نفوذ، شگردهای مختلفی دارد. روزی در قالب مد وارد دنیای جوانان می شود. روزی با سریال خانوادگی سر از خانه ها درمی آورد. گاهی با نام اعتراض، آشوب به پا می کند و نهایتا با ترفند تحریم، چوب لای چرخ اقتصاد می گذارد.
وقتی هم که توفیقی پیدا نکند ، یکی از سناریوهای کثیفش را اجرا می کند و امنیت غذایی را نشانه می رود. مثل همین قرص هایی که داخل کیک و کلوچه گذاشته می شود تا بلکه گوشه ای از تولید را بر زمین بزنند ...
آغاز یک ماجرا
در طول 2 روز گزارش هایی از استان‌های کرمان، بوشهر، کرمانشاه، آذربایجان غربی، البرز، ایلام، زنجان، کردستان وکهگیلویه و بویراحمد نیز رسید که کیکهای آلوده به قرص کشف شده و مسئولان پیگیر این موضوع هستند.
در کش و قوس انتشار اخبار و تکذیب وزارت بهداشت ، ۷ مورد مسمومیت ناشی از استفاده از این کیکها در کرمان و 18 مورد در ارومیه با علامت تهوع و شکم درد ، مهر تایید بر ماجرا زد.
حالا آنچه تا 10 روز قبل شایعات فضای مجازی نامیده می شد ، از سوی وزیر بهداشت ،موضوعی امنیتی نام گرفته است . مشکل مهمی که علاوه بر سلامت مردم به وِیژه کودکان ، تاثیر مخربی بر تولید و عرضه شیرینی و شکلات در کشور داشته است.
آذربایجان شرقی ، درگیر کیک های قرص دار
با وجود اینکه کیکهای آلوده به قرص در چندین استان کشف شده، اما تاکنون گزارشی از شناسایی و بازداشت عاملین این موضوع منتشر نشده است.
به گفته زرگران ، دبیر کل کانون صنایع غذایی کشور، تا کنون در محصولات ۱۲ برند کیک و کلوچه کشور قرص وجود داشته و این کیکها بعد از مناطق جنوب شرقی کشور ، حالا به استان های غربی رسیده است.
سردار حسین اشتری ، فرمانده نیروی انتظامی گفته است : نیروی انتظامی به همراه وزارت بهداشت تحقیقات خود را شروع کرده و به زودی نتایج تحقیقات اطلاع رسانی خواهد شد.
اگر چه تا امروز گزارشی از پیدا شدن قرص در کیک ، کلوچه یا ویفرهای عرضه شده در آذربایجان شرقی دریافت نشده اما این استان به گونه ای دیگر درگیر ماجراست. قطب تولید شیرینی و شکلات ایران با مشکل بی اعتماد شدن مردم به محصولات وفروش نرفتن مواد غذایی دست و پنجه نرم می کند . موضوعی که در دراز مدت می تواند موجب تعطیلی درصد بالایی از خطوط تولید و بیکاری نیروی کار شاغل در واحدهای صنعتی شود.
تولید زیر سایه تحریم
آذربایجان شرقی در طول 2 دهه گذشته به بیش از 15 برند شیرینی و شکلات دست یافته است.
راستی ، قائم مقام سازمان صمت استان می گوید : بیش از 100 واحد تولید شیرینی و شکلات در استان وجود دارد که افزون بر 700 نوع محصول در قالب کیک ، بیسکویت ، ویفر ، شکلات ، پاستیل ، آب نبات ، کلوچه تولید می کنند.
اشتغال مستقیم این صنعت بیش از 100 هزار نفر است و چیزی نزدیک به 4 برابر آن نیز در حوزه حمل و نقل ، پخش و فروش این محصولات کار می کنند.
راهی بزرگترین واحد صنعتی شیرینی و شکلات ایران می شویم . مجموعه صاحب نامی که 17 هزار نیروی شاغل در 17 کارخانه اش دارد و در طول 2 دهه گذشته حرف اول صادرات این بخش را زده است.
برای وارد شدن به سالن های تولید می بایست لباس مخصوص بپوشیم . کفشها و دستها در سیستم خودکار ضد عفونی می شوند و البته همراه داشتن کیف یا هر وسیله دیگری ممنوع است.
صدای دستگاههای مختلف که در ردیفهای منظم کنار هم در حال تولید هستند و منظره کارگرانی که با لباسهای فرم یک دست در بخشهای مختلف مشغولند ، حس خوبی به آدم می دهد . حسی سرشار از غرور و دل گرمی.
در یک طرف کیکهای گرد از فر خارج شده و روی نوار متحرک به سمت سرد کن حرکت می کنند. در طرف دیگر بیسکویتهای دورنگ را بسته بندی می کنند . سیستمهای سنجش در قسمتهای مربوط به هر واحد در حال کنترل دما و حجم ورود و خروج مواد است و از ابتدای اختلاط مواد اولیه تا مرحله خروج محصول به صورت کامل طراحی شده و اجرا می شود.
برهانی مدیرعامل مجموعه می گوید : تمام خطوط تولید اصلی ما خودکار و بدون دخالت دست است . لحظه به لحظه تولید با سیستم هوشمند و البته نظارت کاربران کنترل می شود و تنها هنگام بسته بندی عمده ، کارگرها بسته ها را داخل کارتن می گذارند.
همراه او به مرحله آخر بسته بندی می رویم . جوانهای زیادی با سرعت باور نکردنی و خیلی منظم مشغول چیدن انواع تولیدات و حمل آنها به انبار هستند . جایی که تا چشم کار می کند کارتن های رنگارنگ است که قرار است به مناطق مختلف ایران و البته دهها کشور جهان ارسال شود.
رنجبر ، مدیر کارخانه به ما ملحق می شود . می گوید : ما به 65 کشور جهان صادرات داریم . بنابراین سالهاست با دریافت انواع استانداردها سعی کرده ایم کیفیت خود را تا حد بازارهای جهانی ارتقا دهیم.
او به سیستم های جدید ربات و ایکس ری موجود در خط اشاره می کند . اینجا هر حرکت اشتباه و هر ماده خارجی غیر از آنچه در چرخه تعریف شده ، بلافاصله شناسایی می شود و بسته های مشکل دار به خارج از خط هدایت می شود.
استاندارد ، همراه همیشگی محصولات
با مدیرکل استاندارد استان در یکی دیگر از واحدهای موفق استان در شهرک صنعتی شهید سلیمی قرار مصاحبه داریم.
اینجا هم شرایط ورود به خط تولید سختگیرانه است . شیفت کاری مشغول تهیه کیکهای لایه ای است و مراحل مختلف پخت و خامه زنی و ترکیب لایه ها یک به یک اجرا می شود .
فرشی می گوید : اینجا بهترین نوع کیکها تولید می شود که کیفیت و طعمشان زبانزد مردم است.
به گفته جعفری رئیس انجمن صنایع غذایی آذربایجان شرقی ، سالهاست برای خودکفایی این صنعت تلاش می شود . حالا چندین مجموعه با هماهنگی هم ، اقدام به راه اندازی واحدهای تولید مواد اولیه از قبیل آرد ، شکر ، گلوکز ، روغن و انبوهی از ترکیبات کرده اند تا از سلامت محصولات اطمینان حاصل شود.
وقتی این موفقیتها را می شنوم و می بینم ، متوجه می شوم چرا خیلیها چشم دیدن صنعت شیرینی و شکلات را ندارند.
اقتصاد شیرینی که تا 85 درصد مواد اولیه آن تولید داخل است و به دلیل پایایی فروش و صادرات ، توانایی رقابت پیدا کرده ، البته که مزه اش نباید به مذاق دشمنان شیرین بیاید.
قبل یا بعد از بسته بندی ، مساله این است
پس از کشف کیکهای حاوی قرص، سوالی که پیش آمده این است که، آیا قرصها پیش از فرآیند تولید جاسازی شده یا پس از آن؟
مدیرعامل یکی از کارخانه ها توضیح می دهد : دمای فرهای پخت کیک حداقل 290 درجه سانتی گراد است . طبیعتا هیچ قرص و کپسولی نمی تواند در این دما دوام بیاورد و به آن شکل سالم به دست مردم برسد.
از او می پرسم اینجا سیستم کنترل هم دارد ؟ اشاره به چندین دوربین مداربسته در زوایای مختلف هر سوله می کند. اینجا هیچ فردی خارج از مجموعه پرسنل اجازه ورود ندارد
و کارخانه در هر 3 شیفت کاری به صورت کامل تحت کنترل است.
مدیرکل نظارت برفرآورده‌های غذایی وزارت بهداشت گفته است : احتمال اینکه در کارخانه این اتفاق افتاده باشد ، بسیار بعید است. افرادی در بیرون کارخانه این اقدام را انجام می دهند.
برخی کاربران هم مدعی شده اند که قرص‌های جاسازی شده در کیکها روانگردان و قرص مرگ آور برنج بوده است. اما سردار زاهدیان ، رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا گفته که پس از بررسی و آزمایشات مشخص شده که قرص‌های موجود در کیکها ماده مخدر نبوده و از انواع پرمصرف دارویی است.
جاسازی قرص ، چرا ؟
می رسیم به اینکه انگیزه فرد یا افرادی که اقدام به جاسازی قرص در کیکها کرده اند چه بوده است.
پورمحمدی استاندار آذربایجان شرقی هم با اشاره به جنگ تمام عیار استکبار جهانی علیه ایران خاطرنشان می کند : در این جنگ، ناجوانمردی تا جایی است که به بحث قرصها در کیک و کلوچه های مصرفی مردم رسیده است.
و اما زرگران، دبیرکل کانون انجمن های صنایع غذایی ایران در خصوص نحوه قراردادن قرص در داخل کیک ها می گوید : بیشتر دستگاههای بسته بندی از چسب‌های حرارتی استفاده می‌کنند و به احتمال زیاد افراد خرابکار نیز ابتدا بسته‌های کیک را از محل چسب باز کرده، پس از قراردادن قرص و با استفاده از حرارت دوباره بسته بندی می‌کنند.
وقتی اخبار ماجرا را طبقه بندی می کنم ، متوجه می شوم اغلب موارد در مناطق کمتر توسعه یافته و تقریبا تمامی آنها در میان دانش آموزان رخ داده است.
کودکان بی خبری که قادر به تشخیص باز شدگی و دوباره بسته بندی شدن محصول نیستند و کاملا نا آگاهانه اقدام به مصرف کرده اند.چرا که خرابکاران آگاهانه مانور خود را انجام داده اند.
تولید مدرن و توزیع سنتی
رئیس سازمان غذا و دارو سفری به تبریز دارد و برای حصول اطمینان مردم از سلامت تولیدات داخلی از چند مجموعه شیرینی و شکلات اطراف تبریز بازدید می کند . دکتر شانه ساز در خصوص دیده شدن اجسام خارجی مانند قرص در کیک، شکلات یا محصولات دیگر می گوید : از نگاه ما به عنوان کارشناس این حوزه غیرممکن است که این اتفاق در کارخانه، خط تولید یا حین توزیع رخ داده باشد. از نظر داروشناسی نیز محال است که اجسام خارجی مانند قرص در دمای ۲۵۰ درجه به مدت ۱۵ دقیقه پخته شوند و هیچ اتفاقی نیفتد.
او البته اشاره به شبکه های توزیع هم می کند و ادامه می دهد : در بخش دارو و اقلامی که توزیع بسیار منظم و بسته‌ای دارد، هرگز شاهد چنین اتفاقی نیستیم، چرا که محل تولید، توزیع و عرضه چنین محصولاتی کاملا شناخته شده بوده و با توجه به کدها و شماره‌های ردیابی درج شده بر روی محصولات ، هر اتفاقی در زنجیره تامین یا توزیع و عرضه رخ دهد، برای مسئولان و دستگاههای نظارتی در سازمان غذا و دارو قابل رصد و ردیابی است. اما با توجه به گستردگی صنعت غذا هنوز نتوانسته‌ایم زنجیره تامین را ایجاد کنیم. اگر چه بسیاری از شرکت‌های بزرگ سیستم توزیع دارند، اما این عمومیت ندارد و ممکن است رصد محصول در برخی عمده فروشی‌ها به آسانی انجام نشود و بدخواهان از همین خلا سواستفاده کرده اند.
برای روشن شدن شیوه های توزیع ، به مراکز عرضه محصولات شیرینی وشکلات مراجعه می کنیم و با انبوهی از روشهای خرید مواجه می شویم.
دانیال که یکی از فروشگاههای بزرگ مواد غذایی را اداره می کند ، می گوید : ما از مرکز عرضه مستقیم و نمایندگی برندها خرید می کنیم . همه محصولات کارتن پلمپ شده دارند و عرضه هم که در فروشگاه کاملا مدیریت شده است.
اما حسنی ، صاحب یکی از مغازه های کوچک به دلیل حجم کم خرید مجبور است به پیک های موتوری ، وانت بارهای پخش کننده و حتی بازاریاب های مختلف اکتفا کند.
به این فکر می کنم که گاهی یک بسته چقدر دست به دست می شود تا به دست مردم برسد. تازه اگر بوفه های مدارس و یا مغازه های روستاهای دورافتاده را در نظر بگیریم که مصرف محدودی دارند و طبیعتا از اشخاص خرید می کنند نه از کارخانه ها، کاملا مشهود است که فرصت خرابکاری ها و جاسازی قرص ها چگونه فراهم می شود.
سعیدی کارشناس بهداشت می گوید : قرص های جاسازی شده از نوع استامینوفن ، هیوسین ، آنتی هیستامین و مواردی از این دست بوده که خطری جز مسمومیت جزیی و خواب آلودگی خفیف برای کودکان ندارد . اما نباید ماجرا را دست کم بگیریم . این نشان می دهد خرابکاران می توانند مواد خطرناک تری هم استفاده کنند. یعنی این خلا که فرصت دخل و تصرف در بسته های غذایی را می دهد را باید هر چه سریع تر از بین ببریم.
ادامه ماجرا از شایعات فضای مجازی تا واقعیت
این که موج سواری مجازی روی قرصها به کجا می رسد ، به جای خود اما در حال حاضر مدیریت شرایط است که ضرورت اصلی به حساب می آید.
امان زاده ، کارشناس بخش فروش یکی از کارخانه ها می گوید : ما درک می کنیم مردم نگرانند. اما اینکه عرضه کیک و کلوچه در بوفه مدارس ممنوع شود ، راهکار درست مشکل نیست. می بایست روشی اتخاذ شود که گردانندگان این بوفه ها از مراکز معتبر خرید کنند. حتی عموم مردم نیز به هر مکان عرضه یا فروشندگان دوره گرد مراجعه نکنند و موقع خرید دقت کنند تا بسته مواد غذایی سالم باشد.
و اما بعد ...
سیستم توزیع مواد غذایی نیاز به بازنگری اساسی دارد.
در غیر این صورت تیری که امروز برای آسیب زدن به صنعت شیرینی و شکلات رها شده ، چندی بعد به هدف می خورد و این توفیق شوم ، زمینه را برای نفوذ در سایر صنایع فراهم می کند.
بنا به اعلام واحدهای تولیدی ، در طول همین 10 روز گذشته حجم سفارشات داخلی به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و طولانی شدن روند شناسایی و معرفی خرابکاران ، دامنه ماجرا را به حوزه صادرات نیز سرایت می دهد.
از سازمان صمت استان پیگیر مشکلات پیش آمده و نقش این مجموعه در مدیریت اوضاع می شوم. اما ادریسی مدیر روابط عمومی تنها به این بسنده می کند که بررسی شده و هیچ مشکلی در خطوط تولید نیست. سوال می کنم : نظارت در حوزه توزیع چگونه است . قرار می شود از معاون مربوطه پاسخ درست تری دریافت کند که البته بعد از چند بار تماس ، پاسخی نمی گیریم.
مجبوریم به گفته صفدری ، معاون صنایع غیر فلزی وزارت صمت مراجعه کنیم. او هم گفته است : وظیفه نظارت بر تولید در حوزه مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی بر عهده وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است .
جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو هم اعلام کرده : تمام فروشگاههای مواد غذایی موظف هستند محصولات و فرآورده‌های غذایی را از شرکت‌های پخش مجاز و رسمی تحویل گرفته و در صورت تحویل اقلام از پخش کننده‌های غیرمجاز، در مقابل پیامد‌های آن مسئول خواهند بود.
و اما در طول تمام روزهایی که مردم ، صنعتگران و برخی مسئولان درگیر کیک ها و قرصها هستند ، هیچ خبری از اصناف و اتحادیه های مرتبط با موضوع به گوش نمی رسد و ظاهرا ترجیح داده اند سکوت کنند!
با این اوصاف تکلیف نظارت بر نحوه توزیع مواد غذایی و البته تولیدات شیرینی و شکلات معلوم است.!!!
به هر روی ، امروز همراهی و هماهنگی وزارت بهداشت ، دستگاههای امنیتی ، نیروی انتظامی ، وزارت صمت ، تولید کنندگان بخش خصوصی ، اصناف ، مراکز عرضه و البته عموم مردم ضرورت بسیاری دارد; البته نه تنها برای مراقبت از صنعت شیرینی و شکلات ، بلکه برای در نطفه خفه کردن نقشه ها علیه تولید ایرانی ... تا دیگر فکر چنین توطئه ای به ذهن خراب بدخواهان خطور نکند.
گزارش : مهین انتظار