ایرانیان روزانه با انبوهی از خبرهای جعلی که در قرارگاه امپراتوری بیرون مرز‌ها ساخته و پرداخته می‌شود، مواجه اند. خبر جعلی (FAKE NEWS) اطلاعاتی است که با هدف فریب دیگران تولید می‌شود. این اطلاعات درصدد تزریق باور‌های غلط یا تردید در باور‌های درست کاربران است.
امپراتوری رسانه‌ای غرب به ویژه رسانه‌های وابسته به بریتانیا از دیرباز در جعل خبر علیه مردم ایران ید طولایی دارند. البته آنقدر حرفه‌ای عمل می‌کنند که افکار عمومی براحتی سره را از ناسره تشخیص ندهند.
رویترز در تازه‌ترین مورد مدعی شده است که در جریان اغتشاشات آبان ماه ۱۵۰۰ نفر کشته شده اند. رویترز (Reuters) خبرگزاری بین‌المللی بریتانیایی و زیرمجموعهٔ شرکت تامسون رویترز است که با ۱۶۸ سال سابقه به ۲۰ زبان در ده‌ها کشور فعالیت می‌کند.
رسانه‌های انگلیسی معمولا در نقش بازوی دیپلماسی عمومی برای عملیات روانی ضد جوامع هدف عمل می‌کنند. شاید نخستین باری که رسانه‌های دربار ملکه آشکارا جاده صاف کن ”ام‌ای شش“ عمل کردند در بیان رمز عملیات کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود. رمزی که به سرنگونی دولت ملی محمد مصدق منجر شد.
شبکه تلویزیونی فارسی وابسته به ملکه هم در ۱۱ سال گذشته به عنوان بازوی رسانه‌ای انگلیس در ناامن‌سازی ایران عمل کرده است. اقدامی که رویترز انجام داد بیانگر سپهر رسانه‌ای دربار ملکه برای ایجاد آلودگی اطلاعاتی داخل ایران و نیز در افکار عمومی بین‌المللی است.
این نخستین بار نیست که خبرگزاری رویترز بر خلاف آیین‌نامه‌ها و مرامنامه اش در قبال جمهوری اسلامی ایران خبر یا گزارش جعلی منتشر می‌کند. رویترز پیشتر گزارشی تصویری در مورد زنان نینجا کار در ایران با عنوان " هزاران زن نینجا به عنوان آدمکش در ایران آموزش می‌بینند" از رزمی‌کاران زن ایرانی منتشر کرد.
این گزارش آنقدر بی‌اساس بود که پس از اعتراض بانوان رزمی‌کار تیتر آن را به "سه هزار زن نینجا در ایران آموزش می‌بینند " تغییر داد و مدت مدیدی دفترش در ایران تعطیل شد. ادعای تازه رویترز، اما چند ایراد اساسی دارد: نخست اینکه مبدأ خبر، تهران نیست، دوم اینکه نام خبرنگاری که آن را تنظیم کرده است، وجود ندارد. نکته سوم این است که در بالای این گزارش، نوشته شده staff (کارمند). این در حالی است که واژه متداول در عرف روزنامه‌نگاری بین‌المللی عبارت از گزارشگر، تحلیلگر، خبرنگار و... است.
فارغ از این موارد، رویترز ادعایش را به سه منبع بی نام و نشان در وزارت کشور ایران نسبت می‌دهد، اما به این پرسش مخاطب پاسخ نمی‌دهد چگونه ممکن است چنین خبری بصورت تلفنی در اختیار رویترز قرار گیرد.
سبک این خبر همانند ادعا‌های آمدنیوز است که همواره خبرهای جعلی را به نقل از مقام‌های ایرانی می‌نوشت، اما دیگر روح الله زم نیست که چنین کند بنابر این رویترز در جایگاه آمدنیوز عمل می‌کند. شاید هم به روش گوبلز وزیر تبلیغات آلمان هیتلری توسل جسته که معتقد بود دروغ هرچه بزرگتر، باور پذیری اش آسانتر خواهد بود.
رمزگشایی از این خبر زمانی آشکار می‌شود که در کمال ناباوری یک هفته پیش همین ادعا در سایت گروهک تروریستی منافقین منتشر شده است. پیش از منافقین، رئیس‌جمهور و وزیر خارجه آمریکا از هزاران کشته در حوادث آبان ماه خبر داده بودند.
اخبار جعلی از نظر منبع، محتوا و نحوه انتشار با شایعات متفاوتند. شایعات اغلب بصورت شفاهی و بدون منبع نقل می‌شود و امکان صدق یا کذب بودن آن وجود دارد، اما خبرهای جعلی هوشمندانه، دارای منبع و تا حدودی باور پذیراست.
شرارت پیشه گان غربی، عربی و عبری با بهره مندی از حرفه ای‌ترین شگرد‌ها بصورت روزمره در تلاشند که افکار عمومی ایرانیان را دچار آلودگی اطلاعاتی کنند. این شرایط با هدف ایجاد ابهام و درهم ریختن مرز‌های صحت و سقم خبر صورت می‌گیرد که البته از ویژگی جهان پسا حقیقت است.
خبر جعلی گرچه می‌تواند تاثیر روانی جبران ناپذیری بر جامعه بگذارد، اما همانند کف روی آب است. پس راستی آزمایی خبر‌ها بایستی در کانون نگاه یاران خبری قرار گیرد. رسانه‌های ملکه، گویی آنقدر در این مقطع دچار تنگنا شده اند که حتی ابایی ندارند به شعور و عقل مخاطب هم توهین کنند.
| حسن عابدینی کارشناس ارشد مسائل سیاسی |