیشتری داشته باشد . شستشو و آفتاب گیری هم در مراحل پایانی است .

قصه ی فرش فراهان با این پایان ، آغاز می شود تا برای سالیان سال در خانه ها رخ نمایی کند .

شغل پدر پیشه ی آقای فراهانی که با مشارکت برادران و کارگران پدرش از گوشه دنج بازار پا به عرصه ی بازار بین المللی گذاشته و نامی در میان نام ها یافته است .

به گفته ی سرپرست سازمان صنعت معدن و تجارت استان مرکزی سالانه 20 هزار متر مربع فرش دستباف در استان مرکزی تولید می شود که نیمی از آن از سوی این گروه تولیدی است .

 

 

معاون توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی با بیان اینکه استان مرکزی و بازار اراک یکی از چهار دروازه های  صادرات فرش کشور بوده است می گوید : بیشترین فرش ها در شهرستان های اراک، دلیجان، خمین و محلات تولید می شود .

اصغری ادامه می دهد : با توجه به بیکاری موجود فرش بافی یکی از ارزانترین راههای ایجاد شغل است و  استان مرکزی ظرفیت بالایی در تولید فرش دارد .

آقازاده استاندار مرکزی هم با بیان اینکه ، سند راهبردی توسعه صنعت فرش در این استان باید عملیاتی شود و محور برنامه های فعالان این عرصه قرار گیرد   می گوید : 

نیازسنجی ها و سلایق مختلف بازارهای داخلی و خارجی به خوبی در سند راهبردی توسعه فرش استان دیده شده است و تلاش این گروه تولیدی فرصتی برای تولیدکنندگان این بخش است تا با لگوگیری رونق این هنر صنعت را چند برابر کنند .

 

 

 

در راه بازگشت آقای فراهانی از دغدغه های این گروه تولیدی هم گفت . او با اشاره به اینکه تمام تلاش های فعلی آنان کمتر از نیمی از ظرفیت کاریشان است ادامه داد: ما درخواست زیادی از مسئولان نداریم تنها زمینه حضور ما را در نمایشگاهی ملی و بین المللی فراهم کنند تا این گونه ما تولیدات خود را بیشتر معرفی کنیم تا در کنار جلوگیری از واردات فرش های کم کیفیت خارجی زمینه ساز صادرات بیشتر را فراهم کنیم.

زهرا نوری