گزارش مکتوب؛
سیل بند‌های زندگی بخش
سالانه بیش از ۴ میلیارد مترمکعب روان آب در استان به هدر و روانه خلیج فارس و دریای عمان می‌شود.
در ۱۵۰ کیلومتری شمال هرمزگان در دل کوه‌های حاجی آباد روستای جائر چند سالی است جان تازه‌ای گرفته و رونق و آبادانی به روستا بازگشته است.
آقای حسین پور از ساکنان این روستا می‌گوید: روستای جائر در ۱۰ سال پیش به علت خشکسالی خالی از سکنه شده بود، اما با ساخت سازه‌های آبخیزداری اکنون زندگانی است، دامداری و کشاورزی نیز رونق گرفته است.
به گفته این کشاورز جمعیت روستا در ۵ سال گذشته از ۶ خانوار به ۱۰۰ خانوار رسیده است.
در بشاگرد محروم نیز بزرگترین سازه استان در سرتنگ سهران ایجاد شده است و ۵۵ روستا از نعمت آب آشامیدنی بهره‌مند شده اند. این‌ها تنها بخشی از برکت‌های دو سازه از ۸ هزار سازه ابخیزداری در استان است.
به گزارش خبرگزای صداوسیما مرکز خلیج فارس؛ سازه‌ها مهمترین روش برای احیای منابع آبی در روستا‌ها و جمع اوری باران‌های فصلی است.
سازه‌های استان سالانه ظرفیت ۵۴۰ میلون متر مکعب روان اب دارد.
این سازه‌ها چند منظوره اند هم برای آب آشامیدنی استفاده می‌شوند و هم برای کنترل خشکسالی‌ها و سیلاب‌ها مفیدند.
کنترل اثرات خشکسالیوضعیت بارندگی و منابع آبی، ضرورت حفظ و نگهداری از روان آب‌ها را دو چندان کرده است.میانگین بارندگی در هرمزگان ۱۵۰ میلیمتر در سال است که ۴۰ درصداز میانگین کشوری کمتر است.استان تحت تاثیر خشکسالی‌های ۲۰ ساله بوده است و به گفته کارشناسان هنوز بسیاری از مناطق متاثر از این خشکسالی‌های بلند مدت است و با ۱ و ۲ سال ترسالی اثرات آن رفع نمی‌شود.همچنین کشاورزی سنتی و برداشت بی رویه منابع آبی زیرزمینی در استان بحران، بی آبی و خشکسالی را بیشتر از مناطق دیگر را تشدید کرده است.مدیر عامل آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید: ۲۰۰ میلیون متر مکعب از مخازن استان اضافه برداشت می‌شود که ۲۰ درصد میزان نفوذ آب به مخازن استان است.هوشنگ ملایی می‌افزاید: اکنون ۴۶ دشت از ۷۵ دشت استان در وضعیت قرمز قرار دارد و منابع آبی در برخی از این دشت‌ها بیش از ۴۰ متر پایین‌تر رفته است.منابع ابی دشت‌های مهم در شهرستان‌های بندرخمیر و تخت و حسن لنگی نیز شور و تلخ شده اند.وی با اشاره به چاه‌های غیر مجاز برداشت آب نیز می‌گوید: از ۵ هزار و ۶۰۰ چاه غیر مجاز در هرمزگان سالانه ۳۵۰ هزار میلیون متر مکعب آب برداشت می‌شود.مدیر عامل آب منطقه‌ای می‌افزاید: هدرفت منابع آبی در این چاه‌ها به علت روش‌های سنتی و استفاده از منابع آبی بیش از ۷۰ درصد است.هرمزگان بیش از ۱۷ هزار حلقه چاه دارد که نزدیک به نیمی از منابع آبی استان را تامین می‌کند.در روستا‌های هرمزگان نیز هنوز وضعیت بغرنج است.به گفته معاون بهره برداری شرکت اب و فاضلاب روستایی نزدیک به یک چهارم چاه‌های روستایی در دهه گذشته خشکیدند و افت کیفیت پیدا کرده اند و همچنان ۵۶۰ روستای هرمزگان تحت تاثیر خشکسالی اند.این آمار نیمی از روستا‌های هرمزگان را شامل می‌شود.ساخت سازه‌های در مناطق مختلف سیاهو، فین، حاجی اباد و بشاگرد چاه‌های پایین دست را احیا کرده است و به گفته مسولان بیش از ۲۰ چاه و ۴ رشته قنات با این سازه‌ها جان دوباره‌ای گرفته اند.با این حال بسیاری از روان آب‌های موجود نیز بدون ذخیره سازی و استفاده صحیح به دریا می‌ریزد یا براحتی تبخیر و شور می‌شود. گاه نیز سیل‌های مخرب به همراه دارد. امروز نه تنها روستا‌ها بلکه شهر‌های استان نیز در معرض سیل‌ها و آبگرفتگی‌های پس از باران هستند. فرودگاه و برخی شهرک‌های صنعتی و بازار بندرعباس سال‌های گذشته درگیر سیل بودند.یکی دیگر از کاربرد‌های سازه‌ها کنترل و پخش سیلاب هاست.مهار سیلابهااستان هرمزگان به علت نوع رژیم بارندگی و شرایط محیطی با اندک بارشی با معضل سیل روبرو است.نزدیک به یک میلیون نفر از جمعیت هرمزگان در معرض سیل هستند.علیرضا صفا ایسینی مدیر کل مدیرت بحران استانداری هرمزگان می‌افزاید: سالانه ۱۱ میلیارد تومان خسارت سیل در استان است که رقمی معادل ۷۰ درصد اعتبارات حوادث غیر مترقبه در هرمزگان است.در هرمزگان ۹ ماه از سال باران مهمی رخ نمی‌دهد و بیشترین بارندگی در سه ماه از سال در پاییز و زمستان است.الگوی بارش و نوع رژیم بارندگی استان با شدت بالا در مدت کوتاه، هرمزگان را در زمره‌ی یکی از سیلخیزترین مناطق کشور قرار داده است.خانم بامری کارشناس سیلاب اداره کل منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: بیش از ۵ و نیم میلیون هکتار معادل ۷۶ درصد از مساحت استان در معرض سیل خیزی بالا هستند در کنار آن نیز ۱۱ رودخانه پرخطر فصلی نیز در استان وجود دارد.ضریب سیل نیز در رودخانه‌های استان نیز بالای ۸۰ درصد است که رقم بسیاری بالایی است.تراکم و پوشش گیاهی ضعیف نیز تخریب و حجم سیلاب‌ها را ویرانگر کرده است.۹۰ درصد مساحت هرمزگان دارای تراکم بسیار ضعیف و بدون پوشش گیاهی است.جعفری تختی مدیر سیلاب منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: توسعه زمین‌های کشاورزی در مسیر رودخانه‌های فصلی و وجود ۸۰ معدن شن و ماسه رودخانه‌ای نیز باعث تغییر مسیر رودخانه‌ها و وورد روان آب‌ها به باغ‌های کشاورزی و منازل مسکونی شده است.کنترل روان آبهامردم استان نه تنها در مقابل سیل و خشکسالی و بلایای طبیعی تسلیم نشدند بلکه با شیوه‌های جدید این بلای طبیعی را به فرصت‌هایی تبدیل کردند و در مناطقی از استان روستا‌های خشک و خالی از سکنه را با ساخت سازه‌های آبخیزداری احیا کردند.ساخت بند‌های خاکی، سنگی و ملاتی در حوزه‌های بالای آبریز برای کنترل سیلاب و تقویت منابع پایین دست در سال‌های گذشته توجه زیادی شده است.سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب رواناب در حدود ۸ و نیم میلیون هکتار از مساحت استان تولید می‌شود.مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: ایجاد سازه‌ها و سد‌ها معیشتی کمک زیادی در مهار سیل‌ها کرده بطوری که در برخی حوزه‌ها شدت سیلاب‌ها را بیش از ۴۰ درصد کاهش داده است.امید ذاکری می‌افزاید: ایجاد عملیات آبخوان داری و آبخیزداری نیز دو راهکار دیگر برای جلوگیری از وقوع سیل و کاهش مقادیر آن است.به گفته مدیر کل منابع طبیعی برخی از سازه‌های آبخیزدای باعث نگهداری ۶۶ درصدی مقدار روان آب‌ها شده است.امسال ۱۳۰ سازه کوچک و بزرگ در استان با ظرفیت ۸۰ میلیون متر مکعب در حال ساخت است.هرمزگان بیش از ۸ هزار سازه آبخیزداری با ظرفیت بهره برداری ۵۴۷ میلیون متر مکعب روان آب دارد.ساماندهی و تعیین بستر رودخانه ها، ایجاد سازه‌های آبخیزداری و تهیه نقشه پهنه بندی سیل از دیگر راهکار‌ها برای کنترل روان آب‌ها در استان هستند.برنامه جامع تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها در همه شهرستان‌های استان نیز در حال اجراست و تا پایان امسال به اتمام می‌رسد.معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید: در استان هرمزگان ۲۶ رودخانه شاخص به طول ۲۵۰۰ کیلومتر وجود دارد که همه آن‌ها در اولویت انجام مطالعات ساماندهی و مهندسی رودخانه قرار دارند؛ و تاکنون حدود ۱۰۰۰ کیلومتر از آن مورد مطالعه قرار گرفته اند.جمشید عیدانی می‌افزاید: بسیاری از آبراهه‌های عبوری از مناطق مسکونی به ویژه در مناطق روستایی در مجاورت اراضی کشاورزی در سطح حوزه‌های آبخیز استان نیز نیازمند ساماندهی است.به گفته وی عملیات پخش سیلاب و آبخوان داری نیز در ۵۵۵ هزار هکتار از دشت‌های هرمزگان مطالعه شده است که ۵ هزار کیلومتر مربع قابلیت اجرای پخش سیلاب دارد.با اینحال ۷۰ درصد از مساحت هرمزگان سازه آبخیزداری ندارد که بر اساس مطالعات صورت گرفته باید ۲ هزار و ۲۰۰ سازه ایجاد شود.معاون آبخیزداری منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید:یک چهارم استان گنبد‌های نمکی دارد که سالانه ۳ میلیارد مترمکعب روان اب را شور می‌کند.جعفری تختی افزود:۳۰ نقطه محل تداخل آب شیرین و شور در استان وجود دارد.ساخت سازه‌های یکی از آسان‌ترین شیوه‌ها برای مهار روان آب‌ها بویژه در مناطق خشک و کم باران است.* محمد امیرمحمدی