گزارش مکتوب: چرم سازی، جذاب‌ترین و پرسودترین هنر صنعت ایران

هنر صنعت چرم‌سازی سابقه‌ای دیرینه در ایران دارد و وجود برخی از آثار در میراث فرهنگی به جا مانده از گذشتگان نشان از اهمیت نقش چرم در زندگی بشر دارد.

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، مرکز چهارمحال و بختیاری؛ چرم، یکی از جذاب‌ترین و پرسودترین صنایع و تجارت جهان به شمار می‌رود و امروزه کالای چرم یکی از خاص‌ترین و مدرن‌ترین کالا‌هایی است که برخی از علاقه‌مندان چرم و چرم شناسان حاضرند بهای زیادی برای استفاده از بپردازند.
چهارمحال و بختیاری در برنامه‌ها و اسناد توسعه‌ای بالادستی کشور به عنوان قطب دامداری و دامپروری ایران معرفی شده و یکی از اصلی‌ترین مناطق تولید مواد اولیه در رشته چرم‌سازی است.
به همین علت تولید پوست ناشی از فعالیت‌های دامداری و دامپروری در چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از مواد اصلی زنجیره چرم‌سازی می‌تواند توجیه اقتصادی مناسبی برای ایجاد کارخانه‌های فرآوری پوست و مواد اولیه مورد نیاز چرم‌سازی باشد.
چهارمحال و بختیاری در برنامه‌ها و اسناد توسعه‌ای بالادستی کشور به عنوان قطب دامداری و دامپروری ایران معرفی شده و یکی از اصلی‌ترین مناطق تولید مواد اولیه در رشته چرم سازی است.

** چهار میلیون واحد دامی در چهارمحال و بختیاری ظرفیت مطلوبی برای تولید چرم

یک کارشناس تولیدات دامی چهارمحال و بختیاری می‌گوید: این استان به لحاظ برخورداری از چهار میلیون رأس دام ظرفیت مناسبی برای تولید پوست و چرم دارد.
بُرزو هیبتیان می‌افزاید: از مجموع این تعداد دام، سه میلیون و ۵۰۰ هزار رأس گوسفند و بز و بقیه گاو و گوساله است و به همین لحاظ می‌توان چهارمحال و بختیاری را جزو استان‌های تولید کننده اصلی پوست و چرم در کشور معرفی کرد.
وی می‌گوید: تغذیه مناسب و شرایط بسیار مطلوب آب و هوایی چهارمحال و بختیاری باعث شده تا کیفیت پوست و چرم تولیدی در این استان بالا باشد.
به همین علت تولید پوست ناشی از فعالیت‌های دامداری و دامپروری در چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از مواد اصلی زنجیره چرم‌سازی می‌تواند توجیه اقتصادی مناسبی در ایجاد کارخانه‌های فرآوری پوست و مواد اولیه مورد نیاز چرم‌سازی باشد.
با این که چرم‌سازی حرفه‌ای در چهارمحال و بختیاری کمتر از دو دهه قدمت دارد، اما فعالان هنر صنعت چرم دست‌دوز در این استان کمتر از انگشتان دست و تولیدکنندگان غیرحرفه‌ای و خانگی این رشته در بام ایران بیش از ۱۵۰ نفر هستند؛ اما گرانی مواد اولیه برای هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی رشته چرم‌سازی چهارمحال و بختیاری مشکلاتی از جمله کاهش تولید را ایجاد کرده است.
امروزه گرانی مواد اولیه، قدرت پایین مردم در خرید صنایع دستی، بالا بودن هزینه تولید و سود کم، باعث شده است هنرمندان صنایع دستی کمتر در این حوزه فعالیت داشته باشند.
پیشکسوت رشته چرم‌سازی چهارمحال و بختیاری می‌گوید: مواد اولیه تولید چرم سه برابر نسبت به گذشته گران‌تر شده و به علت کاهش تقاضای مردم برای مصرف چرم، سود تولیدات چرم‌سازی نسبت به سال گذشته کمتر هم شده است.
سیاووش فروزنده هفشجانی با بیان اینکه کارگاه چرم‌سازی هفشجان هم اینک با هفت کارگر در حال فعالیت و تولید است؛ می‌افزاید: اختصاص تسهیلات بانکی ارزان قیمت مورد نیاز در رشته چرم‌سازی می‌تواند در زنده نگه داشتن این هنر صنعت چهارمحال و بختیاری نقش آفرینی کند.
وی می‌گوید: خلاقیت، نوآوری و کاربردی کردن تولیدات چرم چهارمحال و بختیاری باعث شده تا تولیدات هنرمندان این استان در سطح کشور و حتی دنیا عرضه شود.
این مبتکر چرم دست‌دوز و نقش‌اندازی بر روی پوست می‌گوید: حمایت‌های مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌تواند رونق تولید، افزایش فروش و ادامه کار کارگران و هنرمندان این رشته را تضمین کند.
وی که به گفته خودش در دهه ۷۰ نزد یک استادکار ایتالیایی به صورت حرفه‌ای آموزش چرم‌سازی دیده است و پس از آن به صورت حرفه‌ای کار خود را در این رشته هنری ادامه داده است؛ می‌افزاید: پس از آغاز فعالیت حرفه‌ای در رشته چرم‌سازی، اقدام به نقش‌اندازی بر روی پوست و خلاقیت در تولید چرم‌های دست‌دوز کردم.
فروزنده هفشجانی می‌گوید: تمامی مراحل تولید محصولات چرمی در این کارگاه به صورت کامل با دست انجام می‌شود و به همین علت انتظار می‌رود تا مسئولان از تولیدات طبیعی و دست‌دوز حمایت و از ورود محصولات مصنوعی، چرخ‌دوز و چینی به بازار جلوگیری کنند.
یکی دیگر از فعالان رشته چرم‌سازی در چهارمحال و بختیاری می‌گوید: برای هنرمندان چرم‌سازی هم اینک درآمدی کمتر از دستمزد کارگری تعریف شده و از مزایای کمتری در قانون کار کشور برخوردارند.
مریم محسنی می‌افزاید: برای تولید یک کیف دو تا سه روز تلاش می‌کنیم؛ اما فقط یک میلیون ریال سود داریم؛ این در حالی است که براساس حقوق کارگری باید روزانه حداقل ۷۰۰ هزار ریال سود داشته باشیم؛ اما مجبوریم سود را پائین بیاوریم تا مردم بتوانند تولیدات چرم را خریداری کنند.
خانم محسنی که از ۱۲سال قبل کار چرم را شروع کرده و با سختی‌ها و زیبایی‌های آن کنار آمده است با اشاره به اینکه بسیاری از مردم در جریان سختی‌های روند تولید محصولات صنایع دستی نیستند؛ می‌افزاید: تولیدات چرمینه از لحاظ زمانی، کاربر هستند و در رشته‌های مختلف صنایع دستی به ویژه چرم‌سازی خواب سرمایه وجود دارد.
این فعال صنایع دستی استان می‌گوید: برخی از تولیدات چرخ‌دوز چینی با عنوان دست‌دوز وارد بازار شده اند و با قیمت پایین، کار دست‌دوز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی که پیشکسوت صنایع دستی چرم‌سازی چهارمحال و بختیاری است با بیان اینکه تهیه مواد اولیه چرم‌سازی به صورت جزیی از اصفهان و نیاز‌های عمده از تهران خریداری می‌شود؛ می‌گوید: پیش از نوسانات اقتصادی و گرانی‌های اخیر هزینه خرید مواد اولیه تا ۲۰ روز بعد پرداخت می‌شد؛ اما این مهم اکنون فقط به صورت نقدی صورت می‌گیرد.
خانم محسنی می‌افزاید: متأسفانه برخی هنرمندان علاقه‌مند به رشته چرم‌سازی با فعالیت غیرحرفه‌ای و خانگی کیفیت محصولات موجود در بازار چرم را بی‌کیفیت کرده‌اند.
دباغی چرم و تهیه آن به روش سنتی و دستی حدود ۴۰ روز زمان می‌برد و به علت سختی و بوی نامطبوع این امکان را از فعالان این بخش سلب می‌کند و اگر کسی بتواند به این روش مواد اولیه را تهیه کند؛ چرم تولیدی از کیفیت بسیار بالایی برخوردار می‌شود.
در دباغی سنتی نمی‌توان چرم رنگی تولید کرد و در نهایت، محصول به رنگ طبیعی و سفید خواهد بود؛ اما با دباغی صنعتی می‌توان تمامی رنگ‌های مورد نیاز در چرم را تهیه کرد.
وی از مسئولان می‌خواهد زمینه بیمه هنرمندان جدید فعال در رشته‌های صنایع دستی را تسهیل و از قطع بیمه فعالان و پیشکسوتان این حوزه جلوگیری و در زمینه انجام تبلیغات محیطی و شهری برای تولیدات هنرصنعت‌های دستی مساعدت کنند.

**چرم‌سازی رشته بومی چهارمحال و بختیاری نیست

کارشناس معاونت صنایع دستی و هنر‌های سنتی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری می‌گوید: رشته چرم‌سازی جزو صنایع دستی بومی در این استان به شمار نمی‌رود.
فروغ صالح ریاحی می‌افزاید: در چهارمحال و بختیاری تنها پنج نفر به صورت کارگاهی و حرفه‌ای و حدود ۱۵۰ نفر به صورت خانگی و غیرحرفه‌ای مشغول تولید محصولات مرتبط با رشته چرم‌سازی هستند.
وی می‌گوید: با وجود اینکه چهارمحال و بختیاری به لحاظ موقعیت دامپروری و دامداری و برخورداری از گوسفندان با پوست مرغوب، جزو استان‌های تولید کننده پوست و چرم است؛ اما پوست گوسفندان پس از کشتار جمع آوری و به تهران و استان‌های دارای کارخانه‌های فرآوری پوست و چرم سازی منتقل می‌شود.
رئیسی، معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری هم به جایگاه استان‌های همدان و تهران در تولیدات چرمی اشاره می‌کند و می‌گوید: تهیه تولیدات چرمی نیازمند دباغی پوست است که دباغی در استان ما انجام نمی‌شود؛ اما از هنرمندان مجاز چرم ساز استان در صورت درخواست دریافت تسهیلات و وجود منابع بانکی حمایت می‌شود.
نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در چهارمحال و بختیاری با وجود استعداد فراوان این استان در این زمینه علاوه بر افزایش ضایعات، کاهش ارزش افزوده برای بهره‌برداران را به دنبال دارد.
مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی چهارمحال وبختیاری می‌گوید: در حال حاضر پنج کارگاه مجاز و سه کارگاه غیرمجاز در تولید چرم استان فعالیت می‌کند.
آقای فتاحی می‌افزاید: پوست دام‌های استان را واسطه‌ها خریداری و یا به کارخانه‌های زیر زمینی در شهرکرد می‌فروشند یا به استان‌های اصفهان و تبریز منتقل می‌کنند.
آن گونه که «رسول شجری» رئیس اتحادیه تولید‌کنندگان کفش چرم دست‌دوز می‌گوید: سالانه حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار چرم وارد کشور می‌شود.
چرم سازی به دلیل وابسته نبودن به واردات مواد اولیه اصلی پوست خام و با توجه به اشتغال زایی که در فرایند تولید چرم و محصولات چرمی داشته و توانمندی بالایی که دارد، می‌تواند کمک شایانی در بخشی از اقتصاد ملی ایفا کند.
کنترل نشدن پدیده قاچاق، اکنون صنعت چرم را با مشکل تأمین ماده اولیه اصلی به ویژه پوست سنگین روبرو ساخته است.
کارشناسان معتقدند صنعت چرم کشور از ظرفیت بالایی برای ارزآوری، کارآفرینی و اشتغال‌افزایی برخوردار است و از آنجایی که رونق صنعت چرم نقش کلیدی در ساختار اقتصادی کشور دارد، ضروری است دولت هم حمایت‌های لازم را از فعالان این حوزه به عمل آورد.

گزارش مکتوب: چرم سازی، جذاب‌ترین و پرسودترین هنر صنعت ایران