مردم و هنرمندان زنجانی در انتظار عیدانه

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز زنجان؛ سال هاست که هنر دست مردان و زنان شهرم، شهره آفاق است. مردان و زنانی که به حق، اگر نگویم معجزه می کنند، می توانم به جرئت بگویم خاک را به هنر کیمیا می کنند.

امروز همه ایران زنجان را که قدمت و پیشینه تاریخی چندهزار ساله در تبدیل طلا و نقره به صنایع دستی ملیله کاری شده دارد، خاستگاه اولیه هنر ملیله کاری می داند.

هرچند در طول سالیان، دستان بسیاری با این هنر اصیل انس گرفته است، اما هنرمندان شهرم هنوز نام خود را در صدر بهترین های این صنعت دستی حفظ کرده اند.

میراث گران بهای دستان نقش آفرین ساکنین قدیمی جاده ابریشم، این روزها زینت بخش جهاز تازه عروسانی می شود که میراث دار گذشتگانند.

در حال حاضر 200 استادکار زنجانی در 50 کارگاه ملیله کاری، مفتول های نازک نقره را با ظرافت خاص هنرمندانه تاب می دهند و آنها را همنشین دل یکدیگر می کنند و اینگونه کاری می کنند کارستان.

استاد کاظمیان مقدم، پدر صنعت ملیله استان

 در منطقه محمدیه شهر زنجان، درِ کارگاهی باز است که در آن استاد منصور کاظمیان مقدم پدر ملیله زنجان، با دنیایی از اندوخته ها فعال است.

استاد که خود، 50 سال پیش، هنرآموز مکتب پدر بود می گوید: 40 سال قبل هنر ملیله در زنجان به جایی رسید که دیگر استادکاران این صنعت بدلیل کهولت سن قادر به فعالیت و آموزش نبودند، مدتی این هنر در فضای رکود به سر برد تا اینکه از 30 سال قبل تصمیم گرفتم آستین ها را بالا بزنم و ملیله سازی را زینت دست علاقه مندان این صنعت بکنم.

این استاد کارکشته می گوید: برای احیای این هنر، سالانه حدود 60 نفر را آموزش دادم و حالا بسیاری از شاگردانم خود استادکاران زبردستی در استان هستند.

محسن فرزند 45 ساله پدر ملیله زنجان هم که از 15 سالگی در کنار پدر، با این هنر زیبا و بی نظیر آشنا شده است و اکنون در کنار او مشق عشق می زند می گوید: استان زنجان استادکاران بسیاری در این عرصه دارد و به نظر می رسد باید از این پس در کنار آموزش بر فروش نیز تمرکز شود.

در همسایگی این کارگاه، استاد عبدالحمید محرر، دیگر شاگرد استاد مجدانه فعال است. او از 30 سال پیش که در پی یک حادثه ویلچرنشین شد، ملیله را پیشه خود کرده و این روزها با انگیزه تر از هر روز مفتول ها را حرارت می دهد و با انبرهای ظریف به هم می تابد تا هنری بی نظیر خلق کند.

او که از 60 شاگردش، تعداد زیادی را تا درجه استادکاری تربیت کرده است، گلبرگ های تنیده با نقره را در دل بته جقه ها جای و با شعله آتش اشکال خمیده را جوش می دهد.

استاد که نمایشگاه های بسیاری در کشورهای آلمان، فرانسه و انگلیس برپا کرده، می گوید: آنچه ملیله زنجان را یک سر و گردن بالاتر از ملیله سایر مناطق کشور و جهان قرار داده است، ظرافت بافت، نازک بودن مفتول های نقره، بکارگیری نقره با عیار 99 درصد و وجود تناسب و تقارن در اشکال مهمترین ویژگی های ملیله زنجان است.

استاد محرر معتقد است: در این صنعت دستی، هر قطعه روش ساخت و شناسنامه و هویت خاص خود را دارد.

 استاد که در سال 2007 میلادی برای دست ساخته اش، نشان اصالت را از یونسکو کسب کرده است ادامه می دهد: استاندارد نبودن کارگاه ها و اجاره ای بودن اکثر آنها مهمترین مشکلی است که هنرمندان این صنعت با آن دست به گریبان هستند.

محرر می گوید: بازارچه صنایع دستی استان، تنها 21 غرفه دارد که به صورت اجاره یکساله به هنرمندان صنایع دستی مختلف واگذار می شود و این ثبات مکانی برای صنعتگران ایجاد نمی کند.

ملیله، هنری که فارغ التحصیلان دانشگاهی را نیز دست به انبر کرده است.

محمدباقر شفاعی، فارغ التحصیل رشته معماری که حدود 5 سال قبل در کنار استاد محرر ملیله را آموخته است می گوید: نزدیکی طراحی در معماری با طراحی نقوش ملیله مرا به این هنر جذب کرد.

او رعایت وحدت در عین کثرت طرح ها را مهمترین ویژگی هنر استادکاران زنجانی می داند.

رباب محمدی دیگر شاگرد استاد است. فارغ التحصیل رشته مهندسی کشاورزی که از سال 91 در محضر استاد محرر، هنرآموزی کرده و با دقت نقوش اسلیمی، بته جقه ها و پیچک ها را در کنار هم می چیند.

او که به جای تفکر پشت میز نشینی، صنعت را پیشه حرفه ای خود کرده و نشان ملی مرغوبیت را نیز دریافت کرده است می گوید: سیر تاریخی ملیله زنجان و نوآوری استادان بزرگ این عرصه از دیرباز، تکنیک و مهارت خاص استادان زنجانی و ظرافت و اصالت نقوش موجب سرآمد شدن این صنعت دست در کشور شده است.

ملیله زنجان، رشته دانشگاهی در استان می شود.

رئیس جهاد دانشگاهی استان زنجان می گوید: ملیله کاری، ساخت ظروف مسی، قلمزنی روی مس و چاقوسازی در اکوسیستم کارآفرینی صنایع فرهنگی، در مرکز نوآوری و شکوفایی جهاد دانشگاهی استان آموزش داده می شود.

جعفری می گوید: ما در جهاد دانشگاهی استان، مرکز رشد صنایع فرهنگی خلاق و به تبع آن شعبه پارک ملی علوم، فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی داریم.

او ادامه می دهد: یکی از وظایف جهاد دانشگاهی در حوزه مراکز رشد و پارک ها، بها دادن به جوانان و تیم سازی و ایده پردازی صنایع فرهنگی و خلاق است.

رئیس جهاد دانشگاهی استان زنجان می گوید: طبق تعریف سازمان توسعه و تجارت سازمان ملل متحد (آنکتاد)، صنایع فرهنگی و خلاق 11 سرفصل دارد که یکی از آنها گروه صنایع دستی است.

جعفری می گوید: فعالان این حوزه می تواند با خلاقیت و ایجاد ایده های نو، صنایع دستی استان را توسعه دهند و حتی به مرحله صادرات و ارزآوری برسانند.

او می گوید: در حوزه ملیله دو تیم داریم که یکی در حوزه بسته بندی و دیگری در حوزه ترکیب ملیله با عناصر دیگر همچون چوب، سنگ، صدف و رزین که جزء صنایع خلاق محسوب می شود، فعال است.

رئیس جهاد دانشگاهی استان زنجان می افزاید: جوانان دارای هنر و خلاقیت ابتدا با تشکیل هسته فناور که در آینده در قالب مرکز رشد موجب توسعه شرکت ها و فناورها می شود دور هم جمع می شوند تا بتوانند کسب و کارشان را شکل دهند.

جعفری معتقد است: از صفر تا صد این مراحل در جهاد دانشگاهی استان انجام می شود، افراد با ایده وارد این مرکز می شوند و بعد از پرورش این ایده، تیم سازی و در اختیار قرار دادن فضا و نیروی متخصص ماهر ایده را به محصول تبدیل می کنیم.

او می گوید: در تلاش هستیم با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تا سال تحصیلی آینده، رشته آموزش ملیله را به عنوان رشته تحصیلی در جهاد دانشگاهی استان معرفی و دانشجو پذیرش کنیم.

ملیله زنجان، خانه دار شد.

 از خیابان خواجه نصیر که وارد کوچه توفیقی می شوی، چند روزی است که در چوبی خانه تاریخی بهمنی که این روزها در سر درب آن نوشته شده خانه ملیله زنجان با هزار امید و آرزو به روی صنعتگران ملیله باز می شود.

ارجمند سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می گوید: قرار است در این خانه، که برجسته ترین دست ساخته هنرمندان زنجانی به نمایش گذاشته شده است، در هر دوره 2 استاد کار با مجموع 30 هنرآموز، زیر و بم ملیله سازی را آموزش دهند.

او معتقد است: در کمتر از دو سال آینده کارگاه های کوچک تولید و فروش صنایع دستی همچون مس، ملیله ، چاقو و انگشتر در اختیار هنرمندان این عرصه قرار خواهد گرفت.

رونق صادرات غیرنفتی با توسعه صنایع دستی 

از تیر ماه پارسال که زنجان  به عنوان شهر ملی ملیله شناخته شد انگیزه ای مضاعف در صنعتگران این عرصه پدید آمد.

ازسوی دیگر رونق فروش وصادرات ملیله که بیشتر به کشورهای حاشیه خلیج فارس، اروپا و آمریکا صورت می گیرد دل و دست استادکاران را بیشتر به تولید ظروف و زیورآلات ملیله گرم کرده است. می گویند هر یک کاسه ملیله که ساخت آن در دست استادکار ماهر یک ماه بیشتر زمان نمی برد، برابر با 4 بشکه نفت ارزش صادراتی دارد . 

سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می گوید: در 9 ماهه امسال صنایع دستی ملیله زنجان در مجموع به ارزش 34 میلیارد تومان فروخته شده است.

ملیله زنجان، یک گام تا جهانی شدن

خانم غاده حجاوی رییس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی به همراه دکتر کوین کورین مشاور ارشدش به زنجان سفر کرده تا ضمن بازدید از کارگاه ها، فروشگاه ها و مراکز علمی و آشنایی با دست ساخته های استادکاران زنجانی که نشان های ملی مرغوبیت و اصالت کسب کرده اند، از نزدیک ملیله زنجان را ارزیابی کند.

او که با دقت بسیاری به نقوش ظریف و متقارن ملیله زنجان خیره شده است می گوید: واقعا این دست ساخته هنرمندان زنجانی بی نظیر است و ما را تحت تاثیر قرار داده و تلاش می کنیم موارد مندرج در چک لیست ارزیابی ملیله زنجان را با دقت پر کنیم تا بعد از ارزیابی و تائید نهایی، زنجان بتواند به عنوان شهر جهانی ملیله معرفی شود.

آنطور که ارزیابان و مسئولان می گویند، نتایج ارزیابی ها بعد از بررسی نهایی و تا پایان سال اعلام خواهد شد. امید می رود با توجه به ابراز رضایت و شگفتی ارزیابان، این خبر مهم بهترین عیدانه مردم زنجان باشد.

نویسنده : زهرا شیرمحمدی